Vísir - 27.02.1963, Blaðsíða 15

V í S IR . Miðvikudagur 27. febrúar 1963.
75
Jvan leit til himins og greip and-
ann á lofti. Himinninn var skaf-
heiður. Sólin var næstum því í há-
degisstað. Var ekki annars undar-
legt, hve tíminn leið hratt við vinn
una? Hann hafði svo oft veitt
þessu eftirtekt. Dagarnir liðu, fyrr
en varði. En árafjöldinn mjakað-
ist hins vegar ekki áfram — ár-
unum virtist ekki fækka hætis hót.
Þegar þeir komu til baka, sáu
þeir, að allir voru setztir kringum
eldstóna, nema kapteinninn í flot-
anum og Fetykov. Þeir voru enn-
þá í sandburði. Pavló varð fjúk-
andi vondur og sendi átta menn
út þegar í stað til að flytja tirnb'r-
ið, tvo menn til að hella steinlími
í kassann og blanda það með þurr
um sandi, einn sendi hann eftir
vatni, annan eftir kolum. Kilgas
gaf sínar fyrirskipanir:
„Jæja, piltar, við verðum að
klára börurnar".
„Á ég að hjálpa þeim?“ bauð
ívan.
„Já, hjálpaðu þeim“.
í þessum svifum báru þeir inn
ámu til þess að bræða snjó í.
Einhver hafði sagt þeim, að sól-
in væri komin í hádegisstað.
■ ívan staðfesti þetta.
„Ef hún er komin hæst á loft,
er klukkan eitt, en ekki tólf á
hádegi", sagði kapteinninn íhug-
andi.
„Hvernig getur það verið?“ mót-
mælti ívan. „Hver gamlingi veit
ofur vel, að sólin er hæst á lofti
um hádegi“.
„Kannski gamlingar", hreytti
kapteinninn út úr sér, „en dagar
þeirra eru taldir, og nýir siðir
koma með nýjum herrum, og nú
er sólin hæst á lofti klukkan eitt“.
„Hver kom þessum nýja sið á?“
„Stjórn Ráðstjórnarríkjanna".
Kapteinninn fór út með einar
börur. Ivan mundi hvort eð er ekki
hafa rætt þetta meira við hann.
Átti hann kannski við, að sólin
á himninum yrði lfka að lúta vald-
boði þessara herra?
Hamarshöggin dundu í sífellu,
begar mennirnir ráku saman fjög-
ur trog.
„Þetta er allt í lagi — setjizt
niður stundarkorn og yljið ykk-
ur“, sagði Pavió við múrarana tvo,
.,og þú líka, Senka. Þú getur farið
til þeirra eftir matinn. Blessaður
seztu niður“.
Nú sátu þeir við eldinn eins og
þeir væru þar í rétti sínum. Þeir
gátu hvort eð er -ekki byrjað að
flytja timbrið fyrir' mat, og ekkert
vit var I því að fara með steinlíms-
blönduna þangað upp eftir —
hún mundi frjósa.
Kolin urðu smám saman rauð-
glóandi. Þau hituðu jafnt og þétt.
En það var aðeins hægt að njóta
þess, r.ieð því að sitja fast upp við
eldinn. Alls staðar annars staðar
í kofanum var sami kuldinn og
áður.
Þeir tóku af sér vettlingana.
Mennirnir fjórir ornuðu sér á
höndunum.
Enginn heilvita maður hefur, hins
vegar, fæturna nálægt eldstó, ef
Vísir hefur undanfarið birt
fyrri hluta skáldsögunnar
„Dagur í lífi ívans“. Hafa sjö
kaflar birzt í samhengi. —
Kaflinn, sem birtist i blað-
inu í dag, er úr miðri sög-
unni.
Síðustu þrír kaflar bókar-
innar birtast fimmtudag,
föstudag og laugardag.
hann er í stígvélum. Vissara er að
hafa það alltaf hugfast. Ef stígvélin
eru úr leðri, skorpna þau, og ef
menn eru í kuldastígvélum, verð-
ur flókinn rakur, og það myndast
útgufun, og viðkomanda er ekki
lengur heitt. Og ef menn færa þau
enn nær eldinum, sviðna stígvél-
in, og þá vérða menn að dratt-
ast áfram til vors með gat í stíg-
vélinu. Það er ekki hægt að reikna
með því að fá ný.
„ívani er nokk sama“, sagði Kil-
gas. „Þið vitið, félagar, að hann
er næstum kominn með aðra löpp
ina heim til sín“.
„Já, beru Iöbbina", sagði ein-
hver. Þeir hlógu. ívan hafði farið
úr viðgerða stígvélinu og vermdi
sokkaplögg sín.
„Tími ívans hér í fangabúðunum
er nærri runninn á enda“.
Þeir höfðu dæmt Kilgas í tutt-
ugu og fimm ára þrælkun.
Cú var tíðin, að menn voru svo
^ lánsamir að hljóta bara tíu ára
dóm. En síðan árið 1949 hljóðuðu
allir dómar, án fráviks, upp á tutt-
ugu og fimm ár. Menn geta lifað
af tíu ára fangavist — en tuttugu
og fimm ár — hver kemst lifandi
frá því?
ívan hafði hálft í hvoru gaman
af því, að allir bentu á sig eins
og þeir vildu segja: Lítið á hann,
sem er næstum búinn með sinn
fangelsistíma. Hann hafði sjálfur
hins vegar sínar efasemdir um
það. Þeir fangar, sem höfðu af-
plánað fangelsisdóma sína í styrj-
öldinni, höfðu allir verið „kyrr-
settir til þess að taka við sérstök-
um fyrirmælum", og þeim hafði
rétt verið sleppt úr haldi árið ’46.
Jafnvel þeir, sem höfðu afplánað
þriggja ára dóm, hlutu önnur fimm
ár til viðbótar. Það er hægt að
hafa endaskipti á lögunum. Þegar
menn hafa setið inni tilskilin tíu
ár, munar „herrana" ekkert um að
segja: „Önnur tíu ár handa þér
— gerðu svo vel“. Og svo eiga
þeir líka til að reka menn í út-
legð.
Engu að síður komu þær stund-
ir, að fangi ætlaði að kafna af
gleði og eftirvæntingu, þegar hann
sagði við sjálfan sig: ,,Já, þú ert
að verða búinn með tímann —
það er að vindast ofan af hjól-
inu ... Guð minn góður! Þú getur
labbað út og þarna er frelsið!"
En það var ekki viðeigandi af
þeim, sem var gamall í hettunni,
að hafa hátt um það.
„Hefurðu ekki áhyggjur út af
þessum tuttugu og fimm árum þín
um? Það er aldrei að vita nema
þú þurfir ekki að sitja af þér allan
tímann. Ég hef setið inni átta ár
— það er sko staðreynd“.
Svona er það — menn draslast
með sjálfa sig í erfiðleikunum, og
það er enginn tími til að hugsa
um, hvernig þeir lentu hér eða
hvernig þeir eigi að komast út
héðan.
ívan hafði verið dæmdur fyrir
landráð samkvæmt ákæruskjali.
Hann sjálfur vottaði það. Hann
hafði, jú, gefizt upp fyrir Þjóð-
verjunum með það í huga að
svíkja föðurlandið, og honum hafði
verið sleppt úr haldi til þess að
fara í njósnarför fyrir þýzku leyni
þjónus'tuna. Hvorki Ivan né rann-
sóknardómarinn gátu sagt, hvað
hann átti að gera fyrir óvinina.
Og vjð það sat — njósnarför var
það kallað.
Ivan gerði dæmið einfalt. Ef
hann hefði ekki játað og skrifað
undir, hefðu þeir skotið hann, ef
hann játaði, mundi hann fá að lifa
áfram. Þess vegna skrifaði hann
undir ákæruna.
Sannleikurinn í málinu var þessi:
I febrúar 1942 var allur her þeirra
umkringdur á norð-vesturvígstöðv
unum. Engum mat var varpað til
þeirra í fallhlífum. Engar flug-
vélar. Ástandið var orðið svo
vont, að þeir voru farnir að skafa
af hófum dauðra hrossa — það
var hægt að leggja hornið í bleyti
og éta það síðan. Öll skotfæri voru
þrotin. Þjóðverjarnir tóku þá því
til fanga, nokkra í einu. Ivan var
einn þeirra, og var hafður í haldi
einn eða tvo daga. Þá tókst fimm
þeirra að strjúka. Þeir læddust
gegnum skóginn og yfir fenin og
vegna óskiljanlegs kraftaverks
hittu þeir sína menn aftur. Vél-
byssuskyttan skaut tvo þeirra á
staðnum, sá þriðji dó af sárum
sínurn^, en tveir komust undan.
Þeir höfðu ekki vit á að segja, að
þeir hefðu verið að ráfa um skóg-
inn — þá hefði ekkert gerzt. En
þeir sögðu það, sem satt var: Kváð
ust vera stríðsfangar, sem hefðu
sloppið. Stríðsfangar — þvílíkir
fæðingarhálfvitar! Ef þeir hefðu
allir fimm komizt undan, hefði
kannski verið hlustað á þá, og þeir
jafnvel teknir trúanlegir. Ein fyrir
tvo var þetta alveg vonlaust. „Þið
hafið borið saman bækur ykkar og
soðið saman þessa strok-sögu“, var
sagt við þá.
Jjrátt fyrir heyrnarleysið, heyrði
Senka, að þeir voru að tala
um flótta frá Þjóðverjum. Hann
sagði lágri röddu:
„Þrisvar strauk ég og þrisvar
náðu þeir mér“.
Senka, sem manna mest hafði
orðið að þola. lagði yfirleitt fátt
til málanna: Hann heyrði yfirleitt
ekki, hvað hinir sögðu, og bland-
aði sér ekki í umræður þeirra.
Þeir vissu lítið um hann, annað en
það, að hann hefði verið í Buchen-
wald, þar sem hann hafði unnið
með frelsishreyfingunni og smygl-
að inn vopnum fyrir uppreisnina.
Og þeir vissu, hvernig Þjóðverj-
arnir höfðu refsað honum með því
að hengja hann upp á úlnliðunum,
bundnum fyrir aftan bak, og húð-
strýkja hann.
„Þú hefur setið inni átta ár,
Venya“, hélt Kilgas áfram. „En f
hvernig fangabúðum? Ekki sérstök-
um“ fangabúðum? Þú fékkst að
sofa hjá konum. Þú varst ekki
númeraður. En reyndu bara að
vera átta ár í „sérstökum” fanga-
búðum við þrælkunarvinnu. Eng-
inn sleppur lifandi — að minnsta
kosti hef ég ekki heyrt um neinn".
„Konum, sagðirðu. Trjádrumb-
um, ekki konum!"
Ivan starði í glóðina og honum
var hugsað til sjö ára dvalar sinn-
ar þar norður frá. Og hvernig hann
vann í þrjú ár við að bera trjá-
drumba, sem voru notaðir f þver-
tré undir járnbrautarteina og stóra
umbúðarkassa. Það hafði lfka log-
að glatt í eldi fangabúðanna þar
— skógarhögg um nætur. Yfirmað
ur þeirra hafði fyrir reglu að láta
vinnuflokk, sem skilaði ekki sínu
dagsverki, vera eftir f skóginum,
þótt komið væri myrkur.
Þeir drógust svo heim f fanga-
búðirnar upp úr lágnætti, en urðu
að vera mættir í skóginum næsta
morgun.
„Nei, félagar. Ég held við höfum
það náðugra sér“, sagði hann smá-
mæltur. „Hér höldum við aftur
heim í fangabúðirnar að loknum
vinnudegi, hvort sem dagsverki er
lokið eða ekki — það er regla.
*LET THERE SE FRIEN7SHIP
EETWEEN THE VU7U ANP
THE WHITE MEN *,S WE
FISHT FOU TW16 COViMOKJ
CAUSE
A NATIVE SFO<ESMAN ,
TH.EN STEPF’EF’ FOK-
WAR.I7. *VEKY WELL,
WE WILL HELK <ILL
THE LIONS—*
Tarzan: „Nú sérðu að við erum megum búast við fleirum". um hjálpa til við að drepn hin
í bráðri lífshættu. Þessi árás ljón Talsmaður hinna innfæddu grimmu Ijón. Nú semjum viB
anna var aðeins sú fyrsta — við steig nú fram: „Ágætt, við mun- friC mtttí VXJDU maaoann’ «r
cnefitó
•ffif
Þetta skaltu nú ekki láta vlð-
gangast. Gerðu eins og ég, heimt-
aðu skrúbb með skafti---------.
Og brauðskammturinn hér er
hundrað grömmum meir en þar.
Hér er hægt að lifa. Gott og vel,
þetta eru sérstakar fangabúðir. Og
hvað um það? Eruð þið hvekktir
yfir fanganúmerunum? Það er alls
ekki erfitt að bera þessi númer,
ekki satt?“
„Kallarðu etta náðugra líf?“
sagði Fetiukov fyrirlitningarlega
(Matarhléð nálgaðist óðfluga og
allir þjöppuðu sér að eldstónni).
„Menn eru skornir á háls í flet-
unum. Og þetta kallarðu náðugri
daga“.
„Menn eru ekki skornir á háls
— aðeins slefberarnir”, sagði
Pavló og otaði fingrinum að Fetiu-
kov.
Það var laukrétt, að eitthvað
nýtt var á seyði. Tveir menn, sem
vitað var að voru slefberar, höfðu
fundizt, skornir á háls, í fletum
sínum. Og örfáum dögum seinna
hafði það sama gerzt með saklaus-
an fanga. Einhver hafði villzt á
fletum. Og einn slefberinn hafði af
sjálfsdáðum hlaupið á náðir yfir-
manns svartholsins. Honum hafði
verið stungið inn til öryggis.
Heilsuvernd
Síðasta námskeið vetr-
arins í tauga- og vöðva-
slökun og öndunaræf-
ingum fyrir konur og
karla, hefst mánudag-
inn 4. marz.
Upplýsingar í síma 12240 eftir
kl. 20.00.
VIGNIR ANDRÉSSON,
iþróttakennari.
llVltU m«nnimu þvi afi V‘.'l tAlU-
unt kerjaat Nilr vTW nœa «< f3
EldhshMk? «1§S
SFWhiísh©?Í - 950'
Sfroubmð - M5
V