Alþýðublaðið - 26.01.1964, Blaðsíða 7

Jónas M. Guðmundsson:
SKIP OG MENN.
! Frásagnir og- þætíir úr lífi
sjómanna.
Bókaútgáfan Ilildur', Reyk:'a-
vík 1963. 216 bls.
í bók þessari er gi'einasafn um
sjómenn og sjómennsku, sumt við
töl eða uppskriftir eftir roskn-
um sjómönnum, en annað tínt
saman eftir nærtækum heimi'd-
um og hvergi lagzt til fanga. Grein
arnar bera það með sér að vera
skrifaðar til skyndibirtingar í
blöðum, og hafa trúlega sumar
hverjar sómt sér allvel á' þvílíkum
stöðum. En hvergi er í bókinni til
greint hvar þær hafi birzt áður
né nein ástæða þess að þeim er
nú safnað saman r bók.
■Greinunum er skipað niður í
fjóra „kafla“. Segir í hinum fyrsta
af nðkkrum sögulegum skipssköð
um, öðrum af nafnkunnum sjó-
sóknurum, þrið.ia af skútusjó-
mennsku, en í fjórða kafla hafa
rambað - saman nokkrar greinar
sem ekki eiga heima í hinum fyrri.
Jónas Guðmundsson getur sagt
sæmilega lipurlega frá; og liann
hefur skyn fyrir því að hversdags
líf sjómanna og daglég lífsbarátta
fyrr og síðar kann að vera gott og
gilt vlðfangsefni ekki síður en
sjóhrakningar og mannraunir til
sjós; þessum efnum mætti ugglaust
gera skemmtileg skil í líflegum, al
þýðlegum frásögnum. Og af þess
um íoga eru skástu greinarnar í
bók Jónasar, þær sem segja af
skútu- og togarakörlum fyrri tíð-
ar. En sk.vndibragurinn á þessum
greinasamtíningi, efnisvali, bygg-
ingu, málfari, spil ir bókinni ger-
samlega þótt þær kunnj að hafa
þótt bærilegt blaðaefni; Jónas
Guðmundsson tæpir á viðfangsefn
um sínum en gerir engu heilleg
skil, frásagnir hans eru sundur-
laus tækifærisblaðamennska þar
sem að vísu bregður hvarvetna fyr
ir tilefnum til miklu vandaðri rit-
mennsku. Þetta er miður farið:
sitihvað í bókinni bendir til að
Jónas gæti gert betur ef
hann vandaði sig.
Það er undarlegt hve sjór, sjó-
sókn og sjómannalíf hefur orðið
miklu minna slcáldskapartilefni í
íslenzkum bókmenntum en sveit og
búskapur. Enn sem kornið er eig-
um við enga umtalsverða „sjáv-
arsögu“. Hins vegar hafa ýmis-
konar sannsögulegar frásagnir úr
sjómannah'fi, minningar og ævi-
sögur sjómanna orðið vinsælt les-
efni á seinni árum og ýmislegt
þarflegt og ánægjulégt verið unn-
ið á þeim vettvangi; útgáfa þess
arar bókar kann út af fyrir sig að
bera vitni um vinsældir slíkra
frásagna. Áreiðanlega getur sjó-
mannalíf enn orðið höfundi sem
í senn hefur til að bera listræna
frásagnargáfu og staðgóða þekk-
ingu á starfi og kjörum sjómanna
happadrjúgt viðfangsefni. En eigi
Jónas Guðmundss. að leysa slík rit
af höndum hlýtur hann að temja
sér allt önnur vinnubrögð en í
Skipum og mönnum. — Ó. J.
LEIKHÚSTIL
Erlingur E. Halldórsson:
REIKNIVÉLIN. LEIKRIT.
Heimskringla, Reykjavífc 1963.
Það er dágóð kenning að leik-
rit öðlist fyrst sitt sánna líf á l'~ilr
sviði, sé það raunverulega leik-
rit en ekki einhver allt önnur
ritsmíð, t. d-. ritgerð eða skáldsaga
eða ljóðrrfæli sett upp í leikform
eða jafnvel einhver sambreysk-
ingur af öllu þessu. Sarhkvæmt
sömu kenningu er enginn leik-
texti fullsaminn fyrr en í leik-
húsinu; hvert orðsvar, viðbragð,
hverja persónu þarf að sannprófa
í mynd tillekinna leikara á ein-
hverju tilteknu sviði. — Leik
rit sem ekki hefur sætt þess-
ari raun er því ekki nema upp-
ka?t að leiktexta; það má svo vera
álitamál hvort slíkt leikrit sé <eða
geti verið) góðar bókmenntir. Leik-
rit á að sönnu ekki alla tilvist
sína í leikhúsinu; leikrit eru gefin
úí,. lesin og metin sém bókmennt-
ir, góðar eða slæmar. En ætli
í sviðsgildi leiknta og bókmennta-
gildi fari ekki löngum saman?
Erlingur E. Halldórsson mun
vera allmikill áhugamaður um
leiklist. Fyrir nokkrum árum
birtist leikrit eftir hann í Tíma-
riti Máls og menningar; í fyrra
■i rcyndi hann að þýða „Kleines Or-
Jónas Guðniandsson
gánon’’ Brechts í sama tímari.ti.
Og nú gefur Heimskringla út nýtt
leikrit hans; það er siðust viðbót
við binn snotra smábókaflokk
með nýjum íslenzkum skáldskap,
sem forlagið gefur út.
Reiknivélin er eins konar til-
brigði við stefið „beðið eftir Go-
dót”, staðsett í barskála veitmga-
húss og virðist einkum ætlað hlut-
verk pólitískrar satíru, spunninn-
ar um mang og svindil og gervi-
mennsku. Öðru vísi verður varla
skilin saga leiksins um Natan þann
sem beðið er eflir, .Natan B, sem
bíður og kumpánana á vertshús-
inu, skálk og einfeldning; „sjálf-
virka” Ijósakrónan, reiknivélira
sem ævinlega skilar rangri út-
komu, „sakieysingjarnir” Lilli og
Dídi (sem segja „smjatt” óg
„prútt”, þegar þau kyssast) falla
einnig í þessa mynd. En þessi-
skilningur er ekki sérlega knýj-
andi né nein önnur útlegging
leiksins. Höfundur ræður eltki jtV:»
tungutaki sem megni að vekja
persónum hans lif eins og þær
standa á bókinni, né áhuga les-
anda á „umræðu” leiksins, sem
cr nú heldur en ekki óljós, óMut-
stæð. Það er ekki nóg að „vera
bara absurd”; menn vcrða helzt
að liafa eitthvað að segja, sem
ekki verði sagt bctur á annara
hátt; og megna að segja það. Serra
lesmál er Reiknivélin magnlaus.
Vel má Iiitt vera, að í nógu leik-
inni sviðsmeðferð yrði verkið á-
litlegra og skemmtilegra, öðlað-
ist einhverja þá staðfestu sem
ekki.verður skynjuð af lestri þess
einum. Það er stutt, hraðgengt,
bersýnilega lagt niður fyrir svið;
væri allgaman að sjá það reynt
í leikhúsi, þótt útkoman sætíl
kannski engum tíðindum. íslenzk-
ir tilraunatextar fyrir leikhús eru
fáir og fátæklegir; og Reiknivél-
in er sízt lakari en ýmislegt sem
hcr hefur komizt upp á sviðið.
Frágangur kversins er einfald- '
ur en ágætlega snotur eins og
annarra bóka Heimskringlu meJt
sama sniði. Á mínu eintaki erui
þó leiðir prentunargallar á fyrstu
örkinni. letrið máð og illlæsilegt
með köflum á annarri hvorri opnu.
Hvað meinar prentsmiðjan Ilólar?
Ó. J.
NB. — Skyldi Erlingi Hall-
dórssyni vera það grimm alvara,
að Dídí í leiknum sé með „rauða
spöndu” á höfðinu? Eða leggur
hann einhverja afbrigðilega merk-
ingu í þetta orð? Undir skilningi
þcss mundi ýmislegt komið á sýn-
ingu leiksins.
r^ttllllllllimillllllllllllllllMIMIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIMMIIIIIIinimillllllllllllllllllMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIItlMIIIIIIUIMIIIIIMIIIIIIUtHIIIIIIIIII. ................................................................................MMIMMII IMIIII
limillMIIMMIIIIIMMIIIIimilMMIIIIIMIIIIMIIMIMIIIMIIl
eftir Þorgrím Guðmu ndssort
Starf fráfarandi stjórnar hef-
ur nú sem fyrr verið með hin-
um gamalkunna pólitíska blæ
sem einkennt hefur starf henn-
ar allt frá upphafi.
Me'ðal allra þcirra mörgu
hagsmunamála sem Dagsbrún-
arstjórnin hefur vanrækt al-
gjörlega er ákvæðisvinna.
Þessi vinnutegund á auðvitað
fullkominn rétt á sér þar serri
hún á við, og það er ekki að-
eins í byggingarvinnu heldur
líka í hafnarvinnu og víðar,
Ákvæðisvinna þýðir auknar
tekjúr fyrir verkamenn, rétt
eins og hún hefur þýtt stórum
hærra kaup iðnaðarmanna, en
sjálfsagt krefst hún líka meira
erfiðis og álags. Maður skyldi
mi ætla, að núverandi Dags-
brúnarstjórn hefði bæði vilja
og áhuga til að kanna ákvæð-
isvinnuna til hlítar, jafn hag-
kvæm og hún gelur reynzt, cf
rétt er á málum lialdið. Það
hefur hún þó ekki gert og sann-
ar það og sýnir, að fórnfýsi og
starfshugur kommastjórnarinn-
ar fyrir verkamenn er meira
í orði en á borði, minna en þeir
guma af annan hvem dag í
Þjóðviljanum.
Sá, sem þessar línur ritar, er
nú starfandi í byggingariðnað-
inum og hefur verið þar í mörg
ár. í sumar var þar tekin upp
ákvæðisvinna í steypuvinnu og
voru það við verkamenn sjálfir
sem önnuðumst allt það mál,
þótt Dagsbrúnarstjórnin hefði
v.itaskuld átt að hafa um það
frumkvæðið.
Hún lcom hins vegar hvergi
nærri hvort heldur hún hefur
sofið eða verið í boðsferðum
erlendis á vegum Loftleiða, Nú
litum við helzt ekki lengur við
steypuvinnu á tímakaupi, en
þar liefur risið upp vandamál
og það er með þá félagsbræð-
ur okkar, sem annast akstur
steypubifreiða og stjórn
þeirra. Vitaskuld ættu' þeir
að taka þátt í ákvæðisvinn-
unni með okkur, en gera ekki
,— heldur stunda aksturinn í
tímavinnu.
Til hvers ættum við nú að
snúa okkur með þetta vanda-
mál? Hverjum her að sjá um
að þetta leysist okkur öllum
til hagsbóta, Svarið cr. auðvelt,
Stjóm Dagsbrúnar. Hefur hún
þá ekki gert það? Svarið er
jafn auðvelt, nei. ekki komið
nálægt því. Þannig er allt á
söm,u bókina lært.
Það er löngu kominn tími til
að lgysa núverandi stjórn
Ðagsbi únar af . verði þeim, er
hún hefur sof-ið á undanfarið.
Við verkamenn höfum ekki
lengur efni á þeim lúxus, að
liafa þar pólitíska valdastreitu
menn, sem hafa þáð- að auka-
starfi að sinna okkar málum,
þótt við borgum þeim há laun
. fyrir að sinna þeim að aðal-
starfi. Fáum til starfa mena
sem hafa vilja og áhuga til að
starfa, að okkar málum og fyrir
okkur. Þá fyrst má vænta að
af.tur taki að rofa til í kjara-
málum okkar.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ — 26. jan. 1964 J