Vísir - 20.04.1963, Blaðsíða 9

V1SIR . Laugardagur 20. apríl 1963.
rr
varúðar hefír ráðið í EBE-málinu
um“ vera reiðubúinn til að taka
upp samninga um aðild Breta að
Efnahagsbandalaginu. En hann
bætti því við, að ekki virtust nein
ar bráðar horfur á nýjum samning
um.
Málin standa því þannig nú, að
de Gaulle segir, að Bretar geti
hvenær sem er fengið aðild að
bandalaginu, ef þeir falli frá þeim
skilyrðum, sem núverandi ríkis-
stjórn í Bretlandi hefur sett. Hún
telur sig hins vegar hafa teygt
sig svo langt sem frekast er unnt
og hefur ekki sízt fyrir þá undan
látsemi goldið afhroð meðal kjós-
enda. Það afhroð er svo mikið, að
formaður andstöðuflokksins er
þegar farinn að ferðast um til að
sýna sig sem væntanlegan for-
sætisráðherra Stóra Bretlands og
sjá aðra, sem hann þá ætlar að
hafa samvinnu við. Hann segir
eins og de Gaulle, að víst komi að
ild Breta að Efnahagsbandalaginu
til mála, ef, og þá kemur það,
sem skilur á milli og úrslitum
ræður, Frakkar fallist á ný við-
bótarskilyrði af hálfu Breta um-
fram þau, sem íhaldstjórnin hefur
sett og de Gaulle hefur þverneit-
að.
Um afstöðu stuðningsmanna
Bandalagsins í Bretlandi má lesa
í forystugrein Manchester Guard
ian Weekly hinn 11. apríl. Þar
segir:
.......ekki eru margir, sem
geta hugsað sér að taka upp samn
inga, jafnvel eftir að de Gaulle er
farinn frá. Breskur iðnaður óskar
ekki nýs langs óvissu-tímabils
og brezkir stjórnmálamenn hafa
ekki lyst á að endurtaka
Brujisel-reynsluna. Jafnvel þó
að synjun de Gaulle hefði ekki
komið til, þá hefðu skilyrði, sem
lfkleg voru verði skaðsamleg.
Betra kynni að hafa verið fyrir
okkur að fallast hreint og beint á
Rómarsáttmálann og semja innan
frá í Bandalaginu, en eftir fjögur
eða fimm ár héðan í frá mun
bandalagið hafa tekið þeim
þroska, að slíkt mundi ófram-
kvæmanlegt".
Hið liðna er horfið.
Þessar eru staðreyndir málsins.
Fram hjá þeim verður með engu
móti komizt, hvort sem okkur lík
ar betur eða verr. íslendingar
ráða engu um þróunina í þessu og
við gerum okkur broslega, ekki
einungis £ augum annarra, heldur
okkar eigin, ef við ímyndum okk-
ur, að við vegna væntanlegra
kosninga hér getum lagað atburða
rásina í okkar hendi. Nauðugir
viljugir verðum við að bíða og sjá
hvað setur. Hið liðna er horfið og
enginn veit hvað við tekur. Þess
vegna sýnist flest þarfara en að
eyða orku og tíma í að þræta um
það, sem liðið er, hvað þá nú
eftir á að vera að búa til ágrein-
ing um það, sem aldrei var ágrein
ingur um að efni til milli lýðræð
isflokkanna. Því að þegar menn
tala um annað hvort aukaaðild að
Efnahagsbandalaginu eða við-
skipta- og tollasamning við það,
ef til hefði komið, þá er það
einungis ágreiningur um form en
ekki efni. Háttvirtir Framsóknar
menn játa sjálfir, að þeir hafi
lengi vel talið aukaaðild æskilegt
form, en horfið frá því,
þegar þeir seint og um síðir
fengu vitneskju um, að hugsan-
legt væn að gera tolla- og við-
skiptasamning við bandalagið.
Það tjáir ekki nú, eftir elleftu
stundu, að láta svo sem aukaaðild
hljóti að hafa einhverjar ákveðn-
ar, okkur óhagkvæmar skuldbind
ingar í sér fólgnar. Framsóknar-
menn vita jafnvel og aðrir, að
aukaaðild getur náð yfir 1—99 af
hundraði skuldbindinga Rómar-
samningsins. Það fer allt eftir
þvf hvernig um semst. Framsókn-
armenn vita einnig ofurvel, að
aukaaðildarsamningur þarf alls
ekki að leiða til fullrar aðildar
slðar, svo sem glögglega hefur
komið fram í viðræðum Svfa,
Svisslendinga og Austurríkis-
manna við fulltrúa Efnahags-
bandalagsins. Þá er það og hrein
fjarstæða, að viðskipta- og tolla-
samningur tryggi, að viðsemjend
ur fitji ekki upp á ýmiss konar
réttindaveizlum sér til handa gegn
þvf að veita viðskipta- og tolla-
fvilnanir. Hvernig sem að er farið,
þá reynir hvor aðili f þessum
samningum sem öðrum að gæta
sinna hagsmuna, lætur ekkert af
höndum nema hann telji sig fá
jafnvirði f staðinn. Slíkur er Iffs-
ins gangur, frá honum sleppum
við ekki fremur en aðrir.
Aðild annarra Vestur-Evrópu-
ríkja að Efnahagsbandalaginu
mundi óhjákvæmilega hafa skap
að okkur mikinn vanda. Frá
þröngu eiginhagsmunasjónarmiði
I’slendinga getum við því grátið
þurrum tárum yfir því, að úr þess
ari stækkun bandalagsins virðist
lítt ætla að verða f bráð. Ég segi
þetta ekki vegna þess, að við
Sjálfstæðismenn hefðum skotið
þessum vanda fram af okkur, ef
hann hefði að höndum borið. Slíkt
er ekki okkar háttur. Þó að við
myndu með einum eða öðrum
hætti reyna að tengjast þessu
bandalagi og öruggasta leiðin til
þess að ná hagkvæmum samning
um við það væri að sækja um
aðild. Með öðrum hætti yrði ekki
kannað til hlítar, hvaða kostir
væru í boði, enda væri hæg-
urinn hjá að leita lausari
tengsla eða hætta samnings-
gerð, ef aðgengileg kjör fengjust
ekki.
Þessi skoðun kom fram hjá
samtökum allra meginatvinnu-
vega Islendinga, sem ríkisstjórn
in leitaði álits hjá sumarið 1961
nema Alþýðusambandi íslands.
Það eitt lagðist gegn því, að við
sæktum um aðild. Hin öll, þar á
meðal Samband fslenzkra sam-
vinnufélaga og bændasamtökin
voru hlynnt þvf, að við legðum
fljótlega fram inntökubeiðni í
Efnahagsbandalagið. Undir þessa
skoðun tók Morgunblaðið hinn
19. ágúst 1961, og sagði hana
rétta.......einkum þegar það
er haft í huga, að við getum á
hvað stigi sem er hætt samninga
umræðum . . . “. Um þetta megin-
atriði þegja Framsóknarmenn,
þegar þeir vitna í þessa Morgun
blaðsgrein. Þessi skoðun, sem
flestir aðrir en kommúnistar
höfðu þá, var skýrt orðuð f sam-
þykkt, sem gerð var á þingi ungra
Sjálfstæðismanna, sem haldið var
á Akureyri fyrri hluta september
1961. Samþykkt hinna ungu
manna hljóðar svo:
„Þingið telur rétt, að Island
æski um upptöku f Efnahags-
bandalag Evrópu, svo að unnt sé
að fá sem gleggstar upplýsingar
og viðræður um réttindi og skyld
ur vegna slfkrar upptöku. Síðan
Ummæli dómsmálaráð-
herra 1961.
„ísland hefur enn ekki gert
sér ljóst, hverja afstöðu við eig-
um að taka til Efnahagsbanda-
Iagsins. En mikill áhugi er fyrir
málinu, bæði meðal stjórnmála-
manna og almennings. Greinr-
legt er, að margir erfiðleikar eru
á þvf fyrir okkur að ganga í
bandalagið eftir því sem málin
liggja nú fyrir. En það eru einn-
ig miklir erfiðleikar á þvf að
vera utan við ...
Þetta er ein af viðurhluta-
mestu ákvörðunum, sem ísland
hefur þurft að taka lengi. En
við erum ekki komnir svo langt
að við getum sagt hver úrslit-
in verða að lokum — nema
kommúnistar. Enn hafa hvorki
flokkarnir né ríkisstjórnin mynd-
að sér neina skoðun um hvern-
ig við eigum að meta málið.
Fyrir Noreg er erfitt að taka
ákvörðun um aðild að Efnahags-
bandalaginu, það skiljum við. En
það er ennþá erfiðara fyrir ís-
land — Noregur hefúr náð miklu
lengra í uppbygingu atvinnu- og
efnahagslífsins. Það er erfiðara
fyrir okkur, sem ekki erum komn
ir jafn langt ... Ég vil ekki segja
neitt jákvætt, hvorki með eða á
móti aðild að Efnahagsbandalag-
inu.
— Hefur hlutleysið, • hreint
pólitfskt, nokkra þýðingu? spyr
blaðamaðurinn.
— Það hefur hvergi nærri sömu
þýðingu eins og f Svíþjóð. Það
eru önnur atriði sem munu vega
þungt, t.d. rétturinn til atvinnu-
rekstrar. Á Islandi geta lifað
miklu fleiri menn en nú. Frjáls
Ræða Bi
Benediktssonar dómsmóla-
róðherra við útvarpsumræðurnar
teljum þýðingarlaust að deila um
það, sem ekki hefur orðið, þá
gerum við okkur fullljóst, að auk-
ið samstarf þjóða í milli, einnig í
efnahagsmálum, er fyrr eða sfðar
mögulegt f einhverri mynd. Á
meðan með öllu er óvfst til
hverra það nær og hversu víð-
tækt það kann að verða, er þýð-
ingarlaust að tala um einstök efn-
isatriði, hvað þá form. En megin
stefnan er ljós, það er sama
stefnan, sem við höfum frá upp-
hafi fylgt gagnvart Efnahags-
bandalaginu. Ég skal því rekja
hana nokkuð, og því fremur sem
andstæðingar okkar hafa þar
mjög hallað réttu máli. Þvf erum
við raunar svo vanir, að ég mundi
láta mér það f léttu rúmi liggja,
en um leið og ég hrek ásakanir
þeirra geri ég samtímis grein
fyrir framtfðarstefnu okkar, hve-
nær sem á reynir.
Meginstefnan Ijós.
Eftir að Bretar höfðu sótt um
aðild að Efnahagsbandalaginu, var
það almælt skoðun seinni hluta
sumars 1961, að öll eða nær
öll Evrópuríki vestan járntjalds
skuli metið, hvort æskilegt sé
að óska aðildar að þessu banda-
lagi“.
Rétt eftir að þessi samþykkt
var gerð, eða um miðjan septem-
ber 1961, tók ég við störfum
forsætisráðherra og gegndi þeim
í forföllum Ólafs Thors til árs-
loka. Á þessu tímabili gafst mér
nokkrum sinnum færi á að ræða
um afstöðu Islands til Efnahags-
bandalagsins opinberlega og setti
þar fram skoðun ríkisstjórnarinn
ar á málinu, sem Sjálfstæðisflokk
urinn hefur óhikað fylgt. Það
fyrsta, sem ég sagði um þessi efni
var við norskan blaðamann, er
talaði við mig hinn 20. september
1961. Samtal þetta birtist m.a.
í Sunnmörsposten í Álasundi hinn
26. september þ. e. tveimur dög-
um áður en samráðherrar mínir
áttu viðtölin í Bonn, sem stjórnar
andstæðingar hafa hér á Alþingi
fullyrt að gerbreytt hafi afstöðu
ríkisstjórnarinnar til þessa máls,
og geta ummæli mfn með engu
móti verið tilorðin vegna áhrifa
af þeim samtölum, sem sfðar fóru
fram. Sunnmörsposten hefur
þetta eftir mér m. a.:
vinnumarkaður í svo litlu landi
sem Islandi er ekki jafn ein-
faldur eins og f landi, sem þegar
áður hefur náð langt f iðnvæð-
ingu.
— Hinn mikli fiskútflutningur
frá íslandi mun sennilega hafa
mikla þýðingu, þegar þið takið
afstöðu? spyr blaðamaðurinn.
— Já, ef ísland yrði útilokað
frá hinum stóru mörkuðum í
Efnahagsbandalagslöndunum
mundi það verða alvarlegt áfall
fyrir landið. Við höfum haft sterk
ast viðskiptasamband við löndin
f Vestur-Evrópu, svo verður og
sennilega f framtíðinni.
.. Við seljum einnig til Sovét
og annarra landa í austri.
... Enginn getur sagt skilyrðis
laust já við Efnahagsbandalaginu
í dag ...“.
Nokkrum dögum eftir að ég
átti þetta blaðaviðtal vék ég að
sama efni í ræðu, sem ég hélt
hinn 24. september á samkomu
í hátíðarsal Oslóarháskóla og
sagði m. a.:
„Enn í dag hefur fordæmi ykk
ar ómetanlega þýðingu fyrir
okkur. Aðild Noregs að Atlants-
hafsbandalaginu Tíáfði úrslitaá-
hrif á Islandi. Eins kann að verða
um þau miklu efnahagssamtök,
sem nú er verið að efna til. Er
þó ljóst, að gallarnir við frjálsan
vinnumarkað og rétt til stofnun-
ar og rekstrar atvinnutækja eru
því meiri, sem þjóðin er minni
og land hennar minna nýtt. En
hættan á einangrun ef til vill
einnig meiri. I þessum efnum er
bæði Noregi og íslandi mikill
vandi á höndum. Islendingar
hafa þess vegna ríkan áhuga fyr-
ir nánu samráði við Norðmenn
um lausn þessa vanda".
Raunar hafði ég fyrr f þessu
erindi vikið að ýmsum þeim atr-
iðum, sem úrslitaþýðingu hafa
um afstöðu okkar til Efnahags-
bandalagsins. T. d. spurði ég:
„Getur svo fámenn þjóð hag-
nýtt svo stórt og erfitt land þann
’ig, að það verði henni ekki of-
viða? Og þá ekki sfður: Getur svo
fámenn þjóð haldið sinni eigin
menningu, byggt upp nútímaþióð
félag og haft sitt eigið ríki með
ölium þeim kvöðum og skyldum
er slíku fylgja?
Um þetta er það eitt að segja,
að okkur kemur ekki annað til
hugar en að gera það. Við segj-
um, eins og Lúther forðum: „Hér
stend ég, ég get ekki annað“.
Alþjóðasamvinna
nauðsynleg.
Síðan held ég áfram og segi:
„... Meiri hluti fslenzku þjóð-
arinnar veit, að hún lifir ekki ein
f heiminum og verður að taka
þátt f þeim alþjóðasamtökum,
sem nútfminn krefst.
Öll vitum við, að þróunin sæk
ir í þá átt, að stærri og stærri
samtök ríkja myndist. Án slíkra
samtaka verða möguleikar tækn-
innar ekki nýttir, enda krefst af-
nám fjarlægðanna nánara sam-
starfs en nokkru sinni fyrr. Sam
tímis því, að þessi nauðsyn verð-
ur æ augljósari, fer fram splundr
un gamalla ríkisheilda, þvf að
hver þjóð fyrir sig vill ráða sín-
um örlögum. Saga íslands og
raunar einnig Noregs er dæmi
þessarar þróunar. Þarna sýnist
hvort stríða á móti öðru.
Þegar betur er skoðað eru and-
stæðurnar ekki eins miklar og í
fljótu bragði virðist. Samstarf
frjálsra manna hvílir á því, að
það sé í raun og veru frjálsir
menn, sem ákvörðunina taka.
Skilyrði þess samstarfs, sem nú
stefnir að, er, að hver þjóð hafi
frelsi til ákvörðunar um, hvort
hún tekur þátt f því eða ekki.
Það tjáir ekki að beita kúgun,
heldur verður frjáls ákvörðun
hvers um sig til að koma. Ákvörð
un, sem byggist á því, að eigin
hagur, ásamt réttmætu tilliti til
annarra, ráði því, sem gert er.
Sumir tala um nauðsyn þess
að mynda nýjar stórar ríkisheild-
ir. En allt slíkt, sem hr*fur þving-
un í sér fólgna, er orðið úrelt,
heyrir til liðinni tíð. Sannmæli
er það, sem ég heyrði bandarísk-
an fræðimann, sem sennilega er
betur en nokkur annar að sér
um þýðingu þióðernis fyrir fram-
vindu síðustu alda, segja á al-
þjóðafundi f fyrra:
„Hugsið ekki um nýjar rfkis-
heildir, lítið til Norðurlandanna
og lærið, hvernig þjóðir geta unn
ið saman“.
Ég vek enn athygli á þvf, að
Framh. á bls. 13