Alþýðublaðið - 08.06.1963, Blaðsíða 9

á því aS Skaftáreldur var uppi og ógnaralda móðuharSindanna skatl yfir
sem frá greinir í sögu okkar. Af þessu tilefni birtast hér brot úr frásögn-
;aftáreldinum og móSuharSindunum.
ss hugsaS viS þennan lestur, aS einn af þingmönnum Framsóknarflokks-
randi stjórnarfari á Ísíandi viS móSuharSindi af mannavöldum. BoSskapur
ran af völdum ríkisstjórnarinnar sambærileg viS þá, sem bitnaSi á fslend-
1783. Öllum hlýtur aS blöskra slíkt ofstæki og þvílík fyrirlitning á staS-
baráttuaSferSir Framsóknarflokksins. Mönnunum er bersýnilega ekki sjálf-
þá er dauðinn gekk hús úr húsi
um gjörvallt ísland, ekki í engils
líki né hins líknsama bróður svefns
ins, ekki sem sláttumaður, skyldu
rækinn og skjótvirkur, heldur í
gervi geigvænlegrar ófreskju, sem
lagðist á menn og málleysingja,
læsti í þá klónum, sahg úr þeim
merg og bein og blóð, lék sér að
þeim, líkt og köttur að músum,
missti sumra, kvaldið lífið úr öðr
um og lét hvarvetna eftir sig is-
kalda örvæntingu.
Þessi óvættur var hungríð.
Með þorra gekk ís að Norður-
Iandi, og rak hann síðan fyrir
Austur- og Vesturlandi. Spiiltist
þá tíðarfar og gerði mikla kulda
með fannalögum eins og venja er
til — Vorið var kalt með afbrigð
-um, svo ekki sá gróðurnal í tún-
um fyrr en um fardaga, enda lá
ísinn fram í maímánuð.
Veturinn 1783—1784 var nálægt
tveim mánuðum lengri en í meðal-
lagi.
Þegar um haustið áður hafði
tekið að brydda á ókenmlegum
sjúkdómi í skepnum, einkum i e)d
sveitunum. í fyrstu lagðist hann
lielzt á sauðfé, en um hátíðir tóku
stórgripir einnig að sýkjast, enöa
varð veikin því skæðari, sem Ieng
ur leið og gerðist banvæn. Fyrstu
einkenni sjúkdómsins voru fóta-
veiki og magnleysi, en er frá leið,
varð allur líkami skepnanna undir
lagður. Bólga kom í munn, og tenn
ur losnuðu, liðamót hnýtti, cn
beinin visnuðu eða þá að á þau
runnu æxli og bris. Fæturnir bólgn
uðu og klaufir duttu sundur cða
þær leysti fram af með öiiu við
mikil harmkvæli. En þegar ayo
var komið, lá ekki annað íyt'ir
skepnunum en hnífurinn, og kcm
þá oft í ljós, að innyflin vom bólg
in og blóðhlaupin eða útsteypt í
graftrarkýlum og ýldukenndum
kaunum.
Þegar leið á veturinn, svarf
hungrið og krömin svo fast að öll
um skepnum, að líkast var því. sem
þær væru firrtar réttu ráði og
rænu. Hestar litu ekki lengur v:ð
jörð, víðast hvar, heidur sóttu mest
í sorphauga eða rifu í sig torf-
veggi, þil og stoðir í húsum. Sum
ir lögðust á hræ hinna, er fallið
höfðu eða átu hárið hver af öðr
um. Slíkt var þó ekki öðrum hest
um hent en þeim sem kallaðir voru
sæmilega heilbrigðir. Hinir krok
uðu í höm eða drógust áfram —
dauðvona. — Á sumum þeirra fún
aði skinnið á allri hryggiengjunni,
/
en tagl og' fax losnaði og datt af,
ef í var tekið. Á öðrum stokkbólgn
aði allt höfuðið, og kokið varð svo
máttlaust, að þeir gátu ekki rennt
niður, svo að heyið datt út úr þeim
hálftuggið, þó að reynt væri að
gefa þeim eitthvað. Sauðféð kom
þó enn harðar niður, svo að varla
var á því sá limur, að ekki hnýtti.
Stór beinþorn og æxli kcmu hvar
vetna á líkamann og gengu oft út
í gegnum hold og skinn. Innyflin
urðu morkin og meyr, en iungu,
lifur og hjarta, bólgin og blá á
sumu, en á öðru visin. Rifin gerð
ust svo stökk, að þau fengu ekki
valdið líkamsþunganum, þegar
kindin lá. Runnu þá á þau hnútar
og bris, sem lágu oft í beinni röð
eftir endilangri síðunni. Ekki voru
nautgripir öllu betur farnir, enda
þótt reynt væri að hygla að þeim
í lengstu lög. Þeir fengu hnefa-
stóra hnúta á ganglimina eða fót-
leggir klofnuðu í sundur. Bein og
liðamót brigzluðust saman, en af
sumum datt halinn.
Allt þetta sumar og fram ; maí
mánuð 1784, mátti heita að ekki
fengist bein úr sjó.
Þess er áður getið, að þegar
a árinu 1783 hafi mcnn dáið úr
harðrétti og ófeiti. En eins og
nærri má geta, ágerðist manndauð
inn eftir því, sem lengur leið fram
á veturinn 1783—1784. — Tók nú
brátt að bera á hungurso.l.um,
einkanlega illkynjuðum skyrbjúg,
sem hagaði sér raunar líkt og á
skepnunum. Líkaminn þrútnaði,
einkum höfuð og útlimir og ;unnu
á hann beinæxli og bris. Liðamót
stokkbólgnuðu, en sinar hnýtti, svo
að sjúklingarnir gátu ekki rétt úr
sér og þoldu ekki við fyrir krampa
og sinateygjum. Sumir þjáðu6t af
Framh. á 13. síðu
VORSYNING Myndlista-
félagsins í Listamanna-
skálanuni hefur nú veriS
opin í rúrna viku. 23 lista-
menn sýna þar verk sía,
málverk og höggmyndir.
Aðsókn hefur verið góð og
11 myndir hafa selzt. Sýn-
ingin stendur til 21. júní.
Myndin sýnir Eggert Guð-
mundsson, listmálara,
Gylfa Þ. Gíslason mennta-
málaráðherra og Eggert G.
Þorsteinsson alþingísmann
á sýningunni.
Jónasardagar og Eysteinstíð
FRAMSOKNARFLOKKURINN þótti harð-
skeyttur í gamla daga undir forustu Tryggva
Þórhallssonar og síðar Jónasar Jónssonar. Af-
staða hans sætti löngum hörðiun deilum, og bar-
áttuaðferðirnar voru sannarlega óvægiiegar. En
þá hafði hann jafnan málefni til að láta kjósa
um og sagði einarðlega hvað fyrir hon-
um vekti eftir kosningar. Nú er þetta
breytt. Framsóknarflokkurinn berst með
ærnum tilburðum og vill fá völd og áhrif, en
hann vantar málefni, og honum dettur ekki í
hug að skýra kjósendum frá því FYRIR kosn-
ingar, hvaða hlutverk hann muni velja sér
EFTIR kosningar. Jónasardagarnir voru þannig
ólíkt svipmeiri en Eysteinstíðin.
Jónas Jónsson var miskunnarlaas baráttumað-
ur, en hann fór aldrei dult með fyrirætlanir sín-
ar, og hann kunni mætavel að velja sér og flokki
sínum málefni. Hann var því jákvæður foringi,
þrátt fyrir tillitsleysi návígisins og hörku úrslita
orrustunnar. Eysteinn er aftur á móti neikvæð-
ur leiðtogi. Málefni hans eru þau ein að vera á
móti stefnu og úrrafðum andstæðinganna. Og
hann steinþegir við þeirri mikilvægu og tíma-
bæru spurningu, hvað Framsóknarflokkurinn
vilji og ætlist fyrir.
Tóma tunnan.
JÓNAS JÓNSSON fylkti Framsóknarflokknum
forðum til baráttu fyrir stórmálum eins og skipu
lagi afurðasölunnar og rafvæðingu landsins, svo
að nefnd séu tvö ðæmi af mörgum. Hefur Fram-
sóknarflokkurinn nokkur hliðstæð málefni á
stefnuskrá sinni í þessum kosningum undir for-
ustu Eysteins Jónssonar? Nei og aftur nei. Bar-
átta hans er neikvæð. Hann er ekki með neinu,
en á móti öllu. Vissulega skortir ekkert á það,
að málsvarar Framsóknarflokksins hafi hátt og
berist mikið á í kosningabaráttunni, en hávaði
þeirra er eins og glymjandi í tómri tunnu. Og
enginn hefur minnstu hugmynd um, hvert tunn-
an mnni velta eftir kosningar.
Önnur samlíking á ef til vill enn betur við
om Framsóknarflokkinn: Hann er eins og
strandað skip, sem skýtur púðurskotum út í
bláinn. Svo halda málsvarar hans því fram í
ræffu og riti, að þetta sé voldugt herskip, sem
eigi í heilagri styrjöld og muni bjarga landi og
þjóð. Það væri víst í fyrsta skipti, sem púffur-
skot kæmu slíku og þvíííku til leiðar.
Þögnin mikla.
EYSTEINN JÓNSSON virðist trúa því, að
hann sé ölluni öðrum fremur vaxinn þeim vanda
að vera landsfaðir. En hvað segir fengin reynsla
um þetta? Eysteinn hefur oft og t-íðum átt þess
kost að sanna stjórnsnilli sína. Því fer víðs
fjarri, að hann hafi reynzt sæmilegur meðalmað
ur í landsföðurhlutverkinu, hvað þá pólitískt
ofurmenni. Hann stóð að baki Hermanni Jónas-
syni uppgefinn og úrræðalaus á hengifíugsbrún-
inni haustið 1958, sællar minningar. Og dettur
nokkrum í hug, að hann sé farsælli fjallamað-
ur en glímukappinn?
Mestu máli skiptir þó, hverjir eiga að verða
'samverkamenn Eysteins Jónssonar, ef hann
kemst í valdaaðstöðu. Ætlar hann sér þá að
mynda ríkisstjórn með kommúnistum? Myndi
hann fremur kjósa samstarf við Sjálfstæðis-
flokkinn einu sinni enn? Þetta eru meginspurn-
íngar kosningabaráttunnar. Framsóknarflokkur-
inn þegir við þeim eins og steinn. Stafar þögnin
af því, að fyrirætlanirnar séu svona varhugaverð
ar að dómi flokksforustunnar, eða veit hún
kannski ekki, hvað hún vill?
Tryggvi Þórhallsson er fallinn í valinn, en
Jónas Jónsson horfir enn upp á sinn gamla
flokk í eins konar pólitískri útlegff. Ætli hon-
vim finnist mikið til um lærisveininn og arftak-
ann, Eystein Jónsson? Skyldi honum ekki
stundum detta í hug, að Hermann Jónasson hafi
kannski aff skömminni til verið skárri? Það er
margt og furffulegt, sem getur fyrir gamla menn
borið.
HERJÓLFUR.
víb
opnun „Vorsýningar"
ALÞVÐUBLPÐIÐ — 8. jWiT 1963 @