Tölvumál - 01.05.1998, Blaðsíða 16

TÖLVUMÁL
Eru fjarskiptin frjáls?
. geturðu ekki bara hringt
í Landssímann?"
Þegar leiðtogafundurinn var hald-
inn hér á landi árið 1986 var út-
búin aðstaða fyrir erlenda blaða-
menn, þar sem þeir höfðu m.a.
aðgang að síma. Eftir fundinn
kom í ljós að blaðamennirnir, og
þá sérstaklega þeir bandarísku,
höfðu tekið umrædda síma ófrjálsri
hendi og urðu menn forviða.
Fljótlega skýrðist málið. Blaða-
mennirnir höfðu aldrei séð svona
svarta skífuhlunka og til minn-
ingar um þennan heimsviðburð,
sem leiðtogafundurinn var, þótti
þeim tilvalið að taka símann með
sér sem minjagrip. A.m.k. 12
árum áður voru öll amerísk heim-
ili kornin með takkasíma, sem
húsráðendur gátu keypt úti í
næsta stórmarkaði. A sama tíma
vorum við neydd til þess að leigja
svarta skífuhlunka af einokunar-
fyrirtækinu Pósti og síma.
Sem betur fer hefur mikið
breyst frá þessum tíma og því ber
að fagna, en staðreyndin er að við
erum alltaf einhverjum tugum ára
á eftir öðrum þjóðum þegar kem-
ur að því að losa um einokunaról
ríkisins á þessu sviði.
Það er eins og við höfum ekki
hugmyndaflug til þess að ímynda
okkur hvernig hægt sé að koma
við frjálsræði á þessu sviði og það
sem meira er að ráðamenn okkar,
og þá sérstaklega ráðherra fjar-
skiptamála, hafa streist á móti
slíku frjálsræði - og gera enn.
Tek ég sem dæmi tilurð og
framkvæmd GSM samningsins.
Með aðild okkar að samningi um
evrópskt efnahagssvæði skuld-
bundum við okkur að koma á frjáls-
ræði í viðskiptum og ekki síst
varðandi fjarskiptin. Samningar
er gilda á evrópska efnahagssvæð-
inu byggja að grunninum til á
lögum og reglum (tilskipunum)
Evrópusambandsins. Pompidou,
þáverandi Frakklandsforseti, sem
kom fyrstur með hugmyndina að
samningum Evrópusambandsins,
sá að til þess að auka hagvöxt inn-
an álfunnar, þurfti að rjúfa við-
skiptamúra milli aðildarþjóðanna
og auka samkeppnina og hætta
ríkisafskiptum í stórauknum
mæli. Allir helstu leiðtogar álf-
unnar urðu þessu sammála og
hófu sína heimavinnu. Útbúnir
voru staðlar um hina ólíklegustu
hluti til að tryggja jafnan aðgang
allra framleiðenda, en alls kyns
tæknistaðlar höfðu verið notaðir
til þess að vernda innlenda fram-
leiðslu. Atti þetta ekki hvað síst
við um framleiðslu fjarskipta-
tækja á þessum tíma.
Má því segja að samningurinn
um GSM staðalinn hafi verið
fyrsti evrópski tæknistaðallinn
sem tók gildi yfir fjarskiptabúnað,
sem notast átti í öllum aðildar-
löndum Evrópusambandsins og
evrópska efnahagssvæðisins. Þar
sem óheftur aðgangur framleið-
enda var tryggður, gátu framleið-
endur framleitt tækin mun ódýr-
ara, sem síðan skilaði sér í lægra
verði til neytenda. En samfara
slíkri stöðlunarvinnu voru einnig
settar reglur er vörðuðu sam-
keppni rekstraraðila GSM fjar-
skiptakerfa. I hverju landi skyldi
t.d. vera tryggt að a.m.k. tveir
rekstraraðilar byðu þjónustu á
hverju svæði, til þess að tryggja
neytendum ódýran og óheftan að-
gang að fjarskiptanetinu.
Vegna „smæðar“ íslands, þá
tókst íslenskum yfirvöldum að
sannfæra yfirvöld samkeppnis-
mála í Evrópu urn að ekki væri
þörf á slíku hér á landi. Frestur
var gefinn sem yfirvöld (Póstur og
sími) nýttu sér vel, því loksins
þegar yfirvöld neyddust til þess
að auglýsa eftir öðrum rekstrar-
aðila, var fjöldi farsímanotenda
hjá ríkisfyrirtækinu kominn yfir
30.000 og í dag er hann orðinn
yfir 70.000 - og einhver tími mun
líða áður en við fáum að kynnast
samkeppni á þessu sviði!
Eg spyr: Myndir þú vilja nota
sparifé þitt til þess að fjárfesta í
fyrirtæki sem er að hefja sam-
keppni á þessu sviði? Harla fáir
eru tilbúnir til þess og veit ég að-
eins um einn aðila. Á meðan ein-
staklingar og fyrirtæki eru ekki
tilbúin til þess að leggja fé í fyrir-
tæki, sem hyggjast fara í sam-
keppni við ríkisfyrirtæki á þessu
16 - MAÍ 1998