Tölvumál - 01.02.1995, Blaðsíða 27

Febrúar 1995
Rafræn viðskipti í nýju Ijósi
Grein þessi er byggð á erindi sem flutt var á ET-degi SÍ í desember 1994.
Eftir Stefán Hrafnkelsson
Upplýsingatækninni hefur
fleygt ótrúlega fram undanfarin ár.
Óhætt er að fullyrða að síðustu
tuttugu árin hafi jafngilt mörgum
tölvuöldum ef “öld” er notuð sem
viðmiðun fyrir breytingar sem hafa
afgerandi áhrif. Þrátt fyrir þessar
miklu breytingar eru áhrifin á
heimilin og þjóðfélagið í heild
hverfandi lítil. Einkatölvan hefur
aukið afköst einstaklinga og
vinnuhópa, en eins og áður sagði
haft hverfandi lítil áhrif á daglegt
líf okkar. Þetta er væntanlega
lognið á undan storminum, þar sem
þær breytingar sem nú eru að eiga
sér stað, ekki á tækni, heldur á
notkun tækninnar munu valda
gífurlegum þjóðfélagsbreytingum.
Þegar minnst er á þjóðfélags-
breytingar er vert að hafa í huga
hvaða breytingar í sögunni hafa
orsakað mestu þjóðfélagsbreyt-
ingarnar. Flestir eru sammála um
að eldurinn, hjólið, ritmálið og
vélaraflið standi upp úr sem
áhrifavaldar. Það er sannfæring
mín að með sama hætti og
vélaraflið orsakaði iðnbyltinguna
muni upplýsingatæknin flytja
okkur yfir í þekkingarþjóðfélagið.
Þekkingarþjóðfélagið verður
grundvallað á greiðum aðgangi að
upplýsingum úr heimahúsi þar
sem “heimilistölvan” ef heimilis-
tölvu mætti kalla verður tengd við
“alheimsnet”og menn þannig
tengdir við gríðarlega stóra gagna-
banka.
Með því að tengja heimilis-
tölvuna við alheimsnetið er í raun
verið að fella múra fjarlægðar.
Hægt er að segja að farartæki (og
þá oft með hjálp hjólsins) hafi gert
menn frjálsa til að vinna og versla.
Menn voru ekki lengur háðir kaup-
manninum í kauptúninu eða
hverfinu eða eina vinnuveitand-
anum á staðnum. Menn gátu valið
að versla og vinna á því svæði sem
var í nálægð frá heimahúsi. Undan-
farin ár hefur almenningseign bíla
gert þetta svæði um hundrað kíló-
metra radíus frá heimahúsi. Það
sem tenging heimilistölvunnar við
alheimsnetið þýðir í raun er að
þetta svæði stækkar og nær nú um
allanheiminn. Menn geta verslað
og unnið óháð tíma og rúmi hvar
sem er í heiminum og það án þess
að yfirgefa heimilið. Einnig verður
erfitt að koma upp “tollamúrum” í
þeirri mynd sem þeir þekkjast í
dag, þar sem auðlegðin felst ekki í
vörum, heldur upplýsingum sem
flæða manna á milli um símalínur
án þess að “stóri bróðir” geti fylgst
með og tekið sinn toll.
Ahrifin verða einna mest í
verslun og viðskiptum. Um al-
heimsnetið hefur neytandinn upp-
lýsingar sem gera samanburð ein-
faldan, og hinn frjálsi markaður
verður nær veruleikanum en
nokkru sinni fyrr. Menn gera sam-
anburð, og valið ræðst af vöruverði
og gæðum.
En ekki verður aðeins verslað
með vörur um alheimsnetið.
Auðlegðin liggur í upplýsingum og
þekkingu. Þannig má gera ráð
fyrir að stór hluti af þeim
viðskiptum sem fram fara um netið
snúist um sölu á upplýsingum í
einhverju formi.
Þeir sem tengdir eru alheims-
netinu hafa aðgang að hafsjó upp-
lýsinga frá mörgum bókasöfnum.
Heimilin geta nálgast þessar upp-
lýsingar og verða þannig þunga-
miðja þekkingaröflunar.
Það er margt sem breytist
varðandi verslun og viðskipti. 1
þekkingarþjóðfélaginu stjórnar
einstaklingurinn auglýsingunni
sem hann vill sjá, og í stað hefð-
bundinna “heilaþvotta” auglýsinga
hefur einstaklingurinn frumkvæði
að því að leita eftir upplýsingum
sem eru miðlaðar til hans sem
gagnvirkar skemmtiauglýsingar.
Einstaklingurinn tekur í þjónustu
sína nýja tegund þjóna, svokallaða
hugbúnaðarþjóna. Hugbúnaðar-
þjónar eru lítil forrit sem ferðast
um alheimsnetið líkt og vírusar
gera í dag. En í stað þess að skilja
eftir sig slóð eyðileggingar þá
ferðast þjónninn um netið og leitar
eftir markverðum upplýsingum
samkvæmt forskrift eigandans.
Þegar leit þeirra er lokið er upp-
lýsingúnum skilað til baka til eig-
andans. Slíkur þjónn gæti til
dæmis fengið það verkefni að leita
að “ódýrasta” verði fyrir Ford Ex-
plorer með ákveðnum sérbúnaði
eða komið með tillögu að sumar-
leyfisferð til Havai samkvæmt
ákveðinni forskrift.
En hvar stendur fjölskyldan
mitt í öllum þessum breytingum?
Mín trú er sú að meiri tími verði
aflögu þar sem minni tími fer í dag-
legan rekstur, en að auki styrkist
fjölskyldan á þeirri forsendu að
mun auðveldar verður að vinna
heima í þekkingarþjóðfélagi
framtíðarinnar. Nýleg lög í L.A.
Tölvumál - 27