Alþýðublaðið - 26.01.1964, Blaðsíða 4

Framta. á 13. sfðu
SÍÐASTLIÐIÐ sumar ferðaðist ég
víða um land að viða að mér efni
í ritgerð um samvinnu við bústörf.
Ég heimsótti í þeim erindum
52 bændur í G sveitum, 8-10 í
liverri, og lagði fyrir þá margar
.spurningar. Meðal annars reyndi
ég að grafast fyrir um það, livað
toændum og liúsmæðrum líkaði
toezt við sveitabúskap og hverju
toeim væri minnst eftirsjá í, hvort
tveggja borið saman við að starfa
og búa í kaupstað.
Sveitirnar, sem ég fór í, voru
valdar efíir ýmsum einkennum.
Skeið í Árnessýslu voru valin fyr-
ir það, að þar er verkað mest vot-
toey í þeim sveitum, sem mjólk er
seid úr. Laxárdalur í Dölum var
<lreginn út úr hópi sveita, sem eru
nð komast á mjólkursölusvæði.
MjK'atnssveit virðist vera sú fjár
sveit, þar sem er mest votheys-
verkuu og var valin f.yrir það. í
Kollafirði á Ströndum er ef til vill
verkað meira vothey, en þar vant-
aði í búnaðarskvrslu tölur um hey-
feng einstakra bænda, svo að liann
Ééll. úr sögunni. Seyluhreppur 1
Skagafirði átti að vera miðlungs-
■toreppur í miðlungssýslu (með til-
titi .til afkomu, ég miðaði þá við
toústærð, en þegar bgtur var að.
gáð, voru tekjur bænda í Skaga-
íirði undir meðallagi, en Seylu-
-toreppur eina tekjuhæsti lireppuiv,
inn í Skagafii'ði. Hi-afnagilshrepp
vrr í Eyjafirði yar valinn sem
tekjuhár hreppur í tekjnhárri
sýslu, og leks vsr Vppnafjörður
valinn sem tekjulágur hreppur í-
tekjulægstu sýslunni, Norður-
Múlasýslu. Raunar var erfitt að
gera upp á milli lireppa sýslunuar,
og margir hafa furðað sig á því, að
Vopnafjörður skyldi vera lægstur
á blaði, elcki sízt ég. Ég hygg, að
myndarlegar og vel málaðar bygg-
ingar, falleg hlið og gJæsileg fjalla
svn villi um fyrir mönnum, sem
fara um Vopnafjörð. Ekkert af
þessu gefur af sér tekjur, sem
j koma fram á búnaðarskýrslu, þó
að ánægjuauki sé í.
Sveitirnar sex voru ekki valdar
með bað í huga að sýna þverskurð
af íslenzkum sveitum, lieldur var
reynt að velja syeitir.með ólíkt hú-
skaparlag og aðstæður. Votheys-
sveitirnai- voru valdar til að kanna,
hvort votheysgerð væri forsenda
samvinnu um heyskap. Bændurnir
í hyerri sveit voru síðan valdir af
handahófi.
Af því að hugmvndin var að
kanna venjulég viðborf fólks til
, búskapar, reið á að hitta fólk að
| máli á þeim tíma árs, að hvorki
! ’ægi betii" á fólki eða verr en eðli
j legt er. Hælt er við, að viðhorf
j fólks mótist af því, livort við það
, er rætt í önnum sauðburðar, í rosa
j tíð eða rifandi þurrki j júli, I ill-
viðri á þorra eða sumarblíðu á
einmánuði eða loks fyrir eða eftir
kosningar. Ég var á ferðinni um
hásumar og eftir kosninsar og geri
ekki ráð fyrir, að heimsókrxartím-
inn hafi breytt verulegu.
Til þess að koma fólki á sporið
var ég með lista með tillögum um
kosti og ókosti sveitabúskapar. Til
þess að vera alveg hlutlaus er
sama atriðið stundum báðum meg
in (litlar tekjur, góðar tekjur, lít-
ilsvirt starf, heiðursstaða o. s. frv.)
Menn voru beðnir að nefna þrjú
atriði bóðum megin, sem þeir
gerðu mest úr fyrir sig persónu-
lega. Það var einnig vel þegið, ef
menn tilnefndu önnur atriði en
voru í listaimm. Taflan rýnir hve
margir tilnefndu livert atriði.
Margir tilnefndu ekki sex atriði,
af því að þeir gátu ekki gert upp
á mitli. Dálítið bar á því, að konur
vildu ekki tilnefna neina ókosti,
sögðu, að þeim líkaði vel við bú-
skapinn og ekkert væri að. Það
virtist ekkert síður eða jafnvel
fremur vera yngri konur úr kaup-
stöðum. Þær virtust telja sig hafa
valið sér hið góða hlutskiptið.
Ókostir. (Spurt var: Hvað likar
hónda og húsmóður verst við bú-
skapinn?)
bænd- hús-
ur mæður
Einangrun ............. 0 1
Fámenni og fásinni
(lítið félagslíf) . . .1 2
Erfitt að fá aðstoð
innánhúss .......... 2 5
Erfitt um læknishj 2 1
Erfitt um skólag. .. 6 10
Langur vinnudagur . 8 8
Leiðinlegt að fást við
sauðfé ............. 0 0
Kýrnar bindandi 9 4
Litlar tekjur .........24 7
Lítils virt starf .... 0 0
Máður fer úr einu í
annað 'V;. . ....... 0 0 -
Mas við vélarnar .. 1 0
Óreglulegur vinnutími 2 '4
Ötrygg afkoma ......... 7 0
Rafmagnsleysi .... 15 10
Ménn bættu við éftirfarandi ó-
kostum: Erfitt að fá aðstoð utan-
húss, einn bóndi óg ein húsmóðir.
Effið fénaðargeymsla, síðan jarð-
if fórU í eyðl, einii bóndi. Stæm
GÓÐIR VINIR
útiliús, einn bóndi (leiguliði
hrepps), Slæm aðstaða við gegn-
ingar, ein húsmóðir (leiguliði Ak-
ureyrarbæjar). Slæmt húsnæði,
sama kona. Sláturstörf, einn bóndi.
Fólksfæð, einn bóndi. Slæm hey-
skapartíð, einn bóndi. Þekkingar-
skortur, sjúkleiki í skepnum,
ónógar tilraunir, einn bóndi. Of
lítið fjármagn, einn bóndi. Erfitt
að koma sér fyrir, einn bóndi. Of
seint útborgað, 2 bændur. Maður
er háður tíðarfarinu, einn bóndi.
Að hafa gamalt fólk á heimilinu,
ein húsmóðir. Erfitt að fá aðstoð
yfirleitt, 5 bændur og 3 húsmæð-
ur. Maður liefur ekki reglulega
frídaga, einn bóndi. Bóndinn er
bundinn, mikið að gera, einn
bóndi. Bindandi starf, 2 bændur
og ein húsmóðir. Erfitt starf, einn
bóndi.
Sum atriðin áttu engan veginn
við í nokkrum sveitum. Þannig
vantaði aðeins 4 bændur rafmagn,
en 17 höfðu ljósavél. Af þessum
tilnefndu 15 bændur rafmagns-
leysi og 10 húsmæður. Sum atriði
geta verið náskyld eins og litlar
tekjur, langur vinnudagur, erfitt
að fá aðstoð, kýrnar bindandi.
Samtals eru þetta 94 svör frá
bændum og 62 frá húsmæðrum.
Snúum okkur þá að kostunum:
Kostir við búskap: (Spurt var:
Hvað líkar bónda og húsmóður
bezt við búskapinn?)
bænd- hús-
ur mæður
Bóndastarfið er
heiðursstaða .... 2 0
Góðar telcjur ........ 1 0
Ileilbrigt umhverfi
fyrir börnin..... 17 29
Ilrossin ............. 9 4
Kýrnar ............... 1 3
Maður er eiginn hús-
bóndi ............ 35 15
Maður tekur virkan
þátt í að byggja
upp landið ....... 14 5
Sauðféð ............. 11 5
Starfið er fjölbreytt 13 6
Trygg afkoma........ 1 0
Útivinna ............. 12 9
Vélavinna .......... 0 1
andi atriðum. Sum þeirra falla
undir fleiri en eitt atriði í listan'
um: Heyvinna og að sjá hlutina
ganga yfirleitt, einn bóndi.Að vera
í sveit og draga að sér blessað
sveitaloftið og ala upp börn, ein
kona. HeiJbrigt umhverfi fyrir
börn og unglinga, ein kona. Mað-
ur er meira út úr, ein hjón (þau
svöruðu óháð). Starfið er fjöl-
breytt og skemmtilegt, einn bóndi.
Ræktunarstarfið ( að rækta sauð-
fé og jörðina), einn bór.di. Starfið
er lífrænt; ein húsmóðir. Heil-
brigðara starfssvið, ein húsmóðir.
Heilbrigðara líi', 3 bændur. Búfé
yfirleitt, einn bóndi og tvær hús-
mæður. Samtals 123 svör frá bænd
um og 85 frá húsmæðrum.
Einnig voru bændurnir spurðir
að því, hvers vegna þeir hefðu
lagt búskap fyrir sig. Þar voru eng-
ar tillögur til að koma mönnum á
sporið, enda reyndist erfitt að
flokka svörin. 12 kváðust hafa ver-
ið lineigðir fyrir búskap eða haft
gaman af honum, 6 voru fyrir
skepnur, 4 sögðust hafa verið ald-
ir upp við búskap og því lagt hann
fyrir sig, tveir tilnefndu, að það
hafi þótt sjálfsagt í þá daga, aðrir
tveir, að ekki hafi verið um annað
að velja, þrír að þeir hefðu viljað
ráða sér sjálfir, tveir átthaga-
tryggð, tveir af því að þeir liefðu
viljað vera í sveit, einn kvæntist
stúlku á efnaheimili og var upp-
alinn við búskap og settist í bú
konunnar, einum leizt búskapur-
inn arðvænlegur í lieimabyggð
konu sinnar, einn dagaði uppl,
einn svaraði ,,af því að ég er heilsu
laus” og loks svaraði einn „af
bjálfaskap”. Samtals 38 bændur.
Það er ástæða til að leggja minna
upp úr þessum svörum en svörun-
um að framan, því að hér er um
liðna tíð að ræða.
Loks má geta þess hér, að bænd-
urnir voru spurðir, hvort þeir ósk-
uöu eftir því, að eitthvert barna
þeirra tæki við búinu. 24 svöruðu
| því játandi, 6 voru lilutlausir, en
þrír neituðu því.
Ef ég ælti að draga einliverja
ályktun af yfirheyrslunum um-
fram það. sem lesa má hér að fram
an, virðist sveitafólk yfirleitt telja
Auk þess var bætt Við eftirfar-
Uíigur búfræðingur, Björn Stefánsson, skrií
ar eftirfarandi grein í nýútkomið hefti af Bún-
aðarblaðinu. Alþýðublaðið hefur fengið leyfi
blaðsins til þess að búta gremina.
Kostir og ókostir
sveitabúskaparins
<4 26. jan. 1964 — ALbÝfJUBLAÐJÐ
STAFNSRÉTT