Alþýðublaðið - 20.10.1963, Blaðsíða 5

PUNKTAR
ENN ER ALLRA VEÐRA VON
VIÐ íslendingar flýttum okkur,
eins og flestar aðrar þjóðir, að
samþykkja sáttmálann um bann
við kjarnorkutilraunum á yfir-
borði jarðar, á landi eða sjó. Það
vildi svo til, að sendiherrar okkar
í Washington og Moskva, þeir
Thor Thors og dr. Kristinn Guð-
mundsson, voru báðir staddir
heima í sumarleyfum. Var þeim
sagt að taka saman pjönkur sínar
og skunda rakleitt hvor á sinn
stað í austri og vestri. Þeir und-
irrituðu samninginn fyrir okkar
hönd samtímis.
Enn undrast menn, að þessi
samningur milli Sovétríkjanna og
Bandaríkjanna skyldi verða til, að
eins fáum mánuðum eftir að þessi
sömu stórveidi voru á barmi kjarn-
orkustyr.ialdar vegna Kúbu. Allt í
einu þykir friðsamlegra í heimin-
um og Tímarit Máls og menningar
skrifar „Eftirmæli kalda stríðsins.”
Hvað olli hinni snöggu breytingu?
Því meira sem menn skrifa og
tala um þessa spurningu, því aug-
ljósara verður svarið. Hættan á að
Kínverjar komi sér upp kjarn-
orkuvopnum sameinaði Krústjov
og Kennedy. Þessi hætta er kjarni
málsins.
Augljóst er, að ef fleiri þjóðir
eignast kjarnorkuvopn, verður
meiri hætta á, að einhver sprengj-
an springi — og fleiri komi skjót-
lega á eftir. Þó virðast Bandaríkja-
menn og Rússar sammála um, að
hættulegast af öllu sé, að hinir
kínversku kommúnistar fái þessi
vopn. Þeir trúa enn hinum gömlu
kennisetningum, að kommúnism-
inn hljóti að sigra kapítaiismann í
stríði og þeir virðast telja að nógu
margir Kínverjar mundu bjargast
úr kjarnorkustyrjold til að ráða
þeim heimi, er risi úr rústunum.
Vitað er, að Kínverjar leggja
mosu og víðar liafi fylgzt ræki-
lega með öllu, sem gerist í Kína-
veldi, en Rússar höfðu, áður en
vinslit urðu, ekki látið Kínverjum
í té SA-2 flugskeyti eins og það,
sem skaut U-2 niður um árið.
Samningurinn um bann við
kjarnorkutilraunum, sem Kínverj-
ar hafa auðvitað ekki undirritað,
getur ekki einn stöðvað kjarnorku
tilraunir þeirra. En hann skapar
grundvöll undir aðgerðir, sem
Benedikt Gröndal
skrifar um helgina
mikið að sér til að eignast þessi
árásarvopn. Þeir eiga tvær kjarn-
orkustöðvar og má búast við, að
þeir geri fyrstu sprengjutilraunir
í Ningsiahéraði, skammt frá landa
mærum Mongólíu, seinni hluta
næsta árs eða snemma árs 1965.
Þegar Bandaríkjamenn lofuðu
Krústjov að hætta að njósna um
Sovétrikin úr U-2 flugvélum, gáfu
þeir Kínverjum engin slík loforð.
Talið er, að U-2 flugvélar frá For-
gætu hindrað, að Kínverjar kæmu
upp kjarnorkuvopnum. Þekktir
blaðamenn eins og Stewart Alsop,
telja vafalaust, að Bandaríkja-
menn og/eða Rússar verði fyrr
eða siðar að beita valdi til að eyði-
leggja kjarnorkumátt Kínverja.
Gætu U-2 flugvélar eða skemmd-
arverkamenn vafalaust gert það,
en það er álit kunnugra, að til
þess verði að koma.
Ef Rússar og Bandaríkjamenn
hefðu haldið áfram tilrauna-
sprengingum sjálfir, gætu þeir
illa bannað Kínverjum að gera
hið sama. Samningurinn skapar
hins vegar grundvöll til gagnráð-
stafana, enda þótt þær yrðu varla
innan ramma löglegra milliríkja-
skipta.
Slíkar bollaleggingar sýna,
liversu alvarlegum augum það er
litið í Moskva og Washington, að
Kínverjar verði kjarnorkuveldi.
Þótt þeir kæmust ekki lengra í
kjarnorkutækni en Bandaríkja-
menn voru komnir 1945, er þeir
gerðu árásirnar á Hiroshima og
Nagasaki, mundu Kínverjar skapa
geigvænlega hættu fyrir Japan,
Formósu, Indó-Kina, Indland og
Sovétríkin. Virðast Kennedy og
Krústjov sammála um, að slíkt
vald megi Kínverjar ekki fá. Þótt
Krústjov ætli að ,,grafa” auðvalds
heiminn, hefur hann líka lýst
hörmungum kjarnorkustyrjaldar,
þegar lifendur mundu öfunda hina
dauðu, eins og hann hefur orðað
það.
Samningurinn um bann við
kjarnorkutilraununum er mikill
áfangi, sem gæti leitt til stórra
skrefa í friðarátt. Hitt er mis-
skilningur, að samningurinn skapi
friðarástand á jörðu þegar í stað,
og ekki sé enn allra veðra von.
Höfðingleg
gjöf.
ARNESINGUM liefur veriíi
færð höfðingleg gjöf. Frú
Bjarnveig Bjamadóttir og syn
ir hennar tveir hafa gefið sýs'J.
unni 41 málverk eftir 17 kunna
listamenn. Verður listaverkun
um komið fyrir í nýju safnhúsí
á Selfossi.
Hér er um merkan áfanga aÖ
ræða. Fyrir tilstilli frúarinnai’
og sona hennar er komið á fóíi
fyrsta málverkasafninu utan
höfuðborgarinnar. Árnesingar
hafa nú eignazt dýrgripi sem
þeir geta verið stoltir af,. og
horfa til menningarauka í hér
aðinu. Þann hug, sem býr aö
baki slíkri gjöf, er erfitt al1
meta að verðleikum.
List um
. i
landið
Reykjavík sem höfuðborr'
landsins, hefur að sjálfsögðut-
verði miðstöð listalífsino
Reynt hefur þó verið að skapa
fólkinu, sem býr í sveitum og
kaupstöðum, tækifæri til afJ
njóta lista, sem borgarbúav
hafa til skamms tíma hafi;
einkarétt á. Nægir þar ati
minna á leikferðir Þjóðleikhúsa
ins, hljómleikaferðir sinfóníu-
hljómsveitarinnar o. fl. Á veg-
um Menntamálaráðs hefur oy
verið efnt til listkynningar í héi’
aðsskólum og öðrum skólum
úti á landi. Sveitir og kaup-
staðir mega ekki vera algjör-
lega afskipt í þessum efnum, og
ber því að efla þá starfsemi.,
sem miðar að auknum ferðum
listamanna um landið.
Listasafnið —
'TV~
F arandsýningar
í þessu sambandi vaknar sú
spurning, hvort ekki væri við •
eigandi, að Listasafn Ríkisimi
beitti sér fyrir farandsýning-
um listaverka, er sýndar væru
ákveðinn tíma í senn á hverj-
um stað.
Stór og vistleg félagsheimill
eru nú í flest öllum byggðar-
lögum Iandsins, og mætti nota
þau sem sýningarsali. Félags-
heimilin eru lyftistöng félags-
• lífsins í hverju byggðarlagi, og
hlutverk þeirra er meðal ann
ars að efla og styrkja menníng
arlíf í viðkomandi byggð,
Stundum hefur þó viljaU
"brenna við, að fjárhagssjónar
mið hlypi með forstöðumenrt
þessara stofnana í gönur, es-
þar hafa verið haldnir dans-
leikir um næstum hverja
helgi,- sem að miklu leyti hafa
verið sóttir ■ af yngri kynslóU
borgarinnar. Þetta er ekkl
hlutverk félagsheimilanna
Vonandi verður hin veglega
gjöf, sem getið er hér að frara
an, fleiri byggðarlögum hvatn
ing um að efla hjá sér lista
og menningarlíf.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ — 20. okt. 1963 ^