Alþýðublaðið - 13.05.1962, Blaðsíða 5

TYRKÍET^
iTibris
Mtschhi
Hamadan T^htran
ÍSYRIEN
§)Damaski
■f'it 'Olsfahaff
©ÁmTfíani>
^|IpI31|f^erusale|jífaC
íæriimw
.Abádan'
oKermáit
A
■OSchiras
Akaba
Zahtdan
^Minaal Ahmddi
KUWAIT
Benáertóbas
Dharan
SSAUDl-ARABIEN
ÍJanbo . oMedina ;
KATAR;
EÍHófufi
ErRiad • B’-
>Assuan
Maskat^
-^ipabj
LQMAN
| piratKystea
SUPAW
iH
mwwwwtwMwwwwwwwMwwwwwMMtMmmwwwwitHwmmwwwMMwwa
BEIRUT, maí — (UPI)
ÞEGAR Kúrdar í Norður-írak
gerðu uppsteit á dögum Hasje-
míta-konunganna komu íraksk-
ar liersveitir og brazkar flug-
vélar á vettvang og komu aftur
á lögum og reglu með valdi.
Þegar hershöfðingi að.nafni
Ábdul Karim Kassem steypti
konungnum af stóli og rak
Breta úr landi fyrir fjórum ár-
um, héldu Kúrdar að þeir vaeru
lausir undan okina og nýtt
tímabil væri hafið. Til þess að
tryggja sér stuðning stærsta
þjóðabrotsins í landinu lýsti
Kassem yfir stofnun .,sam-
bandsríkis Araba og Kúrda”,
iét Bagdad-útvarpið útvarpa
dagskrá á máli Kúrda og setja
hið forna sverð Kúrdanna við
hlið sveðju Arabanna í þjóð-
fána liins nýja lýðveldis.
En svo gerðist það í r’yrva-
sumar, að Kúrdar hurfu aftur
til sinnar gömlu iðju og gerðu
árásir á lögreglustöðvar og
þorp. Þeir voru reiðir stjórn
Kassems, sem liafði- ekki efnt
loforð sín um samkomulag við
Kúrdana. Kassem brá hart við
eins og fyrirrennarar hans
höfðu gert á undan honum, og
sendi hersveitir og flugvélar
til þess að brjóta uppreisnar-
mennina á bak aftur.
SIGURSÆUIR
Þegar vetur gekk í garð á
hinu hrjóstruga en fallega há-
lendi Norður-íraks í fyvrahaust
hættu. bardagarnir. Kassem '
lýsti því yfir, að hersveitir hans
hefðu farið með sigur af hólmi,
en þegar vorsólin tók a) skína
og snjóa leysti brutust bardag-
arnir út aftur.
Síðan í lok marzmánaðar
hafa grimmir stríðsmenn
Kúrda sótt fram um 200 mílur
í Norður- og Norðaustur-írak
— frá svæðinu vestur af Zakho
til svæðisins suður af Sulai-
maniya. Samkvæmt hernaðar-
áætlun, sem samin var á árun-
um- 1920 —’30 taka uppreisnar-
mennirnir lögregluvarðstöðv-
ar, sækja inn í þorp í leit að
vistum og. vopnum, stöðva sókn
hersveita nieð því að sprengja
upp brýr og gera álilaup á
vopnageymslur hersins.
Hvernig svo sem uppreisn
þessari Iýkur verða Kiirdar enn
óleysanlegt vandamál. Vanda-
mál þetta fjallar um stofnun
sjálfstæðs Kurdistan-ríkis 3,5
milljón Kúrda, sem búa á víð og
dreif á svæði, sem er á stærð
við Kaliforníu, en landssvæði
þessu hefur þegar verið skipt
á milli Tyrklands, Sýrlands,
íraks og írans.
UPPREISNIR
Yfirgnæfandi meiri’nluta
þessa fólks (starfsmaður vest-
rænnar leyniþjónustu segir
98%) stendur annað hvort svo
að segja á sama um livort það
tilheyri Kúrdaríki eða telur.að
það tilheyri því nú þegar. Ætt-
bálkar eiga í sífelldum inn-
byrðis deilum og ólíkar mál-
lýzkur gera það að verkum, að
nauðsynlegt atriði varðandi
einingu er ekki möguiegt —
þ. e. a. s. liagnýtt, sameiginlegt
tungumál.
Engu að síður hafa nokkrir
ættbálkahöfðingjar reynt að
stofna lýðveldi síðan Kúrdar
gerðu fyrst byltingu gegn
Tyrkjasoldán árið 1909. — Sam
kvæmt Sevres-sátímála banda-
manna frá 1920 var lagt til, að
Kúrdistan yrði hérað í Tyrk-
landi, sem hlyti sjálfstjórn, en
héraðið var aldrei stofnað. Á
árunum milli heimstyrjaldanna
gerðu Kúrdar hvað eftir ann-
að uppreisnir gegn hinum
nýju húsbændum sínum í Tyrk
landi, írak og Iran,
MAHABAD-
LÝÐVELDIÐ
Árið 1945 var Kúrdaríki, sem
var kallað Mahabad-lýðveldið,
stofnað með stuðningi Rússa í
Norðvestur-írak, en íranbúar
kölluðu . Bandaríkjamenn sér
til hjálpar og leystu lýðvelilið
upp tæpu ári síðar.
Nú hefur stjórnin í Tyrk-
landi eftirlit með Kúrdunum í
austurhéruðum Iandsíns, sem
eru um ein milljón talsins, en
stjórnin viðurkennir þá ckki
sem Kúrda heldur kallar þá
„Fjalla-Tyrki”. í íran er svip-
aður fjöldi Iíúrda löghlýönari
og vingjarnlegri í garð ná-
granna sinna þar eð þcír tala
ÁRÁSIR j:
Síðan bein vopnaviðskipti < j
hófust á nýjan Ieik í aprílbyrj- <;
un hafa úppreisnarmenn og aðr
ir Kúrdar af ýmsum ættbálkum,
sem styðja málstað þeirra, gert
árásir hvarvetna í Noröur-
írak. Kassem hefur aukið um
helming f jölda sinna manna- í
heriiðinu í norðurhéruðunum,
sem undir venjulegum kringmn
stæðum telur 1800 menn. —
Hundruðir manna, uppreisnar-
menn, hermenn og þorpsbúar
hafa fallið, og sennilega aiít að
því 200 þorp hafa verið lögð í
eyði í átökunum.
Rússar, sem að. líkindum geta
ekki hætt á það að útskúfa írak,
sem er það ríki í Mið-Austur-
löndum, er fylgir þeim ein-
dregnast að málum, hafa ber-
takmarkað núverandi
stuðning sinn við Barzani við
nokkrar árásir á Kassem í blöð-
um og útvarpi í kommúnistaríkj
unurn. Kommúnistar írak hafa
krafizt þess, að samið verði um
„RAUÐI MULUA“
— lumbrar á Kassem.
sömu tungu og eiga sönm for-
fe'ður.
Þótt undarlegt sé er það í
írak þar sem óánægja Kúrd-
anna hefur fengið iitrás á síð-
- ustu árum og Kúrdar hafa vak
ið mesta athygli. Á dögum kon
ungsríkisins og Kassem hafa
þeir fengið ráðherra í stjórn-
um og ráðuneytum. Þó að þeir
séu aðeins 1,5 mill.jóii talsins,
en íbúar alls landsins eru 7
milljónir, er þriðjungur her-
manna og lögreglumaima íraks
stjórnar Kúrdar.
ÚTLEGÐ
Foringi uppreisnarinnar nú
er MULLA MUSTAFA BAEZ-
ANI, sem- lengi hefur staðið að
baki uppreisnum Kúrda í írak
og kröfum þeirra um sjálfs-
stjórn. Barzani skipulagði upp-
reisnir úr þorpi sínu, Barzan,
með vissu millibili á þriðja ára
tug aldarinnar, og að lokum
ráku íraksmenn hann á flótta.
1945 flúði Barzan til írans.
Þar gerðist hann yfirhershöfð-
ingi Mahabad lýðveldisins og
gekk í einkennisbúningi sov-
ézks marskálks. Þegar lýðveld-
ið féll árið 1946 laumaðist hann
aftur til íraks, en var hundelt-
ur. og loks rekinn úr landi. Að
þessu sinni fór hann í útlegð til
Moskvu.
Eftir byltinguna í íralc í júlí
1958 sneru Barzani, sem var
kallaður „Rauði Mulla” og
1500 Kúrda flóttamenn aftur til
íraks samkvæmt boði Kasscms
sjálfs. í fyrstu voru þeir sam-
vinnuþýðir.
„KOMMAVINUR”
Kommúnistavinurinn Barzani
hjálpaði liðssveitum kommún-
ista frá Bagdad, sem voru þó
ekki hersveitir í eiginlegri merk
ingu, að bæla niður uppreisn
Nassersinna í bænum Mosul í
Norður-írak í marz 1959. En
í júli sama ár gengu þeir aftur
í lið með írökskum Araba-
kommúnistum og unnu hryðju-
verk og skemmdarverk í olíu-
bænum Kirkuk í Norður-írak
Seinna leyfði Kassem Bar-
zani að stofna eigin „T.ýðræð-
isflokk Kúrda“. Þetta var svo-
kallaður „Marxistaflokkur”,
sem sagt var að væri eini flokk
urinn, er gæti gætt hagsinuna
Kúrdauna í írak. Ágreiningar
þeirra Kassems og Barzanis
jókst samt sem áður þegar for-
ABDUL KAREM KASSEM
— í stríSi við Kúrda.
sætisráðherrann gerðist ugg-
andi um vald Kúrdahöfðingj-
ans og Barzani varð óþolinmóð-
ur vegna þess, að aðstoðin. sem
stjórnin hafði iofað, gerði ekki
vart við sig.
Barzani fór nú að stjórna
skæruliðaárásum stríðsmanna
sinna á bækistöðvar lögregl-
unnar og þorp í norðurhéruð-
unuin í ágúst. Kassem svaraði
með því að fyrirskipa sprengiu
árásir á vígi uppreisnarmanna,
og í september tilkynnti Iiann,
að uppreisnin hefði verið bæld
niður. Þegar bróðir Barzanis,
Sheikh Ahmed, heimsótti Kas-
sem félist Kassem á að draga
hcrlið sitt til baka.
frið við Kúrda með því að gefa
út bæklinga þar að Iútandi og
með hópgöngum í Bagdad, en
þeir liafa stillt sig um að siyðja
kröfur Barzanis um sjálfstjórn.
KASSEM ÓRÓLEGUR
Iíúrdar hafa jafnvel snúið
sér til sendiráða Bandaríkjá-
manna og Breta til þess að íá
affstoð en án árangurs, sam-
kvæmt díplómatískum heimiid
uin.
Þrátt fyrir góðan árangir
geta uppreisnarmennirnir á
engan hátt gert draum Barzan-
ís um Kúrdistan að veruleika.
Og Kassem mundi ekki afla
sér neinna vinsælda eða styrkj
ast í sessi vegna þessa, jafnvel
þótfr honum tækist að bæla
uppreisnina niður strax á
morgun.
Samtímis þessu á hinn grann-
vaxni og taugaóstyrki foringi í
Bagdad það á hættu, að her
hans geri uppreisn gegn hon-
um .sjálfum, að því er frétta-
menn í Bagdad telja. Sagt er,
að liösforingjar. saki hann um,
að í fyrsta Iagi hafi hann blás-
ið að glæðunum áður en Bar-
zani gerði uppreisnina, og í
öðru lagi hafi honum ekki tek-
izt að sjá hernum fyrir næg-
um mannafla og hergögnum lil
þess að binda skjótt enda á
hana.
KASSEM í KLÍPU
Nýlega var fjöldi lið’storingja
úr öryggisþjónustunni handtek-
inn í Bagdad, og siðan hefur
nýr orðrómur verið á kreiki
um tilraun til þess að steypa
stjórn Kassems af stóli.
Diplómatar í höfuðborg ír-
aks, sem hafa fylgzt með aðferð
um einræðisherrans í nær f jög-
ur ár næstum sífelldra deilna,
eru of varkárir til að spá falli
hans. En samt er enginn fús til
þess að spá því, að hann muni
haldast lengi við vöIcL.