Vísir - 09.01.1963, Blaðsíða 9

V í SIR . Miövikudagur 9. janúar 1963.
9
Ný vá fyrír
dyrum i Katanga
Gunnar Thoroddssen:
Þingræði og lang-
lífi ríkisstjóma
Valtar og skammlífar ríkisstjórnir eru
veikleiki þingræðisins
Hinir skelfilegustu at-
burðir geta gerzt þá og
þegar í Katanga, þrátt fyr-
ir það að Sameinuðu þjóð-
irnar hafi nú herflokka í
helztu bæjum. í Kolwezi,
þar sem Tsjombe hafði höf
uðstöð í rúma 10 daga áð-
ur en hann sneri til Elisa-
bethville í gær, eru í raun-
inni öll mannvirki á valdi
Katangahers, og hefur
hann viðbúnað til að
sprengja þau í loft upp fyr-
irvaralaust.
Þetta kemur fram í yfirlýsingu
Union Miniére námufélagsins,
birtri í gær í New York, þar
sem farið er fram á sérstakar
ráðstafanir varðandi skemmdar-
verkahættuna, og segir í henni,
að í rauninni hafi Katangaliðið
það á valdi sínu eins og er, að
féggja í auðn allt efnahags- og
atvinnulíf í Katanga og þar með
alls landsins um langan tíma.
Tsjombe kom til Elisabethville
í gær og hélt til forsetahallar-
innar og kvaðst munu standa
með þjóð sinni eins og þjóðhöfð
ingja bæri í þrengingum og erf-
iðleikum. Um það er spurt,
hvort það sé eins konar leyni-
vopn hans, að Katangalið hefir
öll mannvirki þar á sínu valdi,
og þar með % allrar orku- og
koparframleiðslu landsins?
Snúa baki
við Tsjombe.
En svo virðist sem margir snúi
nú baki við Tsjombe, jafnvel
tengdafaðir hans og innanríkisráð-
herra, sem eru meðal undirritenda
áskorunar um að lið verði sent til
Ástandið versnar stöð-
ugt á dönsku sundunum.
Nú er mestallt Kattegat
þakið 10 cm þykkum ís og
Eyrarsund, sem þó er
dýpst og frýs síðast, er nú
óðum að leggja.
ísaráðið danska kemur nú saman
til funda á hverjum degi og fylg-
ist nákvæmlega með ástandinu. —
Sérstaklega hefur það versnað tvo
síðustu daga, en kuldinn hefur ver-
ið eins og í heimskautalöndunum
víðast hvar 18 — 23 stiga frost. Ef
svo heldur áfram getur svo farið
að skipasamgöngur stöðvist um
sundin, nema með aðstoð stærstu
ísbrjóta.
Stærstu ísbrjótar Dana heita
Storebjörn og Isbjöm. Þeir eru nú
lagðir úr höfn og verða þeir fyrst
cjg fremst notaðir til að halda sigl-
ingaleiðinni um Eyrarsund opinni.
allra bæja Katanga til þess að
hindra skemmdarverk — og um
að mynduð verði ný stjórn.
Bunch’e var
farinn.
Dr. Bunche sérlegur ráðunautur
og sendimaður U Thants var ný-
farinn frá Elisabethville eftir
tveggja daga viðdvöl og viðræður,
er Tsjombe kom. Haft er eftir hon-
um, að Sameinuðu þjóðirnar hafi
ekki um neitt að ræða við hann.
en þó hefur heyrst, að þær kynnu
að sætta sig við hann sem fylkis-
stjóra í Katanga, reyndist hann
samstarfshæfur.
Ættflokkar
berjast.
Ástandið í Katanga er hið
ískyggilegasta vegna átaka og tog-
streitu ættflokka, auk annars, og
í Suður-Kasi, nágrannafylki, kom
til slíkra átaka fyrir viku og féllu
373 menn, og auk þess voru tveir
Belgíumenn myrtir þar. Allmikils
kvlða gætir þar og víðar — kvíða
við, að brátt verði allt f björtu báli
á ný, og telja menn að nú þurfi á
miklum stjórnhyggindum, gætni
og öruggum ráðstöfunum að halda.
Sameinuðu þjóð-
imar máttlitlar.
Sameinuðu þjóðirnar standa nú
í stórræðum og eru til þess fjár-
hagslega vanmáttugar, þar sem
stofnunin er að gjaldþroti komin
og ekki sízt vegna Kongo, en
bakhjarl framkvæmdanna þar er,
að Bandaríkin hlaupa undir bagga
með fé, og að lið S. þj. þótt fá-
mennt sé, er allvel reynt og þjálf-
að orðið. En nú hverfur indverska
liðið á braut, en það var eitt hið
fjölmennasta og bezt þjálfaða I
liðinu. Ekki er vitað um lið sem
í staðinn kemur, nema að Danir
senda 160 manna flokk, og segir
vitanlega lítið, og meira til að
sýna góðan vilja til stuðnings
samtökunum.
í Stórabelti er einnig stór ís-
brjótur, sem kallast Holgeir danski.
Hlutverk hans er að halda opinni !
rennu um ísinn fyrir járnbrautar- j
ferjurnar milli Sjálands og Fjóns.
Mikið frost er enn um alla norð-
anverða Evrópu og hefur kulda-
beltið nú færzt norður eftir, þann-
ig að 1 Norður-Svíþjóð mælist 40
stiga frost, en fram að þessu hef-
ur verið mildara þar.
Dauðaslys varð á Fagradal, miili
Héraðs og Reyðarfjarðar í svoköll
uðum Skriðum á sunnudagskvöld,
þegar jeppi með þremur systkin-
um hrapaði niður I 35-40 m djúpt
Þingræðið er eitt af
stjórnarformum
lýðræðisins.
Lýðræðið hefur fleiri hætti á
en einn um myndun og lang-
lífi ríkisstjórna. Það stjórnar-
form, sem er algengast, er þing-
leðið. Það er í því fólgið, að
þjóðþingið ræður því I reynd,
hvaða ríkisstjórn fer með völd
I landinu. Meiri hluti þess getur
ráðið því, hvaða stjórn er mynd
uð og getur steypt henni af
stóli, hvenær sem er á kjör-
tímabili. Gerist það ýmist með
formlegri samþykkt vantrausts-
tillögu á þingi, eða með því
að mikilvægt mál, sem stjórnin
leggur áherzlu á, er fellt eða
framgangur þess stöðvaður, eða
látið er I Ijós á annan ótvíræð-
an hátt, að meiri hluti þings
vilji ekki lengur eira stjórn-
inni.
tíSfPld^íkiupum.
1 hinu 'ágæta lýðræðislandi
Bandaríkjum Norður-Ameríku,
er ekki þingræði í þessari merk
ingu. Forsetinn er stjórnarfor-
maður af sjálfu sér og hann
skipar ríkisstjórnina án atbeina
þingsins, og stjórnin situr allt
kjörtlmabil forsetans, fjögur ár,
hvort sem þinginu lýkar bet-
ur eða verr.
Gagnrýni á þingræði.
Þingræðið hefur oft sætt
miklir meinbugir. Mun mörgum
minnisstæð hin þróttmikla á-
deiiugrein Árna Pálssonar pró-
fessors: „Þingræðið á glapstig-
um“.
Valtar og veíkar
ríkisstjórnir
Einkum er það einn veik-
leiki, sem mörgum hefur orðið
starsýnt á og tíðrætt um. Það
er sá annmarki, sem víða og
lengi hefur loðað við þingræð-
ið, hversu ríkisstjórnir væru
skammlífar og valtar í sessi.
gil. Halldóra Einarsdóttir frá Egils
staðakauptúni, 60 ára gömui, beið
bana, Vigfús bróðir hennar slasað-
ist mjög alvarlega, en Einar Ein-1
arsson, ökumaðurinn, fékk mjög |
Hefði þetta í för með sér ör-
yggisleysi og örðugleika á að
marka og móta stjórnarstefnu.
Oft væri því tjaldað til , einn-
ar nætur. Af þessu leiddi
jafnvægisleysi í efnahags- og
fjármálum og hverskonar óár-
an sigldi þar í kjölfar.
Gunnar Thoroddsen.
40 stjórnir í Frakklandi
á 20 árum.
Á fyrstu árum eftir heims-
styrjöldina var þetta mál mjög
á baugi víða. Stjórnmálamenn
og stjórnfræðingar breiddu feld
yfir höfuð sér og brutu heil-
ann um, hverjar leiðir væru
til lausnar þessum vanda. Var
það ekki sízt í Frakklandi sem
menn höfðu áhyggjur þungar,
enda reynslan raunaleg. Á
tuttugu árum milli tveggja
heimsstyrjalda sátu fjörutíu
ríkisstjórnir í Frakklandi, —
meðalaldur sex mánuðir.
En draumur Frakka um meiri
festu og langlífi stjórna, um
„stabilité gouvernementale"
urðu að þeirri martröð, að með-
alaldur stjórnanna styttist enn
á árunum 1945 til 1958. Síðan
hefur De Gaulle haldið stjórn-
artaumunum styrkri hendi.
illilegt taugaáfall, en hlaut lítil
meiðsli.
Bifreiðin var á leið til Egils-
staða, þegar slysið varð um kl.
23,30. Hálka var á veginum. Sner-
ist jeppinn skyndilega, rann út af
veginum og niður 90 metra lang-
an, brattan mel, en steyptist síðan
niður I gilið þar fyrir neðan, og
sundraðist á ísilagðri Fagradals-
ánni.
Einar Einarsson, sem ók bifreið-
j inni, gat einhvern veginn kastað
I sér út úr bifreiðinni, áður en hún
| hrapaði niður í gilið, en Halldóra
Stjórnir á íslandi
skammlífar undanfarna
áratugi.
Á íslandi hefur þessi slapp-
leiki þingræðisins: festuleysi
og skammlífi landsstjórna, verið
landlægur krankleiki um langa
hríð. í nærfellt þrjátíu ár hef-
ur engin ríkisstjórn setið fullt
kjörtfmabil Alþingis, en það er
4 ár samkvæmt' stjórnar-
skránni. — Frá 20. ágúst
1931 og til 20. nóvember
1959, þegar núverandi stjórn
var mynduð, sátu hér 14 ríkis-
stjórnir. Meðalaldur þeirra
tvö ár. Á þessum tíma hafa
jafnan verið tvær eða fleiri rík-
isstjórnir á sama kjörtímabili,
og stundum var hið fjögurra
ára kjörtímabil stytt með þing-
rofi, vegna ágreinings og sund-
urþykkis innan stjórna eða
stuðningsflokka.
Núverandi stjóm
heilt kjörtímabil.
Núverandi stjórn var mynduð
f byrjun þess kjörtímabils, sem
nú stendur yfir. Hún hefur set-
ið á fjórða ár og allar líkur
benda til þess, að henni endist
pólitískt líf og heilsa til loka
kjörtímabilsins að minnsta
kosti, en kosningar til Alþingis
eiga að fara fram á þessu-ári.
Stjórnmálasaga Islands og
margra annarra Ianda sýnir það
skýrum stöfum, hve oft fara
saman annars vegar jafnvægis-
leysi og erfiðleikar f efnahags-
og atvinnumálum, hins vegar
valtar, veikar og skammlífar
ríkisstjórnir.
Það er Islendingum öllum til-
efni til umhugsunar, hvort ekki
muni nokkurt samhengi milli
þeirrar viðreisnar, sem orðið
hefur í efnahags- og fjármálum
þjóðarinnar og hins, að nú ger-
ist það á tslandi í fyrsta sinn
í 30 ár, að sama ríkisstjórnin
starfar allt kjörtímabilið.
heitin og Vigfús, köstuðust út úr
henni. Halldóra mun fyrst hafa
verið með lífsmarki, en Vigfús var
meðvitundarlaus.
Einar fór þ'egar af stað eftir
hjálp og mætti fljótlega bifreið,
sem ók með hann til Reyðarfjarð-
ar. Þaðan fóru menn ásamt lækn-
um á slysstað svo og frá Egils-
stöðum og Eskifirði. Halldóra heit
in var flutt til Egilsstaða, en þeir
bræður voru lagðir inn í sjúkra-
húsið í Neskaupstað. Hún hafði
verið ráðskona hjá Einari bróður
sfnum.
Eyrarsund að frjósa
í heimskautaveori
DAUÐASL YS Á
FAGRADAl
/