Sovétvinurinn - 01.10.1935, Qupperneq 6

[Sovétvinurinn]
Þórbergur Þárðarson:
Qcluc)gl' Ajcettcm.
Ritdómur eftir frú Aðalbjörgu Sigurðardóttur.
Það er í stnttu máli saí<t laiiíjt síðan, að eg hefi
lesið bók, sem eg hefi orðið eins hrifin af og þess-
ari Rússlands ferðasögu Þórbergs Þórðarsonar.
Hún snerli bæði hugsana- og tilfinningalíf mitt
þannig, að það var sem mér opnuðust nýir heim-
ar og eg sá í sýn nýtt mannkyn á nýrri jörð. Að
vísu veit eg, að óvíst er, að sú sýn verði nokkurn
tíma að veruleika, en eg er þó þakklát því, sem
lét hana hera fvrir mig, á þessum dögum vonlevs-
is og vandræða.
Hvað er það þá í þessari bók, sem snerti mig
svo mjög? Vitanlega er liún afbragðs vel skrifuð,
eins og Þórbergur á vanda til, svo að frá stílsins
lilið er nautn að lesa hana, að undanteknum nokkr-
um óþörfum klúryrðum, sem stundum slæðast með
hjá þessum höfundi. Ádeilur Iians á andstæðing-
ana eru reyndar líka stundum nokkuð harðar, og
kunna sumar að þykja ósanngjarnar, en eru þó
allt af, þegar betur er að gætt, öllu fremur ádeil-
ur á fyrirkomulag en á menn. Samt sem áður er
það ekki fyrst og fremst eða eingöngu stíllinn, sem
náði tökum á mér.
Ekki er það heldur sá liluti bókarinnar, sem
hefði getað verið skrifaðar í Sviþjóð*), eða ein-
hverju öðru landi en Rússlandi, og á eg þar við
skýrslur og tölur, sem eiga að sanna hinar stór-
felldu framfarir, sem orðið hafa á Rússlandi, síð-
an á dögum bvltingarinnar. Reyndar er þetta lit-
ill hluti bókarinnar.
Þá er það ekki heldur hugleiðingar og saman-
burður höfundarins um ástandið í Sovét og á Vest-
urlöndum, þar sem hrifning hans sjálfs fær útrás
í ákveðnum dómum og hann flytur þjóð sinni með
eldheitum orðum gleðiboðskap sameignarstefn-
unnar.
Nei, það sem gagntók mig með krafti hins ein-
falda, látlausa sannleika, eru myndir þær, sem höf.
bregður upp frá Rússlandi, ferðasagan sjálf, lýs-
ingarnar af samskiptum hans við „félagana“, kynn-
um hans af ýmsum einstaklingum hinnar stóru
rússnesku þjóðar. Það er með öðrum orðum leift-
ur af rússnesku þjóðinni sjálfri, eins og hún er nú,
stigin upp fir eldskírn kúgunar, byltingar og alls-
*) Ragnar Kvaran segir í ritdómi í AlþýðublaSinu, að
mestöll bókin gæti eins vel verið skrifuð í Svíþjóð.
Frii
Aðalb.jörg
Sigurðardóttir
konar óútmálanlegra þjáninga og hörmunga. Þess-
ar myndir eru dregnar upp með snilli listamanns-
ins, svo þær verða algerlega lifandi í huga lesand-
ans. En þær bera líka mót þeirrar sterku sannleiks-
elsku, sem er eitt af séreinkennum Þórhcrgs Þórð-
arsonar, bæði sem manns og rithöfundar. Það leyn-
ir sér ekki, að Þórbergur er mjög hrifinn af fólki
þvi, sem hann segir frá, þó dettur honum ekki i
liug að reyna að leyna göllum þess. Það er barna-
legt, hleypidómafullt á vissum sviðum, ekki allt
af sjálfu sér samkvæmt í þeim svörum, sem það
gefur við spurningum Þórbergs o. s. frv. En það
er elskulegt, vingjarnlegt, fullt af áhuga og trú á
lífinu. Fæ eg ekki betur séð, en að Þórbergur haldi
öllum sönsum og gagnrýni i viðskiptum sínum við
fólkið, og vilji augsýnilega um fram allt satt segja.
Nokkru áður en eg las bók Þórbergs, hafði eg
lesið aðra bók frá Rússlandi; ef til vill átli hún
sinn þátt í áhrifum bókar Þórbergs. Það var skáld-
saga eftir enska höfundinn James Hilton. Hún er
frá síðustu dögum keisarastjórnarinnar, segir frá
réttarfari þess tímabils, frá útlegð i Síbiríu, og síð-
an frá byltingu, gagnbyltingu og aftur gagnbylt-
ingu, eða baráttunni á milli rauðu og hvítu sveit-
anna á dögum byltingarinnar. Bókin er hlutlaust
skrifuð og lýsingarnar ágætar. En það, sem aðal-
lega gefLir henni gildi, eru lýsingar hennar á rúss-
neskri alþýðu. Lesandinn hlýtur að fara að elska
þetta þrautpínda fólk, fáfrótt, óhreint, hungrað og
ruddalegt, en þó fullt af frumstæðri orku, þolgæði,
dæmafáum hæfileika til að líða og fórna sér fyr-
ir það, sem það elskar, og óvenjulegum vingjarn-
leik viðmótsins, svo að jafnvel fangaverðirnir, sem
6