Vísir - 15.02.1963, Blaðsíða 4

t i
4
7- \ r X r2 'l V
/j/j
V1SIR . Föstudagur 15. bebrúar 196%
Maðurinn
Cherwood Anderson byrjaði að
skrifa á miðjum aidri, Gau-
guin var kominn nálægt fertugu,
þegar hann byrjaði að fikta við
pensllinn, og Sigurður Róbertsson
er kominn af baliárunum, þcgar
leikrit hans er uppfært í Þjóð-
ielkhúsinu.
Dimmuborgir, leikrit hans, sem
hann samdi fyrir örfáum árum og
sendi í leikritasamkeppni til Þjóð
lelkhússins í hitteðfyrra, verður
frumsýnt 27. þ. m. Fékk hann
hvorki verðlaun né viðurkennlng
fyrir verkið þá. Hins vegar samdi
stjórn leikhússins við hann um
að taka það til sýningar siðar.
Hefur verkið legið i salti hjá höf-
undinum þennan tíma.
í tilefni af þessum viðburði
gekk flugumaður frá blaðinu á
fund rithöfundarins, og af þvi að
leikritaskáldið er að norðan og
vann með spyrli nokkra daga
sumarið 1941 við vegagerð hjá
brezka hernum undir stjórn þræla
haldara frá Suður-Afríku, tók það
forvitni komumanns vinsamlega.
JJann kom hingað frá þeim for-
dæmda stað, Akureyri, i lok
striðsins, lagði þá stund á bók-
band, hafði áður stundað alls kon
ar vinnu eins og til féll. Einnig
hefur hann starfað f bókaverzl-
unum, verið mikið innan um
bækur, i makki við þær blessað-
ar eins og sumir við veika kynið.
Þótt ein þrjátlu ár séu síðan
hann kvaddi sér hljóðs með smá-
sögu í Nýjum kvöldvökum Þor-
steins M. og afköst séu drjúg,
hefur lítill hávaði verið í kring-
um rithöfundarferil hans. Hann
hefur þurft að sinna sínu brauð-
striti lengst af ævinnar, að því er
hann sagði, og þegar ég spurði
hann, hvenær hann skrifaði,
sagði hann:
„Ég nota tómstundirnar og
sumarfríin — það er ekki um
annað að ræða hjá mér“.
„Hvernig líkar þér að skrifa?"
„Mér finnst það skemmtilegt".
Hann sýndi mér nokkrar bæk-
ur, sem liggja eftir hann, og sagði
mér af öðrum. Þær eru: Lagt upp
f langa ferð — smásögur ’38, Ut-
an við alfaraleið '42 (smásögur),
Augu mannanna ’46 og Vegur
allra vega, hvort tveggja skáld-
sögur, ennfremur Kennimaður,
hans fyrsta skáldsaga, birtist í
Nýjum kvöldvökum á árunum
’40—’42 („mesta bölvað blaður”,
sagði rithöfundurinn góðlátlega).
Og að auki samdi hann tvær
framhaldssögur fyrir dagblað í
Reykjavík: Bóndinn f Sráðagerði
og Gróðavegurinn.
Fyrir nokkrum árum fór hann
að reyna við leikritagerð, sagðist
vera „hættur við smásögur og
skáldsögur".
„Hvað vakti áhuga þinn á að
skrifa leikrit?"
„Ég byrjaði snémma að lesa
leikrit — það var alltaf mín uppá
haldslesning frá því ég man eftir
... ég las leikrit Jóhanns Sig-
urjónssonar eins og titt var í
minni sveit, og síðan reyndi ég
að lesa Ibsen, Strindberg og enn
siðar leikrit Nordals Griegs, sem
ég var hrifinn af. Ég reyndi iika
að sjá allt á leiksviði eftir því
sem aðstæður leyfðu. Eftir því
sem ég fékk meiri áhuga á leik-
ritum, þeim mun meira fór mér
að leiðast ,,skáldsagan“.“
„Áttu við skáldsöguformið?"
„Það er of mikið óþarfa kjaft-
æði í skáldsögum. Skáldsaga er
ekki nógu hnitmiðað form“.
„Hvenær byrjaðirðu á leikrita-
gerð?“
„Um svipað leyti og Vegur
allra vega kom út, eða laust fyrir
’50 — það er ekki Iengra síðan.
Fyrsta leikritið samdi ég í til-
efni af opnum Þjóðleikhússins,
heitir Maðurinn og húsið“.
„Efnið í því ...?“
„Það má segja, að það sé átök
milli gamla og nýja tímans —
erfiðleikar ungs fólks, þegar
gamli og nýi tíminn rekast á“.
„Annað leikrit, eftir þig á
prenti?"
„Uppskera óttans (’52) >— hroll
vekja, byggð á sönnum atburð-
um, sem gerðust í Vestur-Þýzka-
landi, þegar farið var að vekja
upp vopnavaldið aftur og vopna-
framleiðendur fóru að fá byr und
ir báða vængi á ný“.
„Fleiri úr smiðju þinni?“
„Ég á þrjú önnur — f hand-
ittiu
>r, • R^bertssón
„Hann er geðþekkur, þegar
maður fer að kynnast honum nán
ar“.
Annað leikrit hans, Stormur-
inn, er byggt á gamalli helgisögn
— það er þessi gamla spurning
um, hvers son var Jesús, og það
Samtal við Sigurð
Róbertsson, rithöf.
í tilefni af upp-
færslu á leikriti hans
í Þjóðleikhúsinu
Semsagt það er leitast við að
svara, hvernig þetta byrjaði,
hvers vegna hann varð harðdræg-
ur og miskunnarlaus f eftirsókn
eftir valdi og peningum og met-
orðum. í leikritinu er reýht að
finna svar við því, hvernig menn
fara að þvf að nota aðrá fit að
fleyta sér áfram“.
„Leggurðu meira upf> j(|ir per-
sónusköpun en kringumstæðwri?"
„Ég hef reynt það — en mesta
vandamálið, sem maður horfist í
augu við, er tæknilega hlið'máls-
ins“.
„Hvemig er það vandamál
leyst í Dimmuborgum?'*
„Ljósum er mikið beitt — það
er eitt af mörgu“.
„Mæturðu á æfingum?"
„Hef gert það nokkrum sinnum
— ég breytti stykkinu smávegis,
eftir að farið var að lesa saman,
í samráði við leikstjórann, Gunn-
ar Eyjólfsson, en áður hafði hann
farið yfir það — einnig Ævar
Kvaran, sem fékk áhuga á að
fara með hlutverk forstjórans".
ISI
1 „JJvernig leggst það f þig að
1 láta færa upp leikrit eftir
| Þig?“
fj§4 „Dálítið undarleg tilfinning og
erfitt að trúa því, að það sé allt
• W % 1 einu or®'® veruleika".
■' „Finnst þér ekki eitthvað vera
tekið frá þér með því?“
ill „Áttu við, að glæpurinn sé tek-
inn frá manni?
Það er í öllu falli einkennilegt,
að sjá þetta lifandi fyrir sér á
sviðinu.”
„Finnst þér, að þér hafi tekizt
að, tjá það, sem þú' ætlaðir að
segja?”
I “ 1 •’ w;„Ekki fyllilega — eftir tvö ár
A ður en helít er í bollana, spyr frá þvf að ég hreinritaði það,
ég Sigurð um efnið f Dimmu- rak ég mig á að sjá hlutina í
borgum, sem verður uppfært á öðru og nýju ljósi. Skilningur
næstunni. breytist og ný sjónarhorn bætast
I stuttu máli er það: Maðurinn við“.
andspænis fortíð sinni. Þetta er „Ertu ekki smeykur við þetta?"
qm mann, sem kominn er hátt í „Heldur mikil karlmennska að
þjóðfélagsstiganum. Á 50 ára af- seSÍa> að maður sé ekkert smeyk-
mæli hans á að halda honum ur v'ð það“.
riti, sem ég lít meira á sem til-
raunakanínur enn sem komið er.
Leikrit eru aldrei fullgerð, meðan
þau eru bara í handriti”.
Inntur eftir þvf um hvað þau
fjölluðu, sagði hann, að eitt héti
Har.s Hágöfgi, efnið sótt í sagnir
af Jörundi Hundadagakonungi —
væri tragíkómedía.
„Hvernig ferðu með Jörund?”
þriðja er Búmannsraunir — ger-
ist í sveit, skopmynd af kaup-
sýslumanni, sem fær þá hugsjón
að fara að stunda búskap — ger-
ast sveitamaður. Og þá er eitt i
smíðum, gerist um borð í skútu.
er um fólk, sem er á ferðalagi.
Persónurnar eru leiksoppar misk-
unnarlausra örlaga.
veizlu. Blaðamaður kemur til
hans af því tilefni og fer að
spyrja hann, hvernig hann fór að
því að verða það, sem hann varð:
Það er fyrsta sýningin af tíu í
leikritinu. Svo kemur önnur sýn-
ing, og þá hefjast svipmyndir úr
fortíðinni, og atvikin gerast í hug
arheimi aðalpersónunnar.
•„Af hverju heitir leikritið
Dimmuborgir?"
„Sigurður Draumland — hann
yrkir f, blaðið Dag á Akureyri —
skrifaði mér og spurði, hvort
þetta gerðist f Mývatnssveit —
eins og það mætti halda, að þetta
væri um túrista, sem væru að
svalla þar á sumarferðalagi, og
svo er ég Þingeyingur f þokka-
bót — nei, svo einfalt er það
ekki. Nafnið er dregið af lífs-
sviði aðalpersónunnar, þar sem
koma fram persónur, Iifandi og
framliðnar (— ekki svo að skilja,
að þetta sé spiritismi — nei, ó,
nei). Persónurnar eiga að varpa
ljósi á, úr hvaða jarðvegi maður-
inn er sprottinn og hvað mótaði
lífsstefnu hans og lífsviðhorf.
Nú var farið yfir f aðra sálma
og farið að ræða um, að íslenzkir
höfundar væru ekki nógu djarfir
(af því að þeim lægi ekki nógu
mikið á hjarta), að íslenzki heim-
óttarskapurinn í mörgum höfund-
um og öðrum listamönnum hér
háði þeim mjög mikið — þessi
vanmetakindarafstaða til manna
og málefna, — þessi andlegi heig-
ulsháttur, sem er svo áberandi.
„Af hverju er ekki skrifað
meira um ungu kynslóðina?"
sagði hann.
Þegar ég spurði, hvort hann
hefði trú á íslenzkri leikritagerð,
sagði hann að hún ætti eftir að
spjara sig. Það þyrfti að fullnægja
hér vissum skilyrðum, svo að hún
dafnaði. Hér vantaði æfingarsvið
fyrir leikritahöfunda, þar sem
þeir gætu komið verkum sfnum
á framfæri og notið jafnframt
leikrænnar tilsagnar.
„Farið þið ekki svipað að, þú
og leikstjóri og aðalleikandi í
Dimmuborgum?”
Framh. á bls. 5.
andspænis fortíð sinni