Vísir - 16.07.1963, Blaðsíða 9

V1 S IR . Þriðjudagur 16. júlí 1963.
9
ALDARMINNING:
Sigurður Thoroddsen yfirkennari
1 dag, 16. júlí 1963, eru 100 ár
liði'ri frá fæðingu fyrsta íslenzka
verkfræðingsins, er tekið hafði
fullnaðarpróf við háskóla í bygg-
ingaverkfræði, Sigurðar Thorodd-
sen. Sigurður var fæddur að Leirá
í Borgarfirði, sonur Jóns Thorodd-
sens sýslumanns þar og skálds,
sem öllum er enn kunnur af
skáldsögum hans og ættjarðar-
kvæðum, og konu hans Kristínar
Þorvaldsdóttur umboðsm. og al-
þingismanns í Hrappsey, Sívert-
sens.
Sigurður ólst upp í foreldra-
húsum, en missti fóður sinn vorið
1868, er hann var tæplega 5 ára
gamall. 13 ára gamall kom hann
í Latínuskólann í Reykjavík og
varð stúdent þaðan tæplega 19
ára gamall árið 1882. Móður sína
missti hann haustið 1899 þá ný-
byrjaður í 4. bekk skólans.
Um sumarið 1882 hélt hann til
Kaupmannahafnar til að hefja
þar verkfræðinám. Hann lauk
prófi í forspjallsvísindum við
Kaupmannahafnarháskóla vorið
1883, en það próf þurfti hann að
taka vegna Garðsstyrkjarins. Á
þeim tíma voru stúdentar frá
Lærðaskólanum i Reykjavík
málastúdentar og á ttu þá ekki
inngen gt í Fjöltækniskólann í
Kaupmannahöfn fremur en nú.
Varð Sigurður því að ganga á
sérstakan undirbúningsskóla áð-
ur en hann fengi inngöngu, en
síðan sótti hann nám í bygginga-
verkfræði og lauk fullnaðarprófi
í ársbyrjun 1891.
Að loknu háskólanáminu gerð-
ist hann starfsmaður hjá vega-
málastjóra Kaupmannahafnar
1891—’92 og síðan hjá vegagerð
ríkisins i Noregi 1892—’93, en
á árinu 1893 var hann ráðinn af
landshöfðingja til Landsjóðs sem
landsverkfræðingur, til að annast
vega og brúargerð hér. Hélt
hann þvi starfi I 12 ár eða til
1905.
Starf þetta var alger nýjung
hér á landi og menn kunnu lítt
að meta það. Sagt er að þegar
byrjað var að ræða um vegagerð
héðan frá Reykjavík austur yfir
fjall og hafizt var handa um ein-
hvern kafla vegarins um Svína-
hraun, hafi bændur austan fjalls
skrifað landshöfðingja bréf um
að láta hætta verkinu, því það
myndi setja landslýð á höfuðið,
ef því væri haldið áfram. Starf
landsverkfræðings var því algert
brautryðjandastarf.
Á þessum starfsárum mældi
hann, meðal annarra verka, fyrir
Hellisheiðar-, Kamba og Flóavegi
og hafði umsjón með byggingu
vegarins 1893—’95. Þá gerði hann
áætlanir og uppdrætti og hafði
umsjón með byggingu brúar á
Þjórsá 1894—’'95, á Blöndu 1897,
Ömólfsdalsá 1898—’'99, Hörgá
1898—,1901, Lagarfljótsbrú 1901
—’04, Jökulsá í Axarfirði 1905 og
Sog 1905.
Þá voru starfskilyrði öll önnur
en nú. Þá var landið vega- og
brúarlaust að kalla. Fara varð
allt á hestbaki. Sumartlminn hjá
landsverkfreeðingi fór mestur í
ínælingar með ónógri aðstoð,
jafnframt umsjón með fram-
kvæmdum. Á vetmm voru upp-
drættir gerðir og áætlanir undir-
búnar og efniskaup og annað til
framkvæmda næsta sumar. Þeg-
ar t. d. hengibrúin yfir Sog var
gerð 1905, vom mestu erfiðleikar
á að koma byggingarefninu að
brúarstæðinu. Fara varð yfir
mýrar að vestanverðu, því veg-
urinn var ekki enn kominn þama
alla leið. Hestar og kerrur lágu
óvíða í fenjum og hið mesta
basl að koma verkinu áfram.
Þetta sama átti og við ýmsar
aðrar brúargerðir og vegalagn-
ingar. Verkfærin voru tvihjóla-
kerra með einum hesti fyrir,
skófla, haki og páll.
Sigurður var tápmaður mikill.
Hann hafði á námsámm sínum
verið leikfimismaður hinn mesti
og stundað íþróttir af kappi. Kom
honum nú i góðar þarfir að vera
vel þjálfaður líkamlega, þvi í
þessu starfi landsverkfræðings
þurfti á þreki að halda í erfiðum
ferðalögum með mælitækin
stundum á bakinu, en þó mun
litill skilningur á starfi verkfræð-
ingsins hjá yfirboðumm hans,
ónóg aðstoð og fjárveitingar af
skornum skammti hafa fallið
honum þyngra I skaut. Svo kom
að lokum, að hann sagði lausu
starfi landsverkfræðings 1904 og
gerðist fastakennari í stærðfræði
við Menntaskólann í Reykjavík,
er þá tók til starfa I framhaldi af
Lærðaskólanum 11. bekk ög síð-
an smám saman í öilum skólan-
um 1909. Sigurður var þá á bezta
aldri, 41 árs, og rækti kennslu-
starfið síðan um 31 árs skeið
með frábærri alúð.
Þegar hann kom að skólanum,
hafði verið róstusamt í honum.
Var talið að rektor hefði ekki
haft lag á stjórn skólans, svo að
piltar gerðust uppivöðslusamir úr
hófi fram. Sigurður tók stjóm
kennslu sinnar og skólans að þvi
er til hans tók föstum tökum.
Hann var fylginn sér og einbeitt-
ur, en þó gætinn í umgengni'við
pilta. Þótt þeim þætti hann stjórn-
samari en áður hafði verið venja
í skólanum, hafði hann þó lag á
því að lægja í óróaseggjum og
mun friður sá, er á komst I skól-
anum um þessar mundir og hélzt
lengi við, verið hafa festu hans og
stillingu mikið að þakka, þótt auð
vitað eigi þar ýmsir aðrir kenn-
arar einnig hlut að máli.
1 byrjuninni komu einstaka sinn
um fyrir óspektir hjá honum, en
hann barði þær fljótlega niður
með festu og vægði ekki, en
aldrei erfði hann það við nokk-
um nemanda sinn, þótt erjur
hefðu verið á milli og síðar kom
aldrei fyrir nein misklíð af því
tæi hjá honum, þótt það brynni
við öðru hverju hjá sumum öðr-
um kennurum.
Sem kennari í stærðfræði náði
hann mjög góðum árangri og ekki
sízt meðal þeirra, sem taldir vom
miðlungs námsmenn. Það lá stund
um það orð á að stærðfræðina
væri ekki hægt að læra, nema
það væru geni, sem kallað var,
þó ekki skáldgeni, eða hún væri
svo leiðinleg, að ekki væri hægt
að leggja út I að reyna við hana.
Þetta fór stundum sem faraldur
um heila bekki, en hjá Sigurði
bar Iitið á þessu. Með elju og
þrautseigju skýrði hann leyndar-
dóma námsefnisins og honum
tókst oft að opna augu nemend-
anna, þannig að þeir urðu ekki
eins vonlausir um árangur og þeir
höfðu haldið. Varð námsárangur
hjá honum, yfir heildina litið, með
þvi bezta sem gerist.
Þótt Sigurður annaðist kennsl-
una af frábærri alúð, lagði hann
verkfræðina ekki alveg á hilluna.
Hann var bæjarverkfræðingur I
Reykjavík jafnframt á árunum
1908—’'11, 1914—’16, 1919 og
1920—’21. Bæjarverkfræðings-
störfin voru þá miklu umsvifa-
minni en nú er orðið. Þá var
hann í fasteignamatsnefnd Reykja
vikur 1916—’28 og aftur síðar um
mörg ár, í merkjadómi Reykja-
víkur frá 1919, í lóðavalsnefnd
1916—’28 og oft síðar um mörg
ár. Hann var í bæjarstjórn Reykja
víkur 1900—1906. Formaður I
stjórnarnefnd sjóðs Þorvaldar
Thoroddsens, bróður síns, frá því
er hann var stofnaður, 1924.
Hann var einn stofnandi Verk-
fræðingafélags íslands 1912 og
heiðursfélagi þess. Hann var og
heiðursfélagi í Taflfélagi Reykja-
víkur og Skautafélagi Reykjavík-
ur. Hann hafði mikinn áhuga á
Iþróttum alla ævi og iðkaði tölu-
vert skautahlaup. Mátti sjá hann
á Tjörninni í Reykjavík á hverj-
um vetri fram um nírætt. —
Þegar sundkeppni milli Norð-
urlanda skyldi halda hér I fyrsta
sinni með 200 m. bringusundi,
vildi hann taka þátt í henni, þótt
hann hefði ekki iðkað sund lengi,
en vinir hans gátu talið hann
ofan af því. Heilsa hans var þá
farin að láta sig. Hann andaðist
í Reykjavík 29. sept 1955 fullra
92 ára gamall. Var hann heilsu-
góður alla ævi, en síðustu árin
var minni hans farið að bila.
Hann var sæmdur stórriddara-
krossi Fálkaorðunnar.
Hann kvæntist 1902 Maríu
Claesen, kaupmanns á Sauðár-
króki, síðar landsféhirðis. Minnist
hún í dag manns síns ásamt 6
Thoroddsen.
börnum þeirra, sem öll eru gift,
og barnabörnum. Áttu þau heim-
ili I húsinu við Fríkirkjuveg 3
og lifðu þar í farsælu hjónabandi
og heimilislífi alla tið meðan hans
naut við.
Sigurður var meðalmaður á
hæð, þrekinn og þéttur á velli.
Á yngri árum gerðist hann feit-
laginn um skeið, en með iðkun
íþrótta tókst honum að halda sér
við, þannig að hann samsvaraði
sér vel. Hann var hæglátur I dag-
fari, hýr á svip og viðkynningar-
góður, þannig að þeir sem kynnt-
ust honum varð vel til hans og
fundu að þar var heilsteyptur
sómamaður þar sem hann fór.
Steingrímur Jónsson.
☆
Fyrir réttum sjötíu árum kom
hingað til lands til starfa þrítug-
ur maður, er numið hafði óvenju-
leg fræði erlendis. Á íslenzku
var sá skóli, er hann hafði numið
fræði sín við, nefndur fjöllista-
skóli, og er af nafninu einu harla
einkennilegur hljómur. Gefur
skólanafnið lítt til kynna, hvers
konar fræði um kunni að vera að
ræða, og bendir nafnið frekar til
rangra átta. Enda hefur margur
maðurinn hér á landi bæði þá
og síðar lítt áttað sig á, í hverju
fræði þau, sem kennd voru og
kennd eru í skólanum með ein-
kennilega íslenzka nafninu, væru
fólgin og hvaða gagn mætti af
þeim hafa.
Ungi maðurinn var Sigurður
Thoroddsen, og tók hann við
starfi landsverkfræðings hér á
landi. Hann hafði lokið prófi frá
verkfræðiháskólanum I Kaup-
mannahöfn, Polyteknisk Lære-
anstalt, og var hann fyrstur Is-
lendinga til að stunda þau fræði,
taka hás!:51apróf í þeim og lofa
landsmönnum að njóta kunnáttu
sinnar. Var það 1891. En næstu
tvö árin starfar hann hjá vega-
og brúargerð Kaupmannahafnar
og norsku vegamálastjórninni,
sitt árið á hvorum stað, til enn
frekari undirbúnings starfi sínu
hér á landi, er hann tók við
1893.
Það er ekki einasta, að Sig-
urður Thoroddsen hafi fyrstur ís-
lendinga lagt út á braut verk-
fræðinnar með háskólaprófi sínu
og starfi, heldur er hann einn
starfandi verkfræðingur hér á
landi í nær heilan áratug. Með
námi sínu og starfi gaf hann for-
dæmi, sem brátt varð til þess
að aðrir fengu áhuga á þessum
sömu fræðum, fyrst i stað einn
og einn, síðar fleiri og fleiri, svo
að nú er fjölmennur hópur verk-
fræðinga starfandi hér.
Brautryðjendanna skulum við
minnast.
Sigurður Thoroddsen fæddist á
Leirá í Borgarfirði 16. júli 1863,
sonur hjónanna Jóns Thorodd-
sens skálds og sýslumanns og
Kristínar Þorvaldsdóttur um-
boðsmanns og alþingismanns í
Hrappsey Sivertsens. Að honum
standa landskunnar ættir, sem ó-
þarft er að rekja. Hann varð
stúdent frá Latinuskólanum I
Reykjavík 1882, lauk prófi I for-
spjallsvísindum frá háskólanum
I Kaupmannahöfn 1883, en prófi
I verkfræði lauk hann 1891 eins
og áður er getið. Að lokinni við-
bótarþjáifun I fræðigrein sinni
um tveggja ára skeið I Danmörku
og Noregi, hófst meira en hálfr-
ar aldar starfsferill Sigurðar hér
á landi.
Sigurður var meðalmaður á
hæð, sviphreinn og fríður sýnum,
kvikur á fæti og ljúfmannlegur 1
viðmóti. Hann var glaðlyndur,
hafði mikið yndi af tónlist og
söngmaður góður. ! vinahópi
söng hann gjarna og hafði dálæti
á Gluntarne, sænsku sönglögun-
um víðkunnu. Hann var Iþrótta-
maður góður og stundaði göngu-
ferðir af kappi fram á slðustu
ár ævi sinnar. Á gönguferðum
sínum hafði hann oftast þann
hátt á að hlaupa við fót, og kom
þá heitur og móður heim. Sund-
maður var hann góður og synti
helzt I köldum sjónum. Hér I
bæ var Sigurður þó þekktastur
af ungum og öldnum af skauta-
ferðum slnum á Tjörninni, en þá
íþrótt stundaði hann alltaf, þeg-
ar færi gafst, allt til æviloka.
Voru skautahlaup hans á Tjörn-
inni mörgum unglingum hér I
Framh. á bls. 13
Sigurður