Vísir - 08.01.1960, Qupperneq 7

Föstudaginn 8. janúar 1960
V í S IR
7
„Tobías í tárum lá,
og trúskap sínum aldrei
brá...“
— Þetta er gamall bragur,
sem ég man nú aðeins brot úr.
Líklega er hann um Tobías
nokkurn Tobíasson frá Skaga-
firði, en dóttir hans fluttist til
Ameriku og giftist norskum
manni. Þau bjuggu í Utah og
voru mormónatrúar. Son áttu
þau, sem hét Nels Windsor og
var pípulagningamaður. Ég
kynntist honum fyrir nokkrum
árum fyrir vestan á dálítið ein-
kennilegan hátt, en það sýnir
ef til vill bezt hvernig atvikin
geta hagað því skringilega, að
Islendingar hittast hér og hv'ar
um allan heim.
Ég var í minni atvinnu sem
bakari hfá fyrirtækinu Van De
Kamps í Los Angeles, Kaliforn-
íu. Þetta er geysimikið fyrir
tæki á íslenzkan mælikvarða og
hefur t. d. 350 verzlanir í Suð-
ur-Kaliforníu auk ýmiss ann-
ars rekstui's. Ákveðið hafði
verið að setja upp eldvarnakerfi
í bakaríið, en það er mikið starf
og voru margir menn að vinna
við þetta innan um okkur bak
arana. Ég hafði sérstaklega
tekið eftir einum manni, há
um og glæsilegum, dökkhærð-
um og bláeygum, og virtist mér
hann bera af öðrum um dugn-
að og glæsileik.
„Eldgamla ísafold.“
Einn daginn bar svo við,, að
einhver hafði orð á því svo
hann heyrði, að ég væri ís-
lendingur. Hann vatt sér um
svifalaust ,að mér og spurði
hvórt það væri satt, og játti ég
því auðvitað. Þá sagði hann
mér, að hann væri einnig ís-
lenzkur í aðra ættina, og virt-
ist hreykinn af. Kona hans var
af indíánaættum og þau áttu
ein fjögur börn. Við tókum
þarna tal saman, og það kom í
ljós, að hann hafði aldrei til
íslands komið, og ekki talaði
hann málið heldur. Ég fór að
spyrja hann hvort hann hefði
ekki einhverjar minjar um ís-
land eða skyldum málum. Jú,
sagði hann, ég man eftir því að
þegar ég var lítill drengui', þá
hélt móðir mín stundum á mér
í fanginu og söng með angur-
værri röddu lag, sem hét „Eld-
gamla ísafold“.
Já, það hefur ýmislegt kom-
ið fyrir á langri leið, en samt
hefur allt gengið vel, mér og
mínum hefur liðið prýðilega, og
höfum það gott, enda hef ég
ávallt haft örugga atvinnu.
— Hvað er það kallað í Ame-
ríku að „hafa það gott“?
Veðrið og minn-
ingin um ísland.
— Við skulum nú sjá. Nú til
dæmis þetta, að við höfum okk-
ar eigið hús, og strákarnir okk-
ar tveir eiga hvor sinn bílinn.
Við höfum öll nóg að bíta og
brenna og eium ánægð með líf-
ið. Ég fæ rífleg eftirlaun, sem
send eru til mín hvert sem er,
— jafnvel hingað heim til ís-
lands. Það er gestkvæmt
heima hjá okkur, og við búum
á góðum og fallegum stað, rétt
hugsar maður ávallt með sjálf-
um sér: „Ja, gott og dásamlegt
er nú blessað veðrið“, og svo
einhvern tíma dagsins þá skýt-
ur ávallt upp í huga manns
minningunni um ísland.
— Minnistu þess á hverjum
degi?
— Já, á hverjum degi þessi
undan farin 50 ár.
— Þú býrð rétt við Holly-
wood, segii'ðu.
Systirin stundar
stjörnumar.
— Já, um fimm mínútna ferð
þaðan. Systir mín býr í sjálfri
Hollywood. Hún er þar hjúkr-
unarkona, og það má ef til vill
segja frá því til gamans, að
hún hefur oft stundað ýmsa
fræga leikara, eins og t. d. Virg-
inia Mayo, Norma Shearer,
Mary McDonald, Paula Stone
og Gene Peters, sem er eigin-
systur, segirðu. Hvað heitir
hún?
— Ólöf Ingibjöx-g. Svo á ég
líka aðra systur þar, sem Ki'istín
heitir. Hún er gift Kanada-
manni, en þau eiga son, sem
er glímumaður að atvinnu, og
hefur verið búsettur í London,
en er nú kominn til Indlands til
að stunda glímu þar. Indvei’jar
eru mjög hrifnir af þeirri íþrótt.
— Þó ekki íslenzk glíma?
— Nei, það er þetta, sem við
köjlum „wrestling“.
— Grísk-rómversk?
Tveir bræðranna
fóru í sjóinn.
— Líklega. Svo átti ég tvo
bi’æður, sem báðir fórust hér
við land, áður en ég fór vestur.
Bjai’na tók út af skipi 1903, en
Þorvaldur drukknaði í mann-
skaðaveðrinu 1907.
— Þú ert annars fæddur hér
stofnaði ég mitt eigið bakai'í, og
rak það í átta. ár.. Það kallaði
ég „Björnson’s Baking Comp-
any.“
— Og hver var ástæðan fyr-
ir því að þú hættir svo við það.
Gekk það ekki vel?
— Jú, það gekk ágætlega.
Það var eiginlega veðráttan,
sem varð til þess. Það var oft
ansi hreint kalt í Vancouver, en
suður í Kaliforníu var sífellt
sumar. Ég ákvað því að taka
mig upp og flytja suður.
— Og fórst þá til Los Ange-
les, eða hvað?
— Til San Pedro, sem er
hafnarbær L. A. Það má ef til
vill geta þess til gamans að San
Pedro mun vera sá bær, þar
sem mest berst á land af fiski
í heiminum. Einkanlega tún-
fiskur, sem er síðan soðinn nið-
ur. Ég hef séð hann í verzlun-
um hérna heima.
VeAturkeiw
$abla& uií)
SKÚLA G. BJARNASONj
laíara,
SEM HLEYPTI
HEIMDRAGANUM
FYRIR 53 ÁRUM

við Hollywood. Þó ekki sé nema
þetta dásamlega veður, sem þar
er ávallt, þá er það ef til vill
nóg. Já, það er tvennt, sem
manni dettur í hug á hverjum
eiasta drottins degi. Fyrst, þeg-
ar maður keraur út ámorgnana,
kona Howard Hughes.
— Hvei'nig stóð nú á því að
þú lagðir út í þetta ævintýi'i
upphaflega, Sk’úli?
— Það er eiginlega ekki svo
gott að segja, en líklega hefur
það verið vonin um að bera
meii'a úr býtum, og ef til vill
hefur útþrá unglingsáranna átt
þar sinn þátt í. Annars var það
ekkert flan út í bláinn, því mér
var boðin atvinna í Kanada og
greiðsla ferðakostnaðar, ef ég
vildi koma. Ég var þá nýkom-
inn frá Danmörku, þar sem ég
var að fullnuma mig í bakara-
iðninni. Hérna heima hitti ég
kunningja minn Guðmund
Þórðarson bakara frá Gróttu á
Seltjarnai’nesi. Hann bjó í
Kanada, en var hér á stuttu
ferðalagi. Ég fór að forvitnasL
um það hjá honum hvei’nig lífs-,
skilyrði væru þar vestra, og
hvort þar mundi hægt að fá at-
vinnu í mínu fagi. Stuttu eftir
að hann var farinn út aftur,
skrifaði hann mér bi'éf, og sagði
mér, að ég gæti fengið vel laun-
aða atvinnu og fargjald greitt,
ef ég kæmi þangað. Ég var
lagður af stað eftir hálfan mán-
uð, og tók Svein bróðir minn
með mér.
Víða fer íslendingurinn.
— Til hvers varstu að taka
hann með?
— Jú, ég sagði við hann að
úr því ég væri að fara, gætil
hann alveg eins slæðst með,
sem hann og gerði. Hann fékk
síðan ágæta atvinnu sem banka-
maður, og vann við það starf þar
til hann dó í Toronto árið 1947.
Hann var ókvæntur maður.
— Sveinn hét sá, já. Svo áttu
sunnanlands, er það ekki?
— Jú. Að Litla Hrauni við
Eyrarbakka 1888.
— Þar sem nú er vinnuhæl-
ið?
— Nei, vinnuhælið er ekki í
Litla Hraunslandi. Hælið er
nokkru vestar en bærinn stóð,
og stendur á stað, sem nefndur
var Fæla og er í Háeyrarlandi.
Fæðingarbærinn minn er nú
horfinn með öllu. Foreldrarj
mínir voru þau Gissur Bjarna-
son frá Steinsmýri á Meðallandi;
og Sigi'íður Sveinsdóttir frá|
Valdalæk, Vatnsnesi. Á Litla-
Hrauni vorum við, þar til ég
varð 14 ára, en þá fluttum við
til Reykiavíkur, og nokkru síð-
ar út í Viðey. Það var á blóma-
skeiði eyjunnar, og þar bjó þá
Eggert Briem. Þar var geysi-
mikið bú, yfir 100 kýr og ann—
að eftir því. Faðir minn var|
söðlasmiður að atvinnu, og mjög
hagur í höndunum. Hafði hann
það verk í Viðey að líta eftir
öllum verkfærum og tækjum,'
gera við þau og halda við. í
Viðey vorum við í tvö ár, og
fluttumst svo til Hafnarfjarð-
ar, en þar dó faðir minn eftir
eitt ár, 1907. Ég var þá að
læra bakaraiðn hjá Böðvari
Böðvarssyni, sem var þá eini
bakai'inn þar. Ég var svo í hálft
annað ár í Brörnsbakaríi í
Reykjavík, en fór svo til Dan-
merkur, eins og ég sagði þér
áðan.
Kom fyrir
fimm máiiuðum.
— Já, þú hefur komið hing-
að oftar en einu sinni?
— Þétta er í þriðja sinnið. Ég
er búinn að vera hérna í eina
fimm mánuði, að frádi'egnum
þrem vikum, sem fóru i að
skreppa til Danmei'kur og Eng-
lands. Ég fer heim aftur núna
á sunnudaginn kernur.
— Þú býrð hérna hjá And-
rési Andréssyni, klæðskera. Er-
uð þið nokkuð skyldir?
— Nei, við þekkjumst bai'a
síðan við voi’um saman sem
beitustrákar á Stokkseyi’i í
gamla daga. Við vorum þá
miklir vinir, og erum enn. Unx
tíma lærðum við saman ensku
hjá Jónasi frá Hi'iflu. Já, hér
get ég setið við gluggann og
horft út yfir bæinn, og hef hér
líklega fegursta útsýnið í öll-
um bænum — og það er ekki
svo lítið sagt, skal ég segja þér,
því að ég er á þeirri skoðun,
að Reykjavík sé fegursta bæj-
arstæði í víðri vei'öld. Það er
í það minnsta bjargföst skoðun
mín. Hér býr líka dásamlegasta
fólk í heimi.
Stofnaði sjálfur
bakai'í vestra.
— Já. Nú, varstu lengi í þess-
um stað, sem þú fói'st fyrst til
í Ameríku?
— Ég var þar í tvö ár, en síð-
an viða annars staðar. Svo
Eftr langa útivist. ..
— Ja, nú þykir mér týra, og
að maður skuli ekki hafa sans
fyrir þessum ósköpum.
— Þú finnur þetta ekki, góði,
því þú ert orðinn vanur þessu
og tekur ekki eftir því. Maðurj
finnur það bezt, þegar maður
hefur vex’ið lengi að heiman. j
— Og hvað finnst þér þá uin
framfarirnar héi'na heima .. .?
— Guð almáttugur. Það er nú
hægt að tala um þær í heilan
dag, eða meira. Svo stórkost-
legt... eins lygilegt að segja
frá og... maður trúir bara alls
ekki sínum eigin augum, skal
ég segja þér ...
— Svo við snúum okkur aft-
ur að þinni veru vestra. Þú ert
hættur að stunda fasta vinnu?
— Já. Það er ár síðan ég
hætti því.
i;
i ,’i
Hugsa meira f
um að græða.
— Hvað var það helzt, sem
þú gei-ðir hjá þessu stóra fyrir-
tæki. Bakaðir þú einhvei’ja sér-
staka tegund brauðs ...?
— Já, ég var aðallega við að
baka vínarbrauð, eða „coffee
cakes“ eins og þau eru kölluð
vestra.
— Og eru þau eitthvað svip-
uð því, sem þau gerast hér
heima?
— Já, mjög svipuð. Það eru
sömu efnin og svipað útlit. Þau
eru samt bökuð á dálítið ann-
an hátt en hérna, og það er ein-
ungis vegna þess að Ameríkan-
ar hugsa meira um að græða,
en menn gera hér almennt. Hér
eru bakaðar. lengjur, sem síðan
eru skox-nar í sundur, og end-
unum hent. Þar er hvert brauð
bakað sérstakt, og ekkert má
fara til spillis. Á því verða þeir
ríkir.
— Og nú ertu á förum aft-
ur. ..
— Já..Ég er nú búinn að vera
héi'na í fimm rnánuði, eins og
ég sagði þér, en hef samt ekki
ennþá gefið mér tíma til að
heimsækja mína nánustu ætt-
menni. Nú er ég að hugsa um
að skreppa til Eyrarbakka á eft-
ir, ef hægt er vegna færðar-
innar.
Og svo beið bakari...
— Já. Ég er víst búinn áð
tefja þig nóg ...
Við göngum niður stigann.
Þegar niður kemur, er Skúlá
sagt, að hans bíði maður.
— Hvaða maður er það?
— Hann segist vera bakai'i...
Kannske það sé einhver, sem
hugsar sér að feta í fótspor
Skúla, og fara til vesturheims
í ævintýraleit.. . eða kannske
lang’ar hann b.ará til að fá upp-
lýsingar um það, hvernig vín-
ai’brauð eru bökuð í Los Angel-
es . ..
G. K. ;
Bandarískir bankar
opna upplýsinsastofur
í París og London.
Tvær kunnar bandarískar
bankastofnanir liafa komið á
fót upplýsingastöðvum í Ev-
rópu.
Segir í fregnum frá New
York um þetta, að þetta fram-
tak sýni aukinn áhuga banda-
rískra kaupsýslumanna og iðn-
fi'amleiðenda fyrir mörkuðum
Evrópu. Starfsmenn hinna nýja
stofnana eiga að stofna til
nýri’a viðskiptalegra kynna,
leiðbeina og fræða um fjárhags-
og efnahagsmál.
Bankastofnanirnar eru „Fii-st
National City Bank of New
York“, sem hefur opnað skrif-
stofur í ofangi-eindum tilgangi
í Pai’is, og „Chemical Bank
New York Trust Company“,
sem hefur opnað ski’ifstofur í
aðalbankahverfi Lundúna.
Bezt að auglýsa í VísL