Vísir - 02.11.1961, Blaðsíða 9

Vísir - 02.11.1961, Blaðsíða 9
Fimmtudagur 2. nóvember 1961 Um allan hinn frjálsa heim er nú rætt um hætt- urnar sem fylgja kjarn- orkusprengjum Rússa og atómhernaði yfirhöfuð. Eru ýmsar þjóðir sem óðast að grípa til var- úðarráðstafana. Telja stjórnendur þjóðanna sér beri skylda til að vernda líf og heilbrigði borgaranna gegn hinni ósýnilegu hættu, eitrun þeirra og vefjaskemmd- um sem fylgja geisla- virkum áhnfum frá atómsprengingunum. Tvær hliðar á málinu. Varnaraðgerðir þessar eru tvennskonar. f fyrsta lagi eru aðgerðir til að verjast geislunarhættu í andrúms- loftinu almennt. Eru þessar aðgerðir nú taldar sérstak- lega aðkallandi vegna hinna tíðu og stórkostlegu spreng- inga við Novaja Zemlja, sem hafa stórlega aukið geisla- virkni andrúmsloftsins. í öðru lagi koma svo að- gerðir til að verja líf fólks ef ný heimsstyrjöld brytist út, en telja má líklegt, ef svo yrði, að hún yrði miskunn- arlaus atómhernaður. Þær varnaraðgerðir eru mjög kostnaðarsamar, en menn eru óðum að komast á þá skoðun, að ekki megi horfa í þann kostnað. Skylda beri til að vernda líf fólks í at- ómstríði. Hér skal nú í nokkrum dráttum lýst áliti sérfræð- inga erlendis á þeirri hættu sem yfir vofir, og hvaða að- gerðir ýmsar pjóðir hafa á- kveðið að grípa til. Helský berast um jörðina. Eins og kunnugt er hafa Rússar haldið uppi æðis- gengnum kjarnorkuvopnatil- raunum frá því í byrjun september. Bandaríska kjarn orkumálastofnunin hefir skýrt frá 28 tilraunum þeirra, en segir þó, að ekki hafi verið neitt tilkynnt um allar sprengingarnar. Má telja líklegt, að sprenging- arnar séu nú orðnar nálægt 40 talsins. Áður en Rússar sprengdu risasprengjurnar miklu * var talið, að við tilraunir þeirra hefði myndazt eins mikið af geislavirkum úr- gangsefnum og við allar 'sprengingar fram til þess tíma. Það magn hefir svo aftur margfaldazt við stór- sprengingarnar tvær. Það er nú vitað mál að við báðar stórsprengingar Rússa mynduðust ægileg geislavirk ský, sem berast í kringum heiminn og dreifa smám saman úr sér. Skýið frá 30 megatonna sprengjunni fór fram hjá íslandi um helgina og hjálpuðu sterkir norðan- vindar hér til þess að halda því fyrir sunnan landið og varð þess því ekki vart að geislun ykist hér á landi. Hið geislavirka ský frá hinni sprengjunni er vænt- anlegt yfir Atlantshafið kringum afmæli rússnesku byltingarinnar 7. nóvember. Það er talið hættulegra en það fyrra, vegna þess að á- litið er, að hér hafi verið um að ræða ,,óhreinustu“ spreng- ingu, sem nokkru sinni hafi verið framkvæmd. Helskýið frá henni hefir fyrst farið yfir Rússland og verður það að teljast furðulegt ábyrgð- arleysi rússneskra valdhafa að segja þjóð sinni ekki frá þessari hættu og gera engar Loftvarnarbyrgi í Bandaríkjunum. A tveimur mánuðum hafa rúmlega milljón loftvarn- arbyrgi verið byggð þar í landi. til varnar íbú- Geislavirkt joð. ráðstafanir unum. Menn ættu að gera sér grein fyrir því í hverju hættan er helzt fólgin. Þá er fyrst að nefna það, að vísindamenn segja að sér- hver aukning geislunar í heiminum muni hafa nokkur skaðleg áhrif á erfðaeigin- leika mannkynsins. Mjög erfitt er að dæma um hversu mikil þessi áhrif eru og hugsanlegt, að þau komi jafnvel ekki fram fyrr en í seinni ættliðum. Talið hefir verið líklegt, að slík almenn aukning geislunar í heimin- um geti haft þau áhrif, að eitt af hverri milljón barna sem fæðast verði vanskapað. Teikning þessi sýnir hve loftvarnarbyrgi eru þýðingarmikil til að draga úr geislunar- hættunni. Að öðru leyti virðist ekki bráð hætta stafa frá geisla- vlrkninni nema frá tveimur efnum. Annað þeirra er geislavirkt joð, hitt er hið geislavirka strontíum 90. Gegn þessum tveimur efn- um beinast þær varúðarráð- stafanir, sem nú er verið að undirbúa. Hið geislavirka joð fellur úr helskýjunum og sezt á grasið sem kýr neyta og kemur síðan fram í mjólk- inni. Þetta efni er svo sér- staklega hættulegt af því að það safnast allt saman á einn stað í líkamanum, joð- forðabúrinu, skjaldkirtlin- um, og mæðir svo alltaf á sama staðnum. Sérstaklega er þetta hættulegt fyrir ung- börn, sem neyta mikillar mjólkur. En hér hjálpar það mikið til, að geislavirkni joðsins er fljót að eyðast og getur ver- ið horfin, ef mjólkin er látin standa tvo eða þrjá daga. Þess vegna er hægt að koma vörnum við og eru þær að- allega fólgnar í því að mæla stöðugt geislainnihald mjólkurinnar. Flestar þjóðir Vestur-Evrópu eru nú að koma slíku eftirliti á hjá sér, og þá fyrst og fremst lönd eins og Sviss þar sem lítið joð er að öðru jöfnu í fæðunni. Þá hafa Bretar á- kveðið að koma sér upp birgðum af þurmjólkur- dufti til að gefa ungbörnum. Þessi hætta á geislavirku joði í mjólkinni virðist ekki mikil hér á landi. Allar kýr eru nú komnar á gjöf og heyið frá því í sumar er nú að öllu laust við slík efni. Onnur efni. Ýmis önnur geislavirk efni falla einnig niður til jarðar úr helskýjunum, en þó menn neyti þeirra er magnið svo lítið og þau dreif- ast það mikið um líkamann, að hættan er ekki talin mik- il. Annað mál hefir kannske verið í þeim héruðum Rúss- lands, sem helskýin fóru fyrst yfir. Þar er hugsanlegt, að geislavirknin hafi al- mennt farið yfir hættumark- ið og muni mörg fleiri efni þar hafa valdið tjóni á lík- amsvefjum. Stundum er talað um það, að neðansjávarsprenging Rússa við Novaja Zemlja kunni að skapa hættu með því að gera sjóinn geisla- virkan. Ekki er sú hætta þó talin mikil vegna þess, hve sjórinn getur tekið við miklu — efnismagn hans svo mikið. Strontíum 90 með vorinu. Með næsta vori kemur síð- an upp að nýju mesta hætt- an, sem stafar frá sprenging- Framh á bls. 10.

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.