Skólablaðið - 01.04.1921, Blaðsíða 3

Aprtl 1921
SKÓLABLAÐIÐ
39
pessi orð má ekki skilja svo, sem mjer
sje sjálf fjölgnn opinberra starfs-
manna áhyggjuefni. Hitt þarf umhugs-
unar, er viðfangsefnið mikla, hvernig
ríkið fái trygt sjer góða starfskrafta í
stöður og embætti, sem fjölga á hverju
þingi, aukast því nú orðið á hverju ári,
eins og saga þings og þjóðar lengist
árlega.
Ef til vill virðist sumum, sem hjer sje
engin hætta á ferðum — ekki þurfi að
kvíða mannleysi, ekki skorti umsækj-
endur um opinber störf og stöður. En
nógir umsækjendur eru því miður ekki
sama sem nógir h æ f i r umsækjendur.
Stundum er það og ekki lítil andleg
gestaþraut, sem síst er hverju veitinga-
valdi hent, að finna færasta umsækj-
andann. þekking vor er hjer í molum.
Vísindunum hefir ekki heppnast ennþá
að finna stikur (tests), er sýni þá hina
margþættu hæfileika vitsmuna og
vilja, er þarf til þess að gegna vel ýms-
um mikilvægum stöðum. Líklega verður
freistað að finna mælinga-aðferðir, er
hjálpi oss í slíkum vanda, eins og sálar-
fræðin notar stikur, er sýna eiga ýmsa
færni skilningarvita vorra, eftirtektar
og minnis og fleiri hæfileika mannlegs
hugar. En hætt er við, að langt verði
þess að bíða, að öruggar stikur verði
fundnar. Hæfur til starfs eður embætt-
is merkir ekki altaf hið sama. Enn sýn-
ir sorgleg reynsla, að menn eru stund-
um vel til sýslanar fallnir, er þeim er
veitt hún, en gerast al-óhæfir til sömu
sýslanar, er þeir hafa gegnt henni nokk-
ur ár, en sitja þó sem fastast í stöðum
sínum, sem væru þeir ávalt jafnungir,
jafnötulir og áhugamiklir, og ekki væri
til í mannheimi neitt böl, sem kallað er
hnignun, afturför.
Ríkið stendur áreiðanlega að sumu
leyti hjer ver að vígi en aðrir atvinnu-
veitendur. það er meinið mikla, að hags-
munir embættismanns og ríkis eru ekki
samþýddir á sama hátt sem hagur
bónda og bús, kaupsýslumanns og at-
vinnurekstrar hans. pað mæðir ekki á
fjárhag ráðherra, þótt einhver embætt-
ismanna hans vanræki starf og stöðu.
Og dæmin sýna, að slíkt skerðir ekki
virðing hans hættulega. Bóndi verð-
ur þess hins vegar fljótt var á fje sínu
og efnum, ef fjármaður hans bregst
honum illa. Af þessum skorti á samþýð-
ing hagsmuna stafar það að miklu, —
ef til vill að öllu — leyti, hve ýmiss kon-
ar ríkisrekstur reynist illa. Af þessu er
löngum hætt við, að breyskir menn
dragi meir af sjer í sumum opinberum
stöðum en í öðrum iðnum. Allir endur-
bótamenn þjóðfjelagsins verða að horf-
ast í augu við þessa meinvætti, sem er
við búið, að ill reynist viðureignar, af
því að hún er — ef svo má að orði
kveða — borin og bamfædd í mann-
legu eðli. pað er við búið, að henni fari
sem draugunum og fylgjunum fomu,
og flytji oft með, ef ekki er því meiri
varúðar gætt.
Jeg býst við, að mjer verði svarað úr
ýmsum áttum, að ekki sje annað en
herða á eftirliti og hegningarákvæðum.
pað er eitt raunalegt tákn mannúðar
og tíðaranda, sem bannlögin og fylgjur
þeirra eiga einn hlut í, að svo virðist,
sem vaxi nú með oss miðaldaleg trú á
mætti refsinga til að bæta þjóðarböl
og mannamein. Um aukning eftirlits
ber þess að minnast, að eftirlit hefir
fram á þennan dag virst valt og veilt á
voru landi. pað hafa allir heyrt þess
getið, er minsta hugboð hafa um þjóð-
líf vort á þessari tíð, að í sumum em-
bættum hjer sitja hirðulitlir starfs-
menn, er hlutaðeigandi stjórnarvöld
sjást ekki svo mikið sem ýta við nje
blása á. Jeg hygg og, að erfitt reynist
að ráða bót á þessu vandkvæði. Vjer ís-
lendingar erum aga óvanir, íslensk
lund fellir sig illa við hann. pví má bú-