Alþýðublaðið - 04.02.1964, Síða 8

steinn, ryðgað olíufat og fleiri
munir sem tilheyra útgerð sem
þessari. Og enn höldum við á-
fram ferðinni til æfingarstöðva
lögreglunnar, enda hefur okkur
verið sagt að hún iðki þarna skot-
æfingar og það er aldrei að treysta
á skotfimi annarra. Þarna eru
menn frá ísbirninum að setja upp
trönur fyrir fiskherzlu. Svo ökum
við áfram eftir fjörukambinum í
átdna til Gróttu. Ekk, má láta hjá
líða að draga upp mynd af útsýn-
inu til hennar. Þegar við ætlum að
aka áfram komum við að lokuðu
hliði og verðum við nú að snúa
við og aka sömu le'ð til baka. Jón
frændi er hálfhræddur um dekk-
in á bílnum, enda úir og grúir af
spýtum þarna í fjörunni, sem aldr-
ei er hægt að treysta að sóu nagla-
lausar. Næsti áfangastaður er Nes
við Seltjörn, en það er eitt fræg-
asta hús á íslandi og furðulegt
hvað fáir vita um sögu þessa húss.
I#

Seltjarnarnesið er lítið og lágt,
lifa þar fáir og hugsa smátt
aldrei líta þeir sumar né sól
Sál þeirra er blind eins og klerkur
í stól.
Kerlingar skvetta úr koppum á tún
karlarnir vinda segl við hún,
draga þeir marhnút í drenginn —
sinn
Duus kaupir af þeim málfiskinn.
Já, Seltjarnarnesið er lítið og lágt,
lifa þar fáir og hugsa smátt
á kvöldin heyrast þar kynjahlóð,
komið þér sælar jómfrú góð.
Þetta orti nú Þórbergur, í gamla
daga og enn er Seltjarnarnesið
lítið og lágt, en þar lifa fleiri en í
þann tíð. Hvað seinni hluta fyrstu
vísunnar snerdr verður hver að
hafa sína skoðun þar á. Kerlingar
eru hættar að skvetta úr koppum á
tún og karlar að vinda segl við
hún, þó enn stundi þeir róðra af
engu minna kappi en áður. Mar-
hnút held ég varla að þeir hafi
nokkurn-tíma dregið af ásettu
ráði og aðrir eru teknir við afla-
kaupum af þeim fræga Duus.
Ennþá heyrast kynjahljóð á
kvöldin, en í stað þess virðulega
ávarps: „Komið þér sælar jómfrú
góð,“ er annað komið í staðinn, til
dæmis: „hæ skvísa“,
Þegar Þórbergur yrkir um Sel-
tjarnarnesið, á hann við Reykjavík
en þegar við tölum um Seltjarnar-
nesið, meinum við Seltjamarnes-
hrepp, allt er breytingum undirorp
ið.
Daginn sem snjórinn kom, í
hinni vikunni, bað ritdjórinn mig
að ná einhverju efni fyrir sig til
að hafa í opnu.
Ég hringdi þessvegna í Jón
frænda minn og bað hann um að
keyra mig út á „nes“. Við ókum
sem leið lá út Ægissíðuna. Veðrið
var indælt og svo að segja sléttur
sjór. Með í ferðinni var blokkin
og blvtanturinn og skyldi nú festa
á blað, þau mótív sem myndrænust
reyndust bera fyrir augu. Fyrsti
stanz var gerður við hin gömlu
fiskvinnsluhús Kve'dúlfs, en þau
standa við sjóinn skammt frá ís-
birninum og mesa muna sinn fífil
fegri. Ekki stendur nú annað eft-
ir en veggirnir einir, kaldir og
einmanalegir os minna á rústir
seinni heim tvrialdarinn?r. Þetta
hefur verið miög stórt hús á þeirra
tíma mælikvarða og mundi ekki
þykja svo smátt þó byggt væri í
dag. Bryggja gengur niður frá
húsinu og er hún að grotna niður,
þó stein'-teypt sé. Svona fer fyrir
þeim mannvirkjum sem hafa verið
yfirgefin, það er eins og þau deyi
af notkunarleysinu. Kringum
Kveldúlfshúsin eru klappir þar
sem ta tfiskur var áður breiddur
til þerris í sólskininu. Ekki þarf
mikið ímyndunarafl til að sjá fyrir
sér hóp af fólki við fiskvinnu á
þessum stað. Stakkstæðið ómar af
léttum hlátri stúlkna og drengja,
sem færa þeim fiskinn sem þær
leggja niður af samvizkusemi og
vinnugleði. Inni í húsinu eru eldri
mennirnlr að gera að fiskinum,
jafnóðum og hann berst til þeirra
neðan úr skipinu sem verið er að
afferma við bryggjuna.
Nú er hún Snorrabúð stekkur
og stæðið hljómar ekki lengur ef
glöðum hlátri eða fyrirskipunum
eða nýjustu sögum kerlinganna
um náungann. Allt þetta hefur
færzt til um set, því skammt er
héðan til frystihúss ísbjarnarins
og lífið heldur áfram sinn vana
gang.
Við höldum ferðinni áfram og
stönzum næst við kumbalda, tvo af
þe sum skemmtilegu gömlu skúr-
um sem byggðir hafa verið af grá-
sleppukörlum til að geyma í net og
önnur veiðarfæri Þökin eru þreytt
og minna á mikla lífsbaráttu. Við
kumbaldana stendur lítið far,
rennilegt og vélarlaust. Hverfi-
Nes við Seltjörn var byggt árið
1763, af sömu aðilum og byggðu
Viðeyjarstofu og Bessasiaðastofu.
Reyndar er þetta hús kallað Nes-
stofa. Sveinn Pálsson, fyrsti land-
læknirinn, lét byggja húsið, sem
var fyrst landlæknisbústaður ís-
lendinga. Sveinn lét ennfremur
byggja lyfjabúð sem áföst var við
Nesstofu og mun það vera fyrsta
apótek á íslandi. Nesstofa er hlað
in úr óhöggnu grjóti og eru út-
veggirnir 75 seniimetra þykkir
en milli veggir 50 sentimetrar.
Steinarnir eru límdir saman með
kalklími, þar eð sement var óþekkt
límefni hérlendis á þessum árum.
Til þess að fá upplýsingar um
Nesstofu, hringdi ég í Jóhann Ól-
afsson, magnaravörð hjá Rikis-
útvarpinu, en hann býr nú í hús-
inu. Hann kvað húsið vera kalt,
þar sem einangrun væri engin.
Þakið væri líka mjög stórt. En
þrátt fyrir þetta væri húsið mjög
vandað að öllum frágangi, enda
væru viðir ófúnír og svo harðir að
vart væri rekandi á þá nagli.
Seltjarriarneshreppi var boðið
húsið til kaups fyrir nokkrum ár-
um og átti það ekki að kosta
meira en sem svaraði íbúðarverði
í Reykjavík. Ekki þótti forráða-
mönnum hreppsins ástæða til að
eyða peningum í kaupin, heldur
létu þeir tækifærið fram hjá sér
fara og má slíkt og þvílíkt kær-
ingarleysi furðulegt teljast þegar
tekið er tillit til forsögu hússins
og því merkilega hlutverki sem
það hefur gegnt í sögu þjóðarinn-
ar.
Það sama var uppi á teningnum
þegar Reykjavíkurborg var boðið
húsið til kaups, forráðamenn töldu
ekki ástæðu til að nota tækifærið.
Það hefur reynzt íbúum sínum
þungur baggi í skauti, því viðhalds
kostnaður er að sjálfsögðu mikill
á svona gömlu og stóru húsi. Jó-
hann kvað þau hjónin gera allt
sem í þeirra valdi stendur til að
varðveiia upphaflegt fyrirkomu-
lag innan dyra og utan. Til dæm-
is létu þau byggja reykháf frí-
standandi vegna nýrrar kyndi-
tækja í húsinu. Reykháfur þessi
stendur við viðbygginguna og er
auðvelt að fjarlægja hann ef hið
opinbera vildi einhverntíma sjá að
g 4. febrúár 1964 —
ALÞÝÐUBLAÐIÐ