Vísir - 28.09.1962, Page 9

Föstudagur 28. september 1962.
9

.v'■:. 'iVO' Jyv w
V'lSIR
f gærkvöldi hófst opinberlega
starfsemi nýs leikflokks hér
í bæ. Nefnist hann Leikhús æsk-
unnar og var stofnaður í fyrra-
vetur í samráði við Æskulýðs-
ráð. Hér er um að raáða mjög
merkilega tilraun, sem gæti orð-
ið mikil lyftistöng fyrir leiklist-
arlíf bæjarins, ef hún tekst vel.
Hér er ungu fólki ekki aðeins
hjálpað til þess að sinna hollu
og skemmtilegu tómstundar-
starfi, heldur gefst þvl einnig
kostur á að starfa með reynd-
um leikurum og leikstjórum, og
þar með er brúað bilið milli byrj
andans og atvinnumannsins.
Þetta er mjög þýðingarmikið
atriði og eitt hið merkilegasta
I starfsemi Leikhúss æskunnar,
því þar með er tryggt að starf
byrjendanna beinist á réttar
brautir og geti jafnvel orðið
þeim beint undirbúningsstarf
fyrir áframhaldandi feril á leik-
sviðinu.
T eikritið Herakles og Ágías-
fjósið eftir Friedrich Diir-
renmatt er gamanleikur sem
skýlir hvössu háði og beittri á-
deilu undir yfirborði kímninnar.
Undiir lokm brýzt ádeilan upp á
yfirborðið, skopið er látið víkja
og boðskapur höfundar birtist
leikhúsgestum nakinn og misk-
unnarlaus. Efni leikritsins er
byggt á fimmtu þraut Herakles-
ar þegar hann átti að hreinsa
mykjuna úr fjósi Ágíusar, en í
leikritinu eru farið mjög Iaus-
lega með efnið, t. d. er fjósið
orðið heilt land sem allt er á
kafi í mykju, svo allir verða að
ganga í klofháum stígvélum og
yfir himinháum mykjufjöllum
sveima flugur svo varla sér til
sólar og hrafnar sem eru orðnir
svo feitir af flugnaáti að þeir
geta varla flogið. Þess vegna
grfpa landsmenn til þess ráðs
að fá Herakles, hetjuna miklu,
til að hreinsa landið. Herakles
kemur ásamt ástmey sinni og
einkaritara og hyggst þegar
ganga til verks og veita tveim-
ur stórfljótum yfir landið og
fleyta þannig mykjunni til hafs.
En framkvæmd strandar á þjóð-
þinginu, það kemur sem sé £ Ijós
að þótt allir séu á einu máli um
nauðsyn hreinsunarinnar þá
leynast ýmsar hættur í því máli.
Það kemur til dæmis £ Ijós að
til eru sögusagnir um að undir
mykjunni leynist hof og aðrir
fagrir hlutir en menn óttast að
þessar sagnir séu uppspuni og
þora þess vegna ekki að hreinsa
til. Hvað ef ekkert er undir
mykjunni? Hvað skyldi fólkið
segja ef það kæmi upp úr kaf-
inu að hin forna menning þjóð-
arinnar væri alls ekki til. Og
þingið setur málið í óteljandi
nefndir og Herakles getur ekk-
ert að gert. Þar kemur loks að
honum skilst að hann muni
aldrei fá að hreinsa landið og
tekur tilboði frá öðru Iandi þar
sem honum er heitið rfkulegum
launum yrir að þrffa burt fugla
drit sem hleðst upp og allt ætl-
ar að fara f kaf. Og okkur skilst
að allt fari á sömu leið þar.
Tjað er því boðskapur höfund-
ar að mennirnir þori ekki
að láta til skarar skríða gegn
hégómanum og soranum 1 kring
um sig af ótta við tómið í sinni
eigin sál. Að maðurinn hafi ekki
hugrekki til að horfast í augu
við nakinn veruleika lífsins og
kjósi því heldur að byltast um
f svaðinu. Ef maðurinn nemur
f burt allar þær umbúðir upp-
gerðar og sýndarmennsku sem
Jónas Jónasson sem Herakles og Richard Sigurbaldursson
ritari Polybios.
sem
sögumaðurinn og einka-
vel. Með meiri ákveðni og vand
virkni hefði mátt bæta mikið
úr þessu.
Deianíu, ástmey Heraklesar,
leikur Helga Löve létt og lipur-
lega, hún sómir sér vel f hlut-
verkinu, hefur mjúkar og þokka-
fullar hreyfingar og hreina og
bjarta framsögn, einkum kem-
ur þetta vel fram í atrjðunum
með Fýleusi. Richard Sigurbald
ursson fer með hlutverk sögu-
mannsins og einkaritarans Poli-
biosar og ekki öfundsverður af
því hlutverki því það er -í raun-
inni hálfgert vandræðabarn f
leiknum og getur alls ekki notið
sín nema í útvarpsútgáfunni.
Richard gerir hlutverkinu ekki
nægileg skil, hreyfingar hans
eru viðvaningslegar og fálmandi
og sömuleiðis hefði hann mátt
kunna hlutverkið betur. Valdi-
mar Lárusson leikur Ágías kon-
ung af mikilli festu og vand-
virkni og sýnir að hann er sviðs
vanastur þeirra sem þarna leika.
Hins vegar má ef til vill segja
að ofurlitið meiri léttleiki hefði
mátt koma fram. Karl Guð-
mundsson leikur Tantalos sirk-
usstjóra af mikilli Ieikni og
glæsileik en stundum talar
hann of hratt til að framsögnin
sé skýr.
Leíkhús æskunnar:
Herakles og Ágíasarfjósið
Eftir Friedrick Diirrenmatt. — Leikstjóri: GISLI ALFREÐSSON
hann hefur vafið utan um hið
raunverulega, mannlega líf,
hvað verður þá eftir? Stöndum
við þá eftir sem andlegur veru-
leiki eða er líf okkar ekkert ann-
að en umbúðir utan um ekki
neitt? Við þessu gefur höfundur
aldrei fullkomið svar. En í leiks
lok leiðir Ágías son sinn afsíðis
og sýnir honum undurfagran
garð sem hann hefur búið til
mitt í allri mykjunni og óþverr-
anum og sannar honum þar með
að mitt í mannsorpinu getur
leynzt gimsteinn. Það er hlut-
verk mannsins, segir hann, að
breyta mykjunni í hjarta sínu í
mold sem veitt getur líf hinum
undursamlegustu jurtum.
TTpphaflega var þetta leikrit
^ samið til flutnings í útvarp
og gætir þess nokkuð, því'það
nýtur sín hvergi nærri til fulls
á sviði. Einkaritarinn og sögu-
maðurinn er til dæmis hálfgerð
vandræðapersóna á sviði og
verkar illa á gang verksins.
Sögumaður er ævinlega þrauta-
lending á leiksviði og til leið-
inda, auk þess sem erfitt er að
gera honum skil í leik. Þá krefst
Ieikurinn einnig ýmissa „eff-
ekta“ sem alls ekki er hægt að
sýna á sviði og verður þá að
grípa til þess úrræðis að
slökkva öll ljós og láta hljóð
segja það sem ekki er hægt að
sýna. Þetta lýtir nokkuð heildar
svip leiksins og gefur áþreifan-
lega til kynna að verkið er kom
ið f annan ramma en því hæfir.
Menn ættu þó ekki að láta þetta
um of £ sig fá vegna þess að
verkið er athyglisvert um
marga hluti og f eðli sínu drama
tískt.
Jslenzku þýðinguna hefur Þor-
varður Helgason gert og tek-
izt mjög þokkalega. Ekki er
hægt að segja að neinn sér-
stakur glæsibragur sé á málfari
hans en það er þó hvergi til
lýta þó segja megi að stillinn sé
of þunglamalegur fyrir mælt
mál og geri leikurunum þess
vegna oft óþarflega örðugt fyrir
hvað framsögn snertir.
Gísli Alfreðsson hefur fengið
erfitt verkefni til úrlausnar við
uppsetningu leikritsins en um
leið eggjandi. Af því leikritið er
samið fyrir útvarp liggja ekki
fyrir nein ákveðin fyrirmæli höf
undar um útfærsiu hinna ein-
stöku atriða og þess vegna hef-
ur leikstjórinn miklu frjálsari
hendur en almennt gerist. Yfir-
leitt held ég að óhætt sé að
segja að honum haii tekizt vel
ef gefinn er gaumur að margs
konar erfiðleikum sem hann
hefur átt við áð etja, Leikarar
flestir óvanir og þar af leiðandi
erfiðir í ögun og sviðsútbúnaður
nánast enginn. Eklcert fortjald
til að draga frá og fyrir og
allar skiptingar á sviðinu fara
fram fyrir allra augum, oft á
meðan einhverju atriði stendur,
og það eru leikararnir sjálfir
sem annast það verk. Þetta set-
ur sérstæðan og skemmtilegan
svip á sýninguna og ég er ekki
frá því að það hafi gert áhorf-
endur að meiri þátttakendum f
því sem var að gerast á sviðinu,
hafi fært þá nær flytjendum
leiksins og verið eins konar
tengiliður milli leikara og áhorf
enda. Gísli hefði gjarnan mátt
reyna að stytta sýninguna örlítið
og hraða leiknum, það hefði að
mínu viti gert Ieikinn að meira
sviðsverki og dregið úr áhrifum
útvarpsins. En stærsta yfirsjón
hans er þó sú að láta frumsýna
leikinn svona snemma því hann
hefði gjarnan mátt vera betur
æfður. Um val í hlutverk skal
ekki rætt því mér er ekki kunn-
ugt um hvort hann hefur haft
frjálsar hendur í þeim efnum.
^ðalhlutverkið, Herakles, leik-
Jónás Jónasson. Hvað útlit
snertir passar Jónas vel í þetta
hlutverk, hann er mikill á velli
og sterklegur en kannski helzti
fíngerður í andliti og hefði mátt
bæta úr því með förðun. Leikur
hans er ekki, nógu vel unninn,
hann verkar kæruleysislega á á-
hprfendur og hvorki eðlilega né
sannfærandi, þó er þetta nokkuð
misjafnt eftir atriðum. Þá er'
framsögn hans ekki alltaf nógu
skýr og verður stundum bein-
línis þvogluleg. Þar að auki
kann hann hlutverkið ekki nógu
Jjá víkur sögunni að unga fólk-
inu, byrjendunum, þeim sem
þetta leikhús starfar fyrst og
fremst fyrir. Það sem einkennir
leik þeirra í heild er hin mikla
gleði sem birtist í hverju smá-
atriði starfs þeirra. Það var un-
un að sjá hvað þeir nutu leiks-
ins og lögðu mikla alúð í túlk-
un sína og sýndu lifandi áhuga
á hlutverkum sinum. Það vekur
athygli hve þeir sýnast öruggir
f hreyfingum og framsögn og
hlýtur að mega telja það leik-
stjóra þeirra til hróss engu síður
en þeim sjálfum. Eorgar Garð-
arsson sýnir ágætan Ieik í hlut-
verki Fýleusar. Hlutverkið er
heldur sviplítið og ekki mjög
skemmtilegt en Borgar blæs i
það Iffi og svip á hinn prýðileg-
asta hátt. Hér er örugglega leik-
araefni á ferð. Kambýses svína-
hirðir er ágætlega leikinn af
Pétri Einarssyni. Gervi hans er
gott og hreyfingar mátulega ána
legar og svipbrigði lifandi og
smellin. Þorsteinn Geirsson, for-
maður leikflokksins, leikur Zeno
fon af mikilli gleði og bægsla-
gangi sem ef til vill gengur fvið
of langt en sýnir mikil tilþrif
og ótvíræða hæfileika. Bændurn-
ir í Elís eru leiknir af Ólafi
Mixa, Grétari Hannessyni, Jóni
Yngvasyni, Sveinbirni Matthías-
syni, Erlendi Svavarssyni, Sig-
urði Karlssyni og Magnúsi Ólafs
syni, en Smith barnakennari Ieik
ur Jón Yngvason einnig. Allir
fara þeir mjög vel með sinn hlut,
þingatriðin eru mjög skemmtileg
og yfir þeim samstæður
heildarsvipur sem er óvenjuleg-
ur hjá byrjendum. Loks eru fjór
ar elískar meyjar leiknar af
Margréti Gunnarsdóttur, Þór-
unni Magnúsdóttur, Ásthi'ldi
Gísladóttur og Bergþóru Gúst-
afsdóttur.
Kurt Zier hefur teiknað snot-
Frh. á iQ. bls.