Alþýðublaðið - 12.12.1965, Blaðsíða 3

EITT ÁR var liðið frá því að heims-
styrjöldin síðari hófst, þegar lagt var
af stað í þessa eftirminnilegu ferð, sem
oftast er nefnd Petsamoför Esju. Engar
samgöngur höfðu verið milli íslands og
Norðurlandanna frá því seinni hluta
vetrar þetta ár og gamli Gullfoss kom
í sína síðustu ferð til Kaupmannahafn-
ar 3. apríl og var kyrrsettur þar, og
komst aldrei til íslands aftur. Annað ís-
lenzkt skip, Snæfell, var kyrrsett i Svi-
þjóð, en áhafnir þessara skipa biðu eftir
ferð heim til íslands allt sumarið á-
samt fjölda annarra íslendinga, sem
dreifðir voru um öll Norðurlönd og
jafnvel fleiri Evrópulönd. Það var því
knýjandi nauðsyn að koma á ferð til
íslands með einhverjum hætti.
íslenzku sendiráðin á Norðurlöndun-
um, ásamt ríkisstjórn íslands, og Skipa-
útgerð ríkisins, unnu að þessum málum
alJt sumarið 1940, en það kom fljótlega
í ijós, að aðeins ein leið var fær. Hún
var sú, að skip yrði sent til íshafshafna
Finnlands við Petsamofjörðinn, og flytja
þangað fólkið með járnbrautarlestum og
bifreiðuip. Eftir að nauðsynleg leyfi
beggja styrjaldaraðila höfðu fengizt,
var hið farsæla skip íslenzka ríkisins,
Esja, send af stað frá Reykjavík föstu-
daginn 20. september 1940. En ís-
lenzku sendiráðin á Norðurlöndum
höfðu nóg að starfa við að safna saman
þeim íslendingum, sem komast vildu
heim; það þurfti að útvega farartæki og
skipuleggja ferðina frá Kaupmannahöfn
til Petsamo, en sú leið er nær því 3000
km. löng. Fjöldi þeirra íslendinga, sem
heim vildu komast, reyndist vera um
260, svo að fyrir mörgu varð að sjá og
margt varð að taka með í reikriinginn
ef allt átti að fara vel á þessu langa
ferðalagi. Sagði starfsfólk sendiráðsins
í Kaupmannahöfn, að það hefði orðið
að vaka fram á nætur um tíma fyrir
brottförina, en aðalundirbúningurinn
leriti á því sendiráði, því að flest af
þessu fólki dvaldi í Danmörku.
Fimm dögum eftir að Esja sigldi frá
Reykjavik eða 25. september, lagði 217
manna hópur af stað frá Kaupmanna-
höfn með Evrarsundsferjunni yfir til
Málmeyjar í Svíþjóð. Fararstjóri frá
Kaupmannahöfn var H. J. Hólmjárn,
ríkisráðunautur í loðdýrarækt, en frá
íslenzka sendiráðinu fylgdi hópnum alla
leið til Petsamo Tryggvi Sveinbjörnsson
sendiráðsritari. Miög mikill mannfjöldi
var við Eyrarsundsferjuna, því fjöldi
vina og ættingja fylgdi ferðafólkinu til
skips. Daginn eftir eða 26. september
átti Kristján konungur X. sjötugsafmæli
og var mikill viðbúnaður í borginni í
tilefni af konungsafmælinu og mátti sjá
á leiðinni um borgina um morguninn
raðir af fánastöngum, heiðurshliðum og
útstilltum myndum af konunginum og
konungsfjölskyldunni, og áður en lagt var
af stað frá hafnarbakkanum var hróp-
að nífalt húrra fyrir konunginum. Um
kl. 10 þann morgun var siglt af stað
og komið til Málmeyjar eftir tveggja
og hálfstíma ferð, en eftir að hafa mat- '
ast á járnbrautarhótelinu og litast um
lítilsháttar, var lagt af stað með sér-
stakri lest til Stokkhólms og komið
þangað eftir 8 tima stanzlausa férð um
klukkan hálf-ellefu um kvöldið. Þar var
mættur Vilhjálmur Finsen, sendifulltrúi
íslands, og tilkynnti, að Þjóðverjar hefðu
hertekið Esju og fært hana til Þránd-
heims í Noregi, og enn væri óvíst, hvort
eða hvenær hún yrði látin laus. Við
þessi tíðindi sló heldur óhug á ferða-
hópinn, og töldu margir, að nú yrði
ekki um annað að ræða en að snúa við
aftur, og þar með væru allar leiðir
til heimferðar lokaðar. Afráðið var þó,
að dvelja í Stokkhólmi nokkra daga og
vita, hvort ekki rættist úr. Hópnum var
skint niður á 6 hótel í borginni og skip-
aður flokksstjóri yfir hverjum hóp. —
Þessir flokksstjórar höfðu það aðalverk-
efni að flytja tilkynningar frá aðalfar-
arstjórninni og fréttir af því, hvernig
gengi að losa Esju úr klóm Þjóðverja.
Öllum. er heyrðu, verður minnisstæður
sá fagnaðarkliður, sem breiddist um
hótelsalina, þegar tiikynnt var, að Esja
væri laus og héldi ferðinni áfram til
Petsamo. í öryggisskyni var ákveðið að
leeeia ekki af stað frá Stokkhólmi fyrr
en Esja væri komin alla leið til Petsamo,
en það var hinn 2. október. Þá lagðl
allur hópurinn af stað, um hádegi þann
dae, með járnbrautarlest norður eftir
Svfbjóð eftir sex daga dvöl í hinni fögru
borg Svianna. Óneitanlega höfðu þetta
verið ánægjulegir dagar, þrátt fyrir alla
eftirvæntinguna og biðina, því að við
nutum alls konar skemmtana; fórum m.
a. í sænsku óperuna og ferðuðumst þó
nokkuð um borgina.
f Stokkhólmi bættust við liópinn, sem
komið hafði frá Karipmannahöfn, 33;
íslendingar, er dvalizt höfðu í Sviþjóð og;
aðrir átta frá Noregi, svo að eftir þetta
var hópurinn um 260 manns.
Leiðin norður Svíþjóð var víða mjög
fögur; skógar í margvíslegustu haustlit-;
um prýddu hæðir og dali, en inn á;
milli voru blikandi vötn, blómleg bænda-
býli og sveitaþorp. — Eftir 1300 km.;
ferð á járnbrautarlestinni frá Stokk-
hólmi, komum við að sænska landamæra-:
bænum Haparanda. — Hafði ferðiri
þangað tekið 28 kLst. og aðeins stanzað
í eina kluikkustund í bænum Boden. til
að imatast.
Hópurinn borðaði nú í gistilhúsi Hapa-
randa, í tvennu lagi vegna fjöldans, em
síðan var áætlunin athuguð. Við áttum
að fara með járnbrautarlest 130 km.
vegalengd norður Finnland, til bæjar-
ins Rovaniemi, sem er höfuðstaður
hins finnska hluta Lapplands. Lengra
norður náðu járnbrautir ekki og tekur
þá við bílvegur, finnski íshafsvegurinn,
sem er svipaður íslenzkum þjóðvegum
að öðru leyti en því,1 að hann er nokkru
breiðari.
Við komum til Rovaniemi, endastöðv-
ar járnbrautarinnar laust eftir mið-
nætti eftir mjög hægfara ferð í gömlum
og ljóslausum — og í alla staði ömur-
legum og úreltum járnbrautarvögnum,
eða frá landamærabænum Tornio 130
km. leið íá rúmum fjórum tímum. En
þar sem engin leið var að fá gististað
fvrir svo stóran hóp fólks alla leið frá
Framhald á þrettándu síðu.
.... jafnvel í miðjum söngrlögunum, þegrar verst var i sjóinn,
urðu menn að hlaupa út að borðstokknum og færa hafinu fórnir. . .
. . . svo fékk Esjan leyfi til að sigla af stað og var haldið
vestur með Skotlandi í fylgd brezks herskips og kafbáts. . .
JÓLABLAÐ 1965
þriðja síða