Skólablaðið - 01.06.1921, Blaðsíða 6

6fi
SKÓLABLAÐIÐ
Júni 1921
hefir farið margsinnis yfir efnið, er
hætt við að áhrif þess á huga hans
sljóvgist. pað er sálfræðileg staðreynd,
að fyrstu áhrifin eru sterkust. petta er
ástæðan fyrir því, að sumum ræðu-
mönnum tekst betur, þegar þeir eru
óundirbúnir, en þegar þeir hafa haft
nægan tíma og vandað sig vel. það er
ágætt ráð, til að koma í veg fyrir þetta,
að endurhugsa hverja hugsun áður en
hún er sögð; láta hana hafa sem fyllst
áhrif á hugann og tilfinningarnar, áð-
ur en byrjað er að flytja hana, hversu
þaulkunnug sem hún kann að vera les-
aranum. það er sem sje nýleg uppgötv-
un sálfræðinnar, að hrifning, sem kem-
ur taugakerfinu í sjerstakt ástand,
sendir öldur alla leið út í taugaenda
raddfæranna og gefur röddinni litblæ
samhljóða tilfinningunni. Menn hafa
að sönnu alt af vitað, að ótti vekur ann-
an raddblæ en reiði, sigurgleði annan
en ástblíða o. s. frv., en menn hafa ekki
gert sjer grein fyrir að áhrifasambönd
eru milli aðalstöðva tilfinningalífsins
og raddfæranna, svo að hver tilfinning
eigi sjerkennilegt bergmál í röddinni.
Til þess að geta endurhugsað hverja
hugsun efnisins áður en hún er sögð,
þarf lesarinn að vera leikinn í að renna
augunum hratt, svo að hann geti skynj-
að í einu nógu mörg orð til að mynda
heila hugsun. Mörgum lesara verður á
að byrja að tala strax þegar hann hef-
ir lesið eitt orð. þá veit hann ekki hvað
á eftir kemur, veit ekki hvaða hugsun
er í setningunni, af því verður lestur-
inn ólíkur ræðu, óeðlilegur og oft hik-
andi. Lesturinn þarf því að fara þann-
ig fram: Skynjun augans berst fyrst til
miðstöðvar sjónarinnar í heilanum.
þaðan mega ekki ganga boð til talfær-
anna um að frambera það sem sjeð var;
heldur verður það sem skynjað var að
fara frá miðstöð sjónarinnar inn í mið-
stöð hugsunarinnar, og svo þaðan til
talfæranna, þá verkar hugsun og til-
finning á rödd og hreyfingar, svo að
lesturinn verður lifandi. Lesari, sem lif-
ir þannig í efninu og sjer það sem
hann er að segja frá, hjálpar áheyrend-
unum til að sjá það líka.
þar sem augað er æft í að starfa á
undan röddinni, hefir framburðurinn
alla þá f j ölbreytni raddarinnar, sem ein-
kennir talað mál. Hugsunin í hverri
línu verkar á hugsunina í öllum hinum
og alt tengist saman í heildarhugsun
að ákveðnu takmarki.
Lestrarleikni sú, er þarf til þess að
grípa efnið áður en það er talað, fæst
að eins með langri æfingu. En því má
ekki gleyma, að þetta atriði er ekki ein-
hlítt til þess að gera lesturinn góðan.
Lesarinn getur náð heildarhugsun áður
en hann byrjar að tala, skilið hana vel,
borið greinilega fram, með rjettum
áherslum, og þó getur lestur hans ver-
ið áhrifalítill. Hann þarf bæði að lifa
sig inn í ástandið, svo að það veki til-
finningar hans, og sömuleiðis þarf rödd
hans að vera svo hlýðið verkfæri hug-
arins, að hún flytji þær áheyrendunum.
Til eru mörg ágæt ráð til þess að æfa
samvinnu hugar og raddar; t. d. fjöl-
bre.vtni í raddstyrk og raddblæ, fjöl-
breytni í raddhæð, lenging áherslu-
hljóðstafa og þagnir rjettrar tegundar
og á rjettum tíma. Öll þessi ráð ættu
að gera lesturinn eðlilegri og óbrotnari,
og draga úr lestrarkækjum fremur en
auka þá.
Bygging með fjölda herbergja helst
öll heit, ef eldurinn í miðstöðinni brenn-
ur glatt. Svo er og um eld áhugans í
huga lesarans; sje hann logandi, munu
öll önnur atriði sjá um sig sjálf, að
mjög miklu leyti. Orð hans verða lif-
andi og halda áhuga áheyrendanna lif-
andi.
En eldur er hættulegur; honum verð-
ur að halda innan vissra takmarka. Of-