Alþýðublaðið - 04.12.1964, Blaðsíða 7

Minning önnu Borg
höfðu engin not fyrir hana í
þeim leikjum, sem lciknir voru
á íslenzku. Frásögn Önnu Borg
er alveg beiskjulaus þótt von-
brigði hennar séu ljós. Hún seg-
ir: „Við sjálfa mig sagði ég: Það
er víst gott þú átt að vísu að
hverfa, — í Danmörku”. Þessi
eina litla setning er eftirminni-
leg neðanmálsgrein í leiklistar-
sögu íslands.
Meira en 20 árum síðar lék
Anna Borg aftur á íslenzku, í
það skiptið á sviði Þjóðleikhúss-
ins. Sú heimkoma varð mikill
sigur; og þá var komið undir
þáttaskil á ferli hennar. Frásögn
hennar af sjúkdómsbaráttu sinni
og sigri að lokum er jafn-yfir-
lætislaus og æskuminningar henn
ar og bera þess enn vott að henni
hefur enzt ævilangt sama þrek og
einbeitni og hún naut í glímu
sinni við dönskuna í æskú. Flug-
slysið 'í Osló batt endi á allar
vonir um endurfundi við Önnu
Borg á íslenzku sviði. En við sem
sjaldan eða aldrei sáum hana á
sviðinu eigum þess nú kost að
kynnast við hana í þessari hug-
næmu bók. — O. J.

ANNA BORG
Frá Kúrdum
ANNA BORGS ERINDRINGER
Samlet og udgivet af
Poul Reumert
Gyldendal 1964. 124 bls.
AUSTIÐ 1961 sagði Anna Borg
dönsku blaðakonunni Ingu Mörck
fyrir nokkra minningaþætti sína
sem síðan munu hafa birzt í
dönskum og íslenzkum blöðum.
Nú hefur Poul Reumert, í minn-
ingu konu sinnar, safnað þess-
um þáttum ásamt nokkrum bréf-
um Önnu frá æskuárunum og
gefið út í snoturri bók.
Sjálfur ritar hann eftirmála og
fáorðar skýringar. Og það er
skammt frá því að segja að bókin
ber ræktarsemi Reumerts við
minning konu sinnar fagurt
vitni. Og hún dregur upp furðu
skíra og lifandi mynd Önnu
sjálfrar. í öllu látleysi sínu
geymir þessi litla bók fegurri
minning höfundar síns en margar
fyrirferðarmeiri ævisögur.
Minningaþættir Önnu Borg
segja, eins og vænta mátti, lang-
mest af æskuárunum, uppvexti
Rögnvaldur Sigurjónsson
Níundu tónleikar Tónlistar
félagsins á þessu ári voru haldn
ir 23. og 24. nóv. sl. Rögnvaldur
Sigurjónsson bar veg og vanda
af þessum tónleikum. Það leik
ur enginn vai'i á því að Rögn-
valdur er okkar starfsamasti
píanóieikari og máske okkar ein
asti konsertpíanisti sem talandi
er um. A.m.k. er hann sá ein-
asti sem við getum raunverutega
reiknað með í sviðsljósinu ár-
lega, annaðhvort sem einleikara
með hljómsveitinni eða á sjálf-
stæðum tónleikum Hvað dvelur
hina yngri píanóleikara okkar?
Fyrsta verkefni Rögnvaldar á
þessum tónleikum var Fantasía
í c-moll eftir Mozart. Túlkun
listamannsins var einkar hófleg
og opinberaði næman skitning
hennar í Reykjavík, námi og
fyrstu starfsárum í Danmörku.
Þetta eru dálítið viðkvæmnisleg-
ar frásagnir, en að vísu yljaðar
af góðri kímni; þær eru fallegar
fyrir það hvað þær eru einfald-
ar og fullkomlega yfirlætislaus-
ar. Bréf Önnu frá æskuárunum,
flest til föður hennar, fylla þessa
mynd og skýra hana, en breyta
henni ekki. Hún virðist hafa ver-
ið frá öndverðu óvenjulega heil-
steypt kona; hlédrægni, yfirlæt-
isleysi um eigin verk og hag
kunna að hafa verið með dýr-
mætustu eiginleikum hennar, —
samfara afdráttarlausri list-
rænni kröfu til sjálfrar sín. Um
allt þetta vitna minningabrot
hennar og bréf að sínum eigin
lágmælta hætti. Ferill Önnu
Borg í Danmörku varð sem kunn
ugt er mikil sigurganga og liam-
ingjubraut — allt fram til hinna
sviplegu endaloka á páskum
1963. Um sigrana segir þessi
bók fátt berum orðum; en þeim
mun meira um forsögu þeirra og
forsendum.
Anna Borg var komin úr áhuga
mannaleikhúsi Reykjavíkur; list-
gáfa hennar og afdráttarlaus
eínbeitni greiddu lienni leiðina
út í heiminn. En hún virðist frá
öndverðu hafa hugsað sér að
snúa heim aftur, verða íslenzk
leikkona, — þótt örlög hennar
yrðu að vísu önnur. í fyrra sagði
Haraldur Björnsson frá því í
minningum sínum hver var að-
koma ,,lærðra leikara” í Reykja-
vik í £>ann tíð. Anna Borg eykur
v;ð lítilli frásögn: Árið 1929 kem
ur hún liingað heim til gestaleiks
með Poul Reumert. Hún var vel-
komin til að leika á móti Reu-
mert í Galgemanden — á dönsku.
En forráðamenn Leikfélagsins
á auka- og aðalatriðum verksins.
Sónatan op. 109 eftir Beethov-
en var næsta verkefni. Sónata
þessi varð ekki að sannfærandi
heild í meðferð Rögnvaldar;
seinasti þátturinn var reyndar
dáfallega leikinn, en hinip tveir
fyrri liðu nokkuð fyrir of mik-
inn hraðá.
Páll isólfsson er nú kominn á
áttræðisaldur en ég er ekki frá
því að hin nýja tónsmíð hans
sem hér var flutt, Tilbrigði um
stef eftir föður hans, eigi eftir
Erlendur Ilaraldsson:
MEÐ UPPREISNARMÖNNUM í
KÚRDISTAN
Skugggrá (Hafnarfirði 1964)
183 bls.
Bók Erlends Haraldssonar um
uppreisnarmenn í Kúrdistan er
tvíþætt. Anna.rs_ vegar er þar
sagt af ævintýralegu ferðalagi
höfundar sjálfs á fund Kúrdista,
hins vegar er lýst af sarúúð sögu
þeirra, högum og vonlítilli bar-
áttu gegn yfirboðurum sínum.
Bókin er í senn ferðasaga höf-
undar og varnar- og upplýsinga
rit um Kúrda. Höfundi lánast
að skipa háan sess meðal ís-
lenzkra píanóverka. Píanótil
þrigði þessi sem höfundur hefur
tileinkað Rögnvaldi eru máske
það bezta sem Páll hefur skrif
að. Flutningur var sérlega sann-
færandi og mátti hann hafa sig
allan við varðandi tekniskar hlið
ar verksins, þó kallar Rögnvald
ur ekki allt ömmu sína í þeim
efnum. Á síðari hluta efnisskrár
innar voru þrjár preludíur eftir
Debussy og tvö verk eftir Chopin.
Þótt deila megi um smáatriði
í túlkun listamannsins á Debussy
þá voru heildarmyndir verkanna
góðar. Rögnvaldi var að vonum
ákaft fagnað að leik loknum og
lék hann tvö aukalög.
furðuvel að flétta saman þessa
þætti sögu sinnar. Þótt ferðalag
hans væri í mesta máta óvanalegt
virðist það ekki hafa orðið mjög
atburðaríkt eða sögulegt og væri
líklega fátæklegt bókarefni útaf
fyrir sig. En hinn þáttur sögu
hans veitir ferðasögunni f.iar-
vídd, er henni baksvið og fylling.
Ilöfundur sannfæiár lesandann
um einlæga samúð sína með
Kúrdum og um réttmæti þessar
ar sámúðar. Og bók hans virð
ist eiga erindi víöar en hingað
ef rétt er það sem segir af full
kominni einangrun Kúrda og
fylgisleysi annarra við málsstað
þeirra: „Enginn hefur áhuga á
málum þeirra vegna þess að þeir
eiga ekki því láni að fagna að
geta' talizt annaðhvort kommún
istar eða andkommúnistar. Þeir
eru algerlega ulan við hagsmuni
stórveldanna, nema hvað bóðum
er lítið um uppreisn þeirra gefið
og állir nágrannar þeirra vilja
hana feiga.“
Erlendur Haraldsson er fáorð
ur mjög um sjálfan sig og sinn
hag í bókinni; og það er ckki ein
tómur kostur. Örfáar persónu-
legar upplýsingar slæðast fram
eins og fyrir tilviljun: hann
hætti að borða kjöt 15 ára gam
ail, hann er áhugamaður um trú
arbrögð, hann er óvanur hestúm.
En ekkert er sagt um það hvern
ig standi á ferðalagi hans í Aust
urlöndum. Og för hans til Kúrda
virðist ráðast af tómrí tilviljun.
Lausleg kynni við kúrdíska
stúdenta í Berlín verða til að
koma honum á sporið. Og fyrir
einskæra tilviljun kemst hann
síðar í kynni við áhrifamikinn
Kúrda í Bagdad sem kemur hon
um svo á framfæri við uppreisn
armenn. Slík hófsemi í frásögn
er að sumu leyti mjög lofleg.
En óneitanlega verður hún til
að gera sögu Erlends ópersónu
legri, dauflegri en ella mundi;
bók hans hefði einmitt haft gott
af fjörlegri, þróttugri, persónu
legri frásögn með köflum. Þar
fyrir tekst Erlendi að gera mjög
sannfærandi grein fyrir viðkynn
ingu sinni við-Kúrda; sumstaðar
þar sem segir af landsháttum og
fólki í hinu fjarlæga landi hitn
ar frásögnin af alveg uppgerðar
lausri tiifinningu; lesandi hans
fær Ijósa hugmynd um þrótt og
þrautseigju þessarar þjóðar, ó-
bilandi frelsisvon hennar í von
lausri aðstöðu. Og að sama skapi
verður skiljanleg andúð höfund
ar á ráðamönnum Tyrkja og Ar-
aba sem sitja yfir rétti Kúrda,
Framhald á 10. síðu
Jón S. Jónsson.
Erlendur llaraldsson.
Píanótónleikar Rögnvaldar
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 4. des. 1964 J