Skólablaðið - 01.04.1921, Qupperneq 10

46
SKÓLABLAÐIÐ
Aprll 1921
fara að meta svörin, á annan hátt en hægt
er með beinni talningu, þá er raskað sjálf-
um grundvelli þessara prófaðferða, og í
rauninni komið í gamla farið aftur.
þessar prófaðferðir eiga að gera það
kleift, að bera saman bæði deildir skólans
innbyrðis, og svo einn skólann við annan.
En til þess er nauðsynlegt að hafa fast kerfi
spuminga eða úrlausnarefna, hið sama fyr-
ir alla, og úrlausnarefnunum þarf að skipa
vel fyrir fram. En sjeu sömu úrlausnarefni
í stórum skóla, og ekki sje hægt að prófa
alla nemendur samtímis, er það auðvitað,
að kvisast getur um úrlausnarefnin, og gæti
það ruglað prófið, ef veruleg brögð eru að
þvi. Lika er það, ef þröngt er í bekk, að
mjög erfitt er að koma í veg fyrir að nem-
endur hjálpi hver öðrum, eða að þeir lak-
ari reyni að skygnast í svör hinna; það er
auðvelt, ef svörin eru stutt og einföld, sem
jafnaðarlega er, ef börn eru prófuð.
pá er og eitt mjög mikils vert um saman-
burð á frammistöðu bekkja eða skóla. þeg-
ar prófa á, að minsta kosti óvaninga, verð-
ur kennarinn, eða sá sem prófar, að gera
nemendum nokkra grein fyrir prófaðferð-
inni og hvemig þeir skuli að fara. Fyrir
böm og lítt þroskaða nemendur getur þessi
undirbúningur skift mjög miklu, og munur-
inn á honum getur verið mikill. pó að tveir
kennarar t. d. segi eða skýri jafnmikið báð-
ir, geta þeir gert það svo mjög á tvennan
hátt, að annar geri fremur að rugla nem-
endurna en að leiðbeina þeim; hann er ef
til vill óskýr í máli eða þvöglumæltur, og
hefir það ákaflega mikla þýðingu við staf-
setningarpróf. Og ef hinn gerir glögga og
skarpa grein fyrir prófinu, og fer með hvert
orð hárrjett og skýrt, geta tvær deildir frá
upphafi staðið mjög ójafnt að vígi.
þessar nýju prófaðferðir eru stærðar-
fræðigrein, og er því næsta lauslega tekið
hjer á efninu. Athugasemdir þær, sem hjer
eru til tíndar, eru bygðar á stuttri reynslu,
og á byrjunarstigi hjer. En þó mun það
revnast ekki fjarri sanni, sem hjer er sagt.
En sjeu þessar prófaðferðir bomar í heild
sinni saman við eldri aðferðimar, eru marg-
ir kostir þessara svo yfirgnæfandi, að ekki
getur dulist. Og með aukinni leikni kenn-
ara og nemenda að nota þær, hverfa marg-
ir þeir agnúar, sem óhjákvæmilegir era í
byrjun. H. Hjv.
----0----
Fáein orð
um hljóðvörp í íslensku.
Allir, sem eitthvað þekkja til íslenskrar
málfræði, kannast við hljóðbreytingar þær,
er kallast hljóðvörp. Stafir þeir, sem geta
orðið fyrir hljóðvarpi, kallast h 1 j ó ð-
verpilegir, og eru það stafirnir a, á, o,
ó, u, ú, jo, ju, jó, jú, au. Hinir, sem ekki
geta fengið hljóðvarp, kallast ó h 1 j ó ð-
v e r p i 1 e g i r, og eru það stafirnir i, í, ei.
Stafi þá, sem hafa orðið fyrir hljóðvarpi,
vil jeg kalla hljóðverpinga, og eru það
stafirnir e, y, ý, æ, ö. Stafir þeir, sem hljóð-
varpinu valda, eru I og u, og kynni að mega
kalla þá v e r p i v a 1 d a, og er þá ýmist, að
þeir eru í orðinu (endingu þess), þar sem
hljóðvarpið er, t. d. s a g a, s ö g u r, eða þeir
eru fallnir burt, t. d. 1 a n d, 1 ö n d. Stund-
um hafa og aðrir stafir komist inn I end-
inguna, sem ekki valda hljóðvarpi, t. d.
hann k e m u r, áður kemr af koma, hjer
veldur hljððvarpinu 1, sem upphaflega hef-
ir verið í endingunni og sjá má af eldri
málum en íslenskan er og sem hún stafar
ar frá, en u er svo komið inn í nútíðarmáli.
Hljóðvarp það, sem u veldur, u-hljóðvarp-
ið, er auðvelt að muna, því það er aðeins
það, að a breytist f ö, t. d. s a g a, s ö g u r,
ta 1 a, tölur, en breytist einnig í afleiðslu-
endingum og beygingarendingum i u, t. d.
kallari, köllurum, skrifari, skrif-
urum, kölluðum, skrifuðum.
Hljóðvörp þau, sem i veldur, i-hljóðvörp-
in, eru aftur á móti nokkuð mörg, og vill
nemendum því oft veita erfitt að læra og
muna þau öll.
Til þess að gera dálítinn ljetti í þessu efni,
era hjer settar nokkrar vísur, er nú skal
greina:
Breytast a og o 1 o,
á og ó í æ jeg sje,
þá og verður o að y,
einnig Jo, u, Ju að þvl.
því næst hljóðin Jó, ú, Jú
jafnframt verða' að ý öll þrjú,