Alþýðublaðið - 25.02.1962, Blaðsíða 5

I LOK síðari heimsstyrjald
arinnar var miljill skortur
á íbúðarhúsnæði í Bretlandi.
Fjölmörg íbúðarhús liöfðu
skemmzt í loftárásum en öll
styrjaldarárin hafði lítið ver
ið unnt að bygrgja vegna her
gagnafrainleiðslu og annarra
afleiðinga þátttöku Breta í
styrjöldinni. Á sviði húsnæð
ismálanna biðu því mikil verk
efni þeirrar ríkistjórnar er
brezkir jafnaðarmenn mynd
uðu í Bretlandi 1945. Var sett
upp áætlun um miklar íbúðar
byggingar. Ríkisstjórn
breskra jafnaðarmanna beitti
sér fyrir stórauknum afskipt
um bæjarfélaga af íbúðar
byggingum og á tímabilinu
1945-1950 reistu bæjarfélögin
79,1% allra nýrra íbúða í
Bretlandi. Ríkisstjórn íhalds
mjanna hélt áfram miklum
íbúðabyggingum enda þótt
þær yrðu ekki eins mikið á
vegum bæjarfélaganna og áð
ur. En frá 1945 og til síðustu
árahóta munu hafa verið reist
ar 4 milljónir nýrra íbúða í
Bretlandi og má það teljast
mikið átak.
Þegar ég ferðaðist um Bret
land í boði brezku stjórnarinn
ar s.l. haust. átti ég þess kost
að kynnast húsnæðismálum
nokkuð í Bretlandi og þá eink
uf þæíti bæjarfélaganna í
lausn þeirra. Okkur íslending
unum var boðið að heimsækja
borgarstjórnina í Derby, sem
er 140 þús. manna borg og
fengum við m.a. að skoða þar
nýtt íbúðarhverfi, sem borgar
stjórnin hefur reist þar.
Derby-borg rekur sitt eigið
byggingafyrirtæki og lætur
það byggja mikið af nýju íbúð
arhúsnæði borgarinnar en
auk þess lætur borgarstjórnin
einnig einkaaðila reisa íbúðar
hús. Fulltrúar borgarstjórnar
innar tóku það skýrt fram, að
yfirleitt. væru hús, sem byggð
væru af byggingafyrirtæki
borgarinnar sjálfrar ódýrari
í byggingu en þau, sem reist
væru af einkafyrirtækjum.
„Ástæðan er sú, að við byggj
um ekki til þess að græða
penny á því, heldur til þess
eins að útvega sem ódýrast í-
búðarhúsnæð^, sagði einn
fulltrúinn sem ég ræddi við
um þessi mál.
En þrátt fyrir það verður
borgarstjórnin að skipta tals
vert við einkabyggngafyrir
tæki, bæði vegna þess að bygg
ingafyrirtæki borgarinnar
sjálfrar kemst ekki yfir að
byggja nóg sjálftsvo og vegna
þess að stór einkafyrirtæki
í byggingaiðnaðinum liafa yf
ir Þeirri tæki að ráða, sem
gerir kleift að byggja á
skömmum tíma. Frá lokum
síðari heimsstyrjaldarinnar
hefur Derbyborg reist 9000 í
búðir. Hafa allar þær íbúðir
verið leigðar út. Er það mjög
algengt í Bretlandi að bæjar
félög leigi út íbúðir, sem
reistar eru af bæjarfélögun-
um sjálfum og tiltölulega fáar
íbúðanna eru seldar. En ástæð
an fyrir þessu er sú, að segja
má að í Bretlandi sé húsa
leigukostnaðurinn greiddur
niður af ríkinu. Á það sér
s*að í því formi að ríkið veitir
styrki til bæjarfélaganna,
ákveðna upphæð á hverja í
búð á hverju ári. Rikisstjórn
brezkra íWaldsmanná hefur
síður en svo dregið úr þessum
styrkveitingum til íbúðabygg
inga. En að vísu hafa styrkir
þessir tíðkast í einhverju
formi síðan 1919. Til íbúð'a
sem reis‘ar eru til útrýmingar
BÆJARÍBÚÐIR 1
BIRMINGIIA3M
óhæfu húsnæði (slums) eru
veitt 24 pund á ári (2880 kr.)
og séu bæjarfélögin í miklum
fjárhagsörðugleikum getur
styrkurinn numið allt að 40
pundum á íbúð á ári. Bæjar
félögin hafa það venjulega
þannig- að þau taka lán þegar
þau reisa nýjar íbúðir og nota
síðan ríkisstyrkina í afborg
anir af lánunum Leigan á
bæjarhúsunum er ákveðin
mjög lág og alls ekki miðuð
við kostnaðarverð íbúðanna
heldur öllu heldur við her
bergjafjölda íbúðanna og fjöl
skyldustærðir. Sem dæmi má
nefna að leigan fyrir fjögurra
herbergja íbúð, sem reist var
1926 er 15 shillingar á viku
(90 kr.) auk 11 s. 3 d. sem
bætt er við í gjald til bæjarins
(nokkurs konar útsvar) eða
alls 156 kr. á viku. En leigan
fyrir jafnstóra íbúð sem reist
er i dag og kostar 2 þús. pund
er 1 £ 3 s. 6 d. auk 12 s. og
3 d. í bæjarskatt eða alls 215
kr. á viku. í rauninni er það
svo, að leigan fyrir íbúðir sem
reistar voru fyrir stríð er til
vera en leigan fyrir eftir-
tölulega hærri en hún ætti að
stríðsíbúðir aftur á móti held
ur lægri þannig, að segja má,
að þeir sem greiða fyrir
gömlu íbúðrnar eigi þátt í því
að greiða niður leiguna á nýju
íbúðunum. Undanfarin ár hcf
NÝRRA ÍBÚÐA
16 ÁRUM
ur brezka ríkið veitt um 100
millj. punda árlega í styrki til
íbúða.
Við skoðuðum leiguíbúðirn
ar í Derby og það sem va&i
athygli okkar var það hversu
vel virðist gengið um þær.
Fólkið á ekki þessar íbúðir
sjálft en samt virðist það
kappkosta að halda þeim í
góðu útlitj. Forstöðumaður
bygginganna í Derby tjáði
okkur að einungis 5% gengju
illa um íbúðirnar. Við áttum
þess kost að ræða við fólkið
í nokkrum íbúðum og fengum
m.a. upplýsingar um kaup
mannanna.
Við heimsóttum járnbraut
arstarfsmann, sem vinnur að
viðgerðum hjá járnbrautun
um. Kaup hans reyndist 12
pund á viku (1440 kr.). í húsa
leigu greiddi hann 1 £ og 12
shillinga og 3 pence á viku
fyrir þriggja herbergja íbúð
eða um 193 krónur. Einnig
heimsótíum við véjaviðgerðar
mann, sem bjó í fjögurra her
bergja íbúð. Kaup hans var 16
pund á viku og húsaleigan 1
£ og 16 shillingar. Og að lok
um heimsóttum við konu
starfsmanns í Rolls Royse
verksmiðjunum. Þau bjuggu
einnig í fjögurra herbergja
íbúð. Leigan reyndist 1£ 16
sh. og 10 d.. Konan sagði að
eiginmaðurinn hefði góða
stöðu hjá RoIIs Royse sem
verkstjóri. En hún vildi helzt
ekki segja hvaða kaup hann
hefði. Við gizkuðum á að það
væri 17-18 pund á viku. Það
vakti athygli okkar hve vel
var gengið um allar þessar í-
búðir þar eð hér var um leigu
íbúðir að ræða. íbúðirnar
áttu það sameiginlegt að þær
voru látlausar, engar Iúxus
íbúðir en mjög þokkalegar.
En leigan er einnig lág eða
innan við 900 kr. á mánuði
fyrir fjögurra herbergja íbúð
ir. Svo lág leiga þekkist vissu
lega ekki hér á landi en ástæð
an fyrir hinni lágu Ieigu í
Bretlandi er sem fyrr frá seg
ir sú, að brezka ríkið greiðir
hana niður.
Mér virtist af samtölum við
fulltrúa borgarstjórnarinnar
í Derby, sem byggingarkostn
aður væri þarna mun lægri en
á íslandi. Okkur var tjáð að
það kostaði 1400 pund að
reisa 950 rúmmetra hús sem
við sáum eða 168 þús. ísl. kr.
Það var enginn íburður í
byggingu þessa húss en þó var
hér um að ræða þokkalegasta
íbúðarhús. Er greinilegt að
Bretar byggja mun ódýrari en
við íslendingar enda sáum við
hvergi slíkar lúxusíbúðir, sem
þær er reistar hafa verið í
stórum stíl hér síðustu árin og
kostað offjár.
Enda þótt bæjarfélögin
reisi einkum leiguíbúðir er
einnig byggt mikið af söluí
búðum í Bretl. enda er unnt
að fá hagkvæm lán. StarfamJi
eru í Bretlandi um 750 bygg
ingafélög, sem úívega lán en
reisa ekki sjálf íbúðirnar. Eru
Iánin yfirieitt íil 20-30 ára.
Mörg dæmi eru um það að
bæjarfélögin hafi samvinnu
við byggingafélög þessi og
geta Iánin þá numið allt að
95% íbúðarverðsins.
1955 gerði brezka stjórnin
áætlun um það hve margar ó-
hæfar íbúðir (slums) væru í
Breílandi. Niðurstaðan var sú
að í Englandi ogWales væru
850 þús. óhæfar íbúðir, í Skot
landi 150 þús. og í Norður-ír
landi 50 þús. Á tímabilinu 19
56-60 tókst bæjarfélögum í
Englandi og Wales að loka
255 þús. slíkra íbúða og taka í
notkun nýjar i staðinn. Á
sama ííma var 46.943 óhæíimi
íbúðum lokað í Skotlandi.
Mest hefur verið byggt. á
einu ári í Bretlandi árið 1954
en þá voru byggðar 354.255
íbúðir. Árið 1960 voru reistar ;
304.255 íbúðir. En talið er að '
byggja þyrfti 329.500 íbúðir á
ári til þess að unnt væri að
mæta þörfinni. í árslok 1961
var fjórða hver fjölskylda í
Bretlandi í íbúð, sem reist
hafði verið eftir stríð.
Brezka stjórnln veifir bæjarfélögum styrki til íbúðabygginga

Alþýðublaðið — 25. febr. 1962 g