Tölvumál - 01.01.1988, Blaðsíða 12

Orðanefnd Skýrslutæknifélagsins hóf störf árið 1968. Á þeim tíma
voru tölvur á landinu ekki fleiri en svo að þær mátti telja á
fingrum annarrar handar. Notendur þessara tækja voru fyrir vikið
fáir og tæknin ekki í höndum annarra en sérfræðinga. Þannig var
raunin næsta áratuginn. Þótt tölvum hafi fjölgað verulega undir lok
áttunda áratugarins voru þær enn verkfæri sérfræðinganna. Það er
því eðlilegt að mest áhersla hafi verið lögð á gerð íðorðasafns fyrir
þetta svið í upphafi.
Það má vera ljóst að starf nefndarinnar hefur verið meira bundið
nýsmíði orða en ef sviðið væri gamalgróið og hefð myndast um
málnotkun innan þess. Þetta hlýtur að hafa verið bæði kostur og
ókostur við gerð safnsins. Kostur vegna þess að auðveldara er að
meta hvaða hugtaki á að fá eitthvert tiltekið heiti þegar lítil sem
engin hefð er komin á notkunina og svigrúmið því mikið (íðorðasmiðir
lenda oft í þeirri aðstöðu að orð sem þeir vildu gjarna nota yfir
eitthvert svið er þegar notað yfir eitthvað annað og því "upptekið").
Ókostur vegna hinnar miklu vinnu sem svo ómarkað svið hlýtur að
krefjast t. d. við nýsmíði.
Annar augljós ókostur við aðstöðu orðanefndarinnar er að almenn-
ingur þekkir einatt ekki orðin sem smíðuð eru eða nýmerkingar sem
þekkt orð fá. Þetta er því meiri ókostur sem almenn tölvuvæðing er
hraðari, en það er einmitt það sem nú hefur gerst.
Á undanförnum tveimur árum hefur tölvuvæðing almennings jaðrað
við byltingu. Nú er varla til það heimili að ekki sé til á því tölva af
einhverju tagi sem "heimilisleikfang", jafnvel svo ríkulega búin að
enginn hefði litið á hana nema sem skrifstofuáhald ætlað til vinnu,
þjónandi mörgum mönnum, fyrir örfáum árum.
Hér er augljóslega nokkur málfarslegur vandi á ferðum. Ef orðin sem
eru í tölvuorðasafninu eiga að festa rætur verða þau að berast
almenningi í hendur. Nú þýðir ekki að beina orðum sínum að hinum
þrönga sérfræðingahópi til þess að koma nýju orði á framfæri (nema
festa eigi sérstakt sérfræðingamál í sessi) heldur verður að ávarpa
alla þjóðina. Það þýðir ekki að benda á Tölvuorðasafnið í þeim efnum
og segja við almenning: "lesið þetta". Eitt einkenna íðorðasafna er
það að ætlast er til að sá sem flettir upp í því viti þegar hvað orðið
merkir, a. m. k. í grófum dráttum. Þetta sést m. a. á því að orðin
eru einatt skýrð með öðrum íðorðum, skýringar ganga kerfisins vegna
í hring og íðorðasöfn eru fyrir vikið ónothæf til þess að fá almennar
skýringar á einstökum orðum. Sem dæmi má nefna orðin skjár
12 -