Skólablaðið - 01.04.1921, Síða 4

40
SKÓLABLAÐIÐ
, Aprll 1921
ast við, að hart eftirlit gæfist ekki vel,
ylli óvinsældum og illindum. Stundum
er og erfitt að skera úr, hvenær embætti
er þannig gegnt, að víti varði eða stöðu-
missi. það er auðvitað, að læknum má
hvergi þola drykkjuskap, síst í bann-
landi. En ekki er ávalt hægur leikur að
leysa úr, hvenær kennari fyrirgerir em-
bætti sínu. Kennari getur verið stund-
vís, vel að sjer í kenslugreinum sínum,
reglumaður í hvívetna, skilað nemönd-
um sæmilega til prófs, en kallast þó með
rökum óviðunanlegur.
þessi ummæli má ekki skilja svo, sem
jeg telji alt eftirlit gagnslaust, hje-
góma einn. Umsjón getur komið að
n o k k r u gagni, þótt fjarri fari, að hún
geri n æ g i 1 e g t gagn.
Galdurinn er að finna ráð, sem bæti
úr þeim göllum, sem á hefir verið
drepið.
Mjer virðist það horfa til bóta, að
sum embætti yrði ekki veitt æfilangt,
heldur að eins til nokkurra ára, t. d. sex
ára. Á jeg hjer einkum við sum efstu
embætti, sem eru í senn æðsta varð-
stöð tiltekinna mála eða málaflokka og
sömuleiðis aðalsmiðja eða miðstöð allra
umbóta í þeim, eins og landlæknisem-
bættið er í heilbrigðis- og læknamálum,
fræðslumálastjóraembættiðí allri bama-
fræðslu. Til þessa flokks embætta tel
jeg og allar merkustu skólastjórastöð-
ur. 1 flokk með því veitingalagi, sem
hjer er lagt til, ætti yfirleitt að skipa
þeim stöðum, þar sem mestur voði
stendur af sljóleik, vjelgengi og van-
rækslu, en brýnust er þörf á, að hlutað-
eigandi embættis- eða sýslunarmaður
hafi allar skyndyr opnar í víða gátt, sí-
kvikan áhuga, fjömga hugkvæmni í
starfinu, geti brugðið fyrir sig tilþrif-
um í röggsemi og framkvæmdum.
Ríkinu er í sumum efnum undarlega
farið. Eftir vikudvöl á valdaloftinu má
hæglega fleygja ráðherra á höfuðið of-
an alla stiga óvirðingar og smánar. En
ellisljór skólastjóri getur setið í sæti
sínu ár eftir ár, ef hann brýtur ekki því
háskalegar skyldu sína. Sannast hjer,
að skamt er öfganna á milli, vandratað
og vandfundið meðalhóf í sveigjanleik
og festu skipulags og stofnana. Jeg
ætla, að um of sje auðskift um stjóm-
ir, en aftur of torskift um menn í þau
embætti, er nefnd hafa verið, eða líkt
er á komið um og þau.
Ef menn hugsa fast um núverandi
fyrirkomulag, held jeg, að þeim verði
ljóst, að það er furðulega fráleitt. Er
nokkurt vit í, að veita t. d. 35 ára göml-
um manni mikilvægt skólastjóraem-
bætti æfilangt, eða t. d. þangað til um
sjötugt, svo að ekki sje kostur á að
koma honum braut nema með brott-
rekstri og vansæmd í óhjákvæmilegum
kaupbæti ? Og villan felst ekki í að veita
stöðuna 35 ára gömlum manni, — slíkt
getur verið ágætt, — heldur í hinu, að
veita æfilangt. Með þessu lagi verður ef
til vill afbragðs-skólamanni alvarnað
að þreyta krafta í skólastjórastöðu. Er
þetta ráð til að tryggja hagfeldar breyt-
ingar og þroska, sem lögmál lífsins
heimtar endalaust af hverjum einstak-
ling og hverri starfandi stofnun? Ef
vjer óhlýðnust því hinu mikla boði,
gín við afturför og andlegur dauði.
Alt líf og allar lífskvíslir velta hvíld-
arlaust áfram. Sífelt skiftir þessi mikli
og margvíslegi straumur að einhverju
leyti um farveg. Sífelt eru og gerðar
nýjar athuganir, nýjar uppgötvanir, er
breyta kreddum vorum og kenningum.
Andlegum nýjungum þurfum vjer hjer
norður í hafisnum að veita nákvæma
eftirtekt, freista að dragast ekki aftur
úr menningarlestinni. Gaman væri og,
að vjer gætum einhverstaðar vísað á
nýjar leiðir, þótt í smáu væri. Hver hálf-
ur áratugur, næstum því hvert ár, fær-