Tölvumál - 01.02.1995, Blaðsíða 30

Febrúar 1995
Skemmtikennsla/skemmtiþekking
Grein þessi er byggð á erindi semflutt var á ET-degi SÍ í desember 1994.
Eftir Marinó G. Njálsson
Yfirskrift ET-dagsins er upp-
lýsingasprengjan. í dag höfum við
fengið að heyra fyrirlesara lýsa
upplýsingarbyltingunni frá ólíkum
sjónarhornum. Allir hafa lýst því
hvernig tölvutæknin og/eða sam-
skiptatækni eru að breyta ásýnd
þess veruleika sem við þekkjum,
hvernig sérfræðiþekking með ná-
kvæmri leiðsögn er innan seilingar.
Þess verður ekki langt að bíða að
leikmenn geta með hjálp tölvutækni
leyst vandamál sem áður var bara
á færi langskólagenginna sér-
fræðinga.
Mér var fengið ögrandi og
spennandi verkefni þegar ég var
beðinn um að fjalla um “edutain-
ment” og “infotainment”, sem ég
gerði tilraun til að þýða með
orðunum “skemmtikennsla” og
“skemmtiþekking”. Heldur hrá og
klaufaleg þýðing. Enskan býr yfir
eiginleika, sem íslenskan getur ekki
svo glatt státað af, en það er að
sjóða saman gæluorð um alls konar
hluti. “Edutainment” og “infotain-
ment” eru dæmi um þetta, en þau
eru samsuða úr “education” og
“entertainment” annarsvegar og
“information” og “entertainment”
hins vegar. Það þarf varla að skýra
fyrir áheyrendum hvað þau þýða
svo augljós er merkingin. En þar
sem ég er nú hér til að varpa nánara
ljósi á þau, þá verður ekki undan
því vikist. (Með erindinu voru
sýndar glefsur úr myndbandi um
framtfðarsýn bandríska símafyrir-
tækisins AT&T, en Tölvulagnir -
Nýherji hf. veittu mér góðfúslega
leyfi til að nota það að eigin
geðþótta.)
Við erum stödd í ekki svo fjar-
lægri framtíð og horfum inn í
kennslustofu í ósköp venjulegum
barnaskóla. Öll börnin hafa fyrir
framan sig einhvers konar möppu.
Hún er þunn og heldur óásjáleg.
Kennarinn biður börnin um að
opna möppuna og halda áfram þar
sem frá var horfið í síðasta tíma.
Þegar mappan opnast, kemur í Ijós
að þetta er tölva með mörgum
flötum skjám. Barnið kynnir sig og
hugbúnaður tölvunnar kallar fram
síðasta verkefni, sem unnið var
með. Hvert barn fær leiðsögn við
sitt hæfi, á sínu tungumáli. Hæf-
ustu kennarar á hverju sviði sjá um
leiðsögnina. Bekkjarkennarinn
gengur á milli nemenda og sér til
þess að allt gangi vel.
Þetta er í senn heillandi og ugg-
vænlegt, a.m.k. fyrir mig sem
kennara. Verð ég gerður óþarfur af
tölvutækni og ég sem kenni á
tölvur. Vegna hennar er verið að
fækka störfum í sjávarútvegi. I
bílaiðnaðinum hafa tölvustýrð
vélmenni leyst af verkamenn við
færiböndin. í Svíþjóð áætla stjóm-
málamenn að fjölga þurfi almenn-
um störfum 25% meira en ella
vegna tölvuvæðingar. En tæknin
býr líka til ný störf. Þetta gerir hún
með því að opna fyrir okkur dyr
inn í veruleika sem var okkur áður
hulinn. Gleggsta dæmið um þetta
er sýndarveruleikinn.
Sýndarveruleiki er fyrirbrigði
sem risið hefur úr sæ á undan-
förnum árum. Hér er um að ræða
notendaumhverfi, þar sem líkt er
eftir raunveruleikanum. Notand-
anum finnst hann vera staddur í
þrívíðu rúmi, þar sem öll skynfæri
fá að njóta sín og markmiðið er að
hann geti móttekið upplýsingar,
kannað gögn og haft áhrif með
sama hætti og hann er vanur í dag-
legu lífi. Framtíðarmöguleikar
hans eru óþrjótandi. Einn er alls
konar þjálfun fólks við hættulegar
aðstæður, viðbrögð við atvikum
sem koma aðeins einu sinni upp
eða þjálfun á dýran búnað. Þjálfun
flugmanna hefur lengi farið fram í
flughermum, þar sem flugvélar eru
of dýr tæki til að nota við venjulega
grunnþjálfun. Geimfarar, sem
gerðu við stjörnusjónaukann Gali-
leo, höfðu margæft sig á jörðu niðri
á eftirlíkingu af sjónaukanum. Hér
er margt líkt.
í framtíðinni munum við fara í
sýningarsali búna til og staðsetta í
tölvum. A hinu nettengda sýndar-
listasafninu (Networked Virtual
Art Museum), sem er í mótun hjá
Studio of Creative Inquiry við
Carnegie-Mellon háskólanum,
munu gestir geta flogið um tíma
og rúm og/eða skipta á sínum
líkama og einhverjum öðrum. Einn
hluti safnsins er Speglahúsið, þar
sem fólk getur farið inn í láns-
líkama og séð afskræmdar spegil-
myndir nýja líkamans í alls konar
speglum. Annars staðar getur fólk
fengið far með flugvélinni hans
Leonardo da Vinci eða gengið um
hin fornu hof Egypta og jafnvel
hlustað á fyrirlestur þeirra tíma
manna um hofin.
Þetta er bara brot af því sem
sýndarveruleikinn getur boðið upp
á. Nú þegar eru við farin að sjá á
Internetinu dæmi um sýndarsöfn.
30 - Tölvumál