Lögrétta - 25.06.1930, Síða 1

LOGRJETTA
V. ár. | Reykjavík, miðvikudaginn 25. júní 1930. 24.—5
Þúsund ára þin
Alþingi Islendinga — Stofnun, störf og stefnur
This article tells of the organiza-
tion of the Althing, its transactions,
anrl the outstanding problems with
wiiicii it has liad to deal, especially
those which have concerned the
relations of the Althing itself to sub-
jects dealing with national indepen-
dence and liherty of the individual. -
The oldest of Icelandic
historians have main-
tained that the reason for
.. the establishment of . .
Democracy and Althing in
Iceiand one thousand
years ago was that the
Icelanders could not
tolerate the tyrannv of
the King of Norway and
tliat as a consequenee
thev established in Ice-
land a new form of
government, whose hasic
principle was liberty.
This showed itself plainly
iii the ' constitution in
many ways. There was,
for instance, no executive
power in the state and nó
general office was created
that had any spec.ial exe-
cutive authórity betwern
the sessions of the Althing.
Tlie article goes on to
discuss in some dotail the
influence which this and
other characteristics of
this form of government
created and also what
fate the subject of na-
t.ional independance óf
the Icelanders met with
at the hands of the Al-
thing later on. It describ-
es the importance of the
Althing as a general
patriotic assemblv, it de-
scrihes many of its cliar-
acteristic customs, dis-
cusses the public senti
ment existing at different
periods towards it. and
how tiis either hindered or
made easier its funct-ion.
tslenskir sagnaritar-
ar hjeldu því fram und-
ir eins og þeir fóru að
skrifa um og skýra
byggingu landsins og
stofnun allsherjarríkis-
ins, að það, sem mestu
hefði valdið um þetta
hefði fyrst og fremst
verið sú skapferð lands-
manna, að þeir þoláu
ekki „ofríki" konungs-
ins, sem safna vildi
höfðingjunum undir sameiginleg
lög, eða brjóta þá undir þau.
Ftelsið var þeim fyrir öllu. Þess
vegna flýðu þeir land sitt og
gengu af eignum sínum. Þess
vegna fóru þeir hópum saman ti!
hins fjarlæga, nýfundna norðlæga
lands, Islands. Þess vegna vildu
þeir koma fótum undir hið nýja
þjóðfjelag sitt þannig1, að frelsið
yrði ekki fyrir borð borið í lög-
skipulagi og landstjórn. Um þenn-
an íslenska söguskilning á ofríki
og frelsi má margt segja og um
hann deila —- og hefur verið gert
sjálfs sín eða í þjóðskipulagi sínu
og þingsögu hann metti mest,
mundi hann vafalaust hafa nefnt
frelsið eða eitthvað áþekt því.
Svona mundi svarið að minsta
kosti hafa verið til skamms tíma
og svona verður það sjálfsagt
Einar Jónsson: Frelsið (Liberty).
nokkuð. En hvað sem því líður,
■ er það ekki áhorfsmál að hann
I hefur haft mjög mikil áhrif á
j skoðun Islendinga á sjálfum sjer
I og þjóðlífi sínu og stjórnarfarí
j og' á þjóðlífið og stjórnarfarið
'■ sjálft. Ef tslendingur væri spurð-
j ur þess hvaða eiginleika í fari
i lengi hjá mörgum, þó að hug-
myndirnar um frelsið fari að
vísu ekki varhluta af valdi tísk-
unnar, eða einhvers þessháttar
afls, þannig, að stundum fara
! menn í blossa af hugsuninni un:
| frelsið, en stundum þykir mönn-
! um of mikið um það talað eða
hjegómlega. Það fyrrnefnda hef-
ur átt sjer stað til dæmis á land-
náms- og söguöld og á endur-
reisnartímum 18. og 19. aldar.
Þess síðara hefur gætt t. d. þeg-
ar á 12. og 13. öld og gætir nú.
íslenskar bókmentir, ekki síst
sjerkennilegasta grein
þeirra, kveðskapurinn
— eru frá fomu fari
fullar af margvislegum
og merkilegum dæmum
þess hvemig þjóðin
hefur hugsað um frelsi
og snúist við því. Það
væri frjósamt rann-
sóknarefni. Stjómmála-
saga þjóðarinnar og
rjettarsaga sýnir einn-
ig oft greinilega þetta
sama. Það mætti skrifa
athyglisverða sögu ís-
lenskra stjórnmála út
frá því sjónarmiði einu
hvernig frelsishug-
myndin hefur horft við
mönnum og málefnum
á ýmsum tímum.
Sögu Aiþingis í þús-
und ár mætti einnig
skoða á skemtilegan og
merkilegan hátt út frá
því sjónarmiði hvernig
það hefur farið með
frelsið, sitt frelsi,
frelsi þjóðarinnar og
frelsi einstaklinganna.
Saga Alþingis er saga
um frelsi og ófrelsi al-
þjóðar og einstaklinga,
saga um það hvernig
frelsi var varðveitt,
frelsi var unnið á ný.
Saga Alþingis er sigur-
saga frelsisins og
raunasaga frelsisins,
saga um frelsi sem hef-
ur verið lagt í fjötra
af erlendri ánauð og
innlendri ómensku og
, ósamlyndi og saga um
1 frelsi, sem einnig hefur
verið logandi tímanna
tákn til andlegrar og
efnalegrar endurreisnar
og iifandi máttur til
sáluhjálpar sjerhveri-
um, sem á það trúði.
j Þúsund ára saga Alþingis er sag-
j an um sigur og- ósigui- íslensks
frelsis.
Helstu drættirnir í sögu Al-
1 þingis eru öllum íslendingum
| kunnir frá blautu barnsbeini. Hitt
! er síður kunnugt öðrum en þeim,
; sem sjerstaklega hnýsast í slík