Vísir - 25.02.1963, Síða 9

V1SIR . Mánudagur 25. febrúar 1963.

„Eg hef saknað
í
I
í
í
\
i
=1
í
í
!
í
§
í
l
essa blaðs
tólf ár44

Fyrir nokkru spurðist það út,
að framtakssamlr ungir menn
hefðu í undirbúnlngl nýtt lista-
tímarlt, sem einkum væri ætl-
að að kanna heim leikhúsanna.
Tímaritið á að heita Leikhús-
mál, sem er raunar ekki nýtt
nafn í íslenzkri tímaritsútgáfu,
þvi Haraldur Björnsson leikari
gaf hér á árunum út tímarit
með sama nafni og hélt þvi
úti af mikilli röggsemi um tiu
ára bil, frá 1940—50. Okkur
datt þvi i hug að leita til Har-
aldar Bjömssonar og inna hann
ofurlitið nánar eftir útgáfustörf
um hans.
yið sitjum í skrifstofu Haralds
Bjömssonar í snotra húsi
hans við Bergstaðastræti, og
þaðan má sjá út f fagran trjá-
garð, sem að visu bendir nökt-
um fingrunum til himins i þetta
sinn, en ber eljusemi og gróður
ást húsbóndans fagurt vitni á
sumram. Á borðinu liggur
fyrsta hefti gömlu Leikhúsmála
með forsiðumynd af Sigurði
Péturssyni, fyrsta leikritaskáldi
íslands. Það minnir strax á
erindið og við spyrjum Harald
hvernig í ósköpunum honum
hafi dottið í hug að ráðast í
tímaritsútgáfu upp á eigin spýt
ur.
Á síðustu námsárum mínum
í leikskóla Konunglega leikhúss
ins í Kaupmannaohöfn var ég
fullur af öllu mögulegu, sem
þyrfti að gera viðvfkjandi Ieik-
listinni, þegar heim kæmi. Áð-
ur en ég fór utan, hafði ég
verið áskrifandi að leikhúsblaði
frá Stokkhólmi, sem hét Scen-
en, og öðra frá Kaupmanna-
höfn, sem hét Theatret. Ég var
svo hrifinn af þessum blöðum
og sá, hvað þau hlytu að vera
nytsöm. Þess vegna beit ég það
í mig, að ég yrði að gefa út
leikhúsblað, þegar ég kæmi
heim.
■pn hvemig gat þér dottið i
hugað gefa út leikhúsblað
i landi þar sem engir Ieikarar
vora til?
Ég vissi það — og þð. Það
höfðu verið og voru hér ágætir
Ieikarar frá þvi Leikfélag
Reykjavíkur var stofnað 1897,
og ég vissi að tala þeirra mundi
aukast í framtíðinni. Ég hafði
samband við ýmsa íslenzka
menntamenn í Kaupmannahöfn
á þeim áram. Frá þeim átti ég
hálfpartinn von á hjáip, og einn
af þeim hálflofaði mér þvf að
taka að sér ritstjóm væntan-
legs. blaðs, ef ég sæi mér fært
að standa straum af útgáfunni.
Árið 1929 flutti ég alkominn
heim og hafði f mörgu að snú-
ast, m.a. að byggja hús fyrir
fjöiskýlduna, leika hjá Leikfé-
lagi Reykjavikur, undirbúa
sögulegu sýninguna á Þingvöll
um 1930, undirbúa hátiðarsýn
ingu á Fjaila-Eyvindi, einnig í
sambandi við Álþingishátíðina.
Var hann þá settur upp með
öllu nýju, leiktjöldum, búning
um o.s.frv. og tveim gestum í
aðalhlutverkunum. Ja, þú fyrir
gefur hvað ég segi blátt áfram
frá þessu, þú verður að smyrja
þetta inn í hjúp þinnar málsnild
ar, þegar þar að kemur. En þú
sérð að minnsta kosti, að það
var nóg að gera. Samt gleymdi
ég ekki hinni fyrirhuguðu út-
gáfu. Þó varð ekki úr því, að
mér veittist væntanleg hjálp
viC Itstjómina, og jafnframt
hlóðust á mig verkefni, peninga
kreppan kom til sögunnar, það
kom sér því vel að hafa kenn-
arapróf og fór ég þvf að kenna
við Kennaraskólann og Austur-
bæjarskólann.
lc itJiccH
-K
Haraldur
Björnsson
segir frá
gömlu Leik-
húsmálum
yinnudagurinn hefur þá vænt-
lega orðið nokkuð langur
stundum?
Aldrei undir 16—18 tímum.
Kennsla frá 8 á morgnana til 4,
svo æfingar og Ieiksýningar á
kvöldin. Þetta varð þejs vald-
andi, að útkoman dróst svo
lengi sem raun varð á, enda eng
inn tfmi til þess að gefa út
blað. Svo skeði það merkilega
á minni ævi, að ég átti 800
krónur í bankabók. Ég hugsaði
þá með mér, að hezt væri að
fleygja þeim f 1. heftið, sem
þú sérð fyrir framan þig. Svo
hringdi ég f einn ágætan út-
gefanda i bænum, og hann
bauðst til að gefa blaðið út
eins ódýrt og gerlegt væri.
Vegna minna ókunnugleika á
þessum málum varð mér skyssa
á gagnvart þessum manni, svo
ekkert varð af því, að hann
tæki að sér blaðið. Harmaði ég
þetta mjög. Ríkisprentsmiðjan
Gutenberg tók svo að sér að
gefa út blaðið, þangað til hún
hætti að prenta fyrir prívat-
menn. Var fyrsta heftið prent-
að 22. júnf 1940.
Og hvað var svo upplagið
stórt?
Upplagið var 600 eintök. Mér
var það ljóst þegar í upphafi,
að ég varð að hafa blaðið vand
að, fyrsta flokks pappfr, beztu
myndamót, sem völ var á og
engar auglýsingar Þetta fyrsta
hefti sendi ég út sem boðs-
hefti. Vitanlega keyptu ekki
allir heftið, en gallinn var sá,
að þeir sendu það ekki til baka.
Var það orsök þess, að fyrsta
heftið varð strax ófáanlegt.
Blaðinu var mjög vel tekið af
öllum almenningi, og mörg við-
urkennipgarorð hef ég fengið
(-. jftédi 6ö|tH?tu . .menntgmönnum
-þjóðarinnar. . Þeir einuf,f. sem
tóku blaðinu með allmiklu tóm-
læti, voru sumir starfsbræður
mfnir við leikhúsið. Það hraut
meira að segja út úr einum
þeirra, að það væri svívirðilegt
af mér að gefa út áróðursblað
fyrir sjálfan mig. Strax næsta
ár jókst upplagið um helming,
og jafnramt hækkaði ég á-
skriftagjaldið upp í 10 krónur,
en það hafði verið 5 krónur
fyrir 5 hefti.
TJafðirðu marga útsölumenn
11 fyrir þig?
Aðalkaupendafjöldinn var
auðvitað f Reykjavík. Þó hafði
ég f flestum kaupstöðum lands
ins og mörgum sveitum fasta
útsölumenn, sem útveguðu mér
áskrifendur og sáu um innheimt
una.
Gat blaðið borið sig hjá
þér?
Það bar sig með því móti,
að engin ritlaun voru goldin,
og ég vann alla mfna vinnu
endurgjaldslaust.
Hvernig gekk að fá efni í
blaðið?
Mest af efninu skrifaði ég
sjálfur, og auk þess hafði ég
marga ágæta menn, sem skrif-
uðu leikdóma, um kvikmyndir
og tónlist, en um hana var lítið
talað í blaðinu, enda ekki þann-
ig til stofnað.
Var ekki erfitt að vinna
svona með leik og fleiri störf-
um?
Að vfsu. Öll vinna við blað-
ið fannst mér sérlega skemmti-
leg nema það að innheimta í
bænum. Stundum gekk inn-
heimtan nokkuð treglega, en
fólk sá sér þó ekki annað fært
en borga, þegar ég kom í eig
in persónu. Seinast fór ég að
innheimta allt i bænum með
póstkröfum, en eins og vitað
Hér er Haraldur Björnsson að blaða í tímariti sfnu, gömlu Leikhús-
málum, sem kom út á árunum 1940—50.
er liggja þær stundum nokkuð
lengi á pósthúsinu. 125 eintök
af hverju hefti sendi ég ókeypis
til útlanda, til leikhúsa, leikstj..
leikara, bókasafna, íslenzkra
sendiráða og einkavina, allt frá
Anljaraítili MoskyujsSaírfeaiSsogn
Kaliforníu. Og fyrir skemrpstu« •
fékk ég bréf frá San Fransisco,
þar sem spurt var um, hvers
vegna blaðið kæmi ekki.
lCTvernig stóð á því, að þú
lagðir útgáfuna niður?
Eftir að vera orðinn fastur
leikari við Þjóðleikhúsið 1950,
gat ég ekki forsvarað það að
gefa út krítískt blað um leiksýn
ingar hússins Ég harmaði það
mjög að þurfa að leggja árar
í bát, en það var ekki um að
sakast. Ég hef. saknað þessa
blaðs f síðustu 12 ár. Margt
gagnlegt viðvíkjandi leikhús-
málum hefði getað komið fram
í þessu blaði, Samt sem áður
hefur sú hugsun aldrei yfirgef
ið mig, að það yrði að hefja
útgáfu að nýju. Nú eru skil-
yrði fyrir þessari útgáfu marg-
falt betri en áður. Einn maður
gæti ekki annað því. Nú verður
að greiða ritlaun og ritstjóra-
laun. Þess vegna gladdi það
mig mjög mikið, þegar þessir
6 ungu mennta- og áhugamenn
óskuðu eftir áliti mfnu og jafn
vel samvinnu um nýtt leikhús-
blað. Ég bauð þeim nafn gömlu
Leikhúsmála, kaupendaskrá
mfna utanlands og innan og
annað, sem tilheyrði gömlu út-
gáfunni. Var þessu mjög vel
fagnað, og geri ég mér beztu
vonir um, að blað þeirra verði
ekki síður vandað en fyrri út-
gáfan var.
N.P.N.
;.v
•m-m-m-m-m-m-mWtrm-m-m'

i ■ ■ a ■ o i
THULE-ritsafnið
í endurútgáíu
!■ Á fyrstu áratugum þessarar ald
■I kar gaf þýzka útgáfufyrirtækið
I'Eugen Diederich I Jena út íslenzk
"■ fornrit i 24 bindum, er gekk undir
heildarheitinu Thule-ritsafn.
J' Til þessarar útgáfu var mjög
■Ivandað og stuðzt við helztu þýð-
.■ ingar sem til voru á fornritum okk
J. ar, en önnur voru þýdd að tilhlut
■Jan útgefenda. Er þetta talin ein í
I«röð merkustu og vönCuðustu út-
ígáfna á íslenzkum fornritum, sem
<| birzt hafa á erlendri tungu fyrr
J«eða síðar. Unnu að henni helztu
V fræðimenn Þjóðverja sem þá voru
!■ uppi á sviði norrænna fræða, svo
J.sem Andreas Heusler, Felix Genz-
>I mer, Felix Niedner, Paul Hermann,
Rudolf Meissner, Gustav Neckel,
Walter Baetle og fleiri.
Þetta merka ritsafn hefur náð
verulegri útbreiðslu í Þýzkalandi
og er fyrir löngu uppselt hjá út-
gefenda. Nú hefur þetta sama út-
gáfufyrirtæki ráðist I endurútgáfu
á öllu ritsafninu og á að ljúka því
á 5 árum. Þrjú fyrstu bindin komu
út í fyrra, en þar er Sæmundar—
Edda f tveim bindum og Egils saga
Skallagrímssonar.
Unnið er að áskrifendasöfnun
til 1. maí n.k. og fyrir áskrifenctlir
kostar allt ritsafnið 485 mörk, eða
sem næst 5 þús. íslenzkar krónur.
í lausasölu verður ritið 15% dýrara
mm
'i l.T. IJ. i I 4 i 14.i,
iii.'.uvi
I 1.1 '. i. M UUV.