Vísir - 14.09.1963, Blaðsíða 9

V í SIR . Laugardagur 14. september 1963.

„Guð, er hann ekki
sætur?“ sagði hrifin
kvenrödd, þegar tjaldið
lyftist í Þjóðleikhúsinu
og sýndi skógardísina
fögru svífandi kringum
ungan mann í skozku
pilsi, ljóshærðan, tág-
grannan, með gríska
andlitsdrætti, sem allir
ballettunnendur kann-
ast við. Það var Erik
Bruhn, hinn heimsfrægi,
danski ballettdansari í
hlutverki James í La
Sylphide.
mótívið ár eftir ár og málar
það í sífellu, en þó verða aldrei
tvær myndir eins, þvf að hann
hefur sjálfur breytzt og lífs-
reynsla hans kemur fram I list-
inni“.
„Pér hafið dansað bæði James
í La Sylphide og Albrecht í
Giselle, þessi tvö hlutverk, sem
eru lík hvort öðru og ólfk í
senn — hver er mismunurinn á
þeim frá yðar sjónarmiði?"
„Hann er mikill á sálarlífi
þeirra, þó að ytra borðið sé að
mörgu leyti svipað. James er
yngri — ekki endilega að árum,
en f anda — draumóramaður,
sem flýr veruleikann. Albrecht
er raunsærri í hugsun og jarð-
bundnari. Báðir ballettamir til-
heyra rómantíska skólanum, og
hinn rómantíski blær verður að
hvíla yfir þeim báðum, en við-
brögð James og Albrechts gagn-
vart lífinu era gerólík“.
Gleymir sér
úti á götu
Erik Bruhn er klassfskur dans
ari, eins og þeir geta beztir orð-
ið, þ. e. a. s. hann er hávaxinn
og tígulegur, ber sig af reisn,
hefur glæsilega tækni, sem þó
er ávallt notuð f þágu listarinn-
ar en ekki á kostnað hennar,
hreinan, látlausan stíl og und-
ursamlega línu. Þetta era eigin-
leikar, sem hver „premier dans-
eur noble“ þarf að hafa, ef hann
á að bera nafnbót sína með
réttu. En Bruhn hefur margt
annað, sem klassfska dansara
skortir oft — næma tilfinningu
fyrir látbragðsleik og kröfum
leiksviðsins, stíleinkennum
hvers tímabils, og innsýn f sál-
arlíf persónanna, sem hann túlk
ar. Hann er ekki Erik Bruhn að
sýna list síiia í þessum eða
hinum ballettinum, hann hefur
lag á að smeygja sér inn í hlut-
verkið og gæða það sannfær-
andi lífi. Hver hreyfing er hnit-
miðuð, en svo eðlilega tengir
hann saman látbragðsleik og
dans, að allt verður ein sam-
felld heild og hvergi markalína
„Þér hugsið auðsjáanlega mik
ið um hlutverk yðar“.
„Já, það skal ég játa; ég
dansa þau oftar í huganum en
á sviðinu. Nú era liðin 12 ár,
síðan ég dansaði James í fyrsta
sinn, og allan þennan tíma hef-
ur persónan verið að mótast
innra með mér. Ég sé alltaf
fleiri og fleiri hliðar á honum,
og smám saman kemst maður
inn í hugsanagang og tilfinn-
ingalíf persónanna, sem maður
túlkar. Ég læri oft meira, þegar
ég ligg fyrir og hugsa f ró og
kyrrð eða fer út að ganga, en
í æfingasalnum. Mér finnst gott
að íhuga hlutverkin, þegar ég er
úti á göngu, og stundum gleymi
ég mér svo algerlega, að ég
fer ósjálfrátt að hreyfa mig eins
og persónurnar — ég á ekki
við, að ég fari beinlínis að
dansa úti á götu, en oft geri
ég óafvitandi einhverjar hreyf-
ingar, sem ég er að hugsa um,
og verð þess svo allt f einu var
mér til skelfingar, að fólk er
farið að líta á mig með ,Nú,
Erik Bruhn.
efnið undir sín yfirráð. Hann er
ekki einn af þeim kóreógröfum,
sem tjá sfna eigin lífsreynslu
beint og óbeint f verkum sínum
— segjum, að maður lendi í
ógæfusömu ástarævintýri og
umskapi það svo í ballett nokkr-
um mánuðum seinna — heldur
er eins og hugsun hans liggi
á hærra sviði en hinu persónu-
lega. Hann reynir ekki að fá
dansara sfna til að tjá sinn eigin
persónuleika, heldur lyftir hann
þeim upp fyrir það stig; hann er
andlegur, stundum finnst manni
hann ekkert nema andi“.
Tæknimeistarinn
Massine
„En Massine? Hafið þér unnið
með honurn?"
„Já, fyrir nokkram árum.
Hann er gagnólíkur Balanchine,
fullur af lífi, krafti og dramatík.
Hann hefur öll tæknibrögð leik-
sviðsins á sfnu valdi, en .. ja,
það er annars ekki sanngjarnt,
að ég beri þá saman. Þeir eru
báðir miklir listamenn, en núna
er ég svo fullur af Balanchine,
að ég dæmi Massine kannske
hlutdrægt. Fyrir 5—6 áram var
ég stórhrifinn af honum, og
hann hjálpaði mér mikið á þeim
tfma. Éins held ég, að Balan-
chine geti gert eitthvað nýtt
fyrir mig núna, og þá ætti ég
sjálfur að geta gefið meira í
öllum mfnum hlutverkum, og
það er aðalatriðið".
„Þér hafið sjálfur fengizt við
kóreógraffu — hvernig lfkaði
yður það?“
Bruhn brosir og hristir höf-
uðið. „Ætli ég hafi ekki verið
eini maðurinn, sem hafði
ánægju af minni eigin kóreó-
graffu? Þeir gáfu mér ekki sér-
lega góða dóma, en ég lærði a.
m. k. heilmikið á þessu sjálf-
ur“.
„Ég las nú ágæta dóma hjá
brezkum gagnrýnendum, sem
ekki er auðvelt að gera til hæf-
is“.
„Jæja, það gleður mig. En ég
tel mig ekki mikinn kóreógraf".
Hann er svo gersneyddur mik

Hinn mikli Erik
Bruhn
á milli. Hann er ekki einungis
mikill dansari, heldur einn
hinna örfáu útvöldu á sviði ball-
ettlistarinnar.
Utan sviðsins er hann hlé-
drægur, rólegur og íhugull, al-
ger andstæða hins fræga dans-
ara, eins og flestir fmynda sér
hann — og ekki alltaf að á-
stæðulausu. Hann er laus við
ákafa tilfinningasemi og skap-
ofsa, talar kyrrlátlega og blátt
áfram og virðist ekkert vita af
því, að hann sé einn af dáðustu
listamönnum samtíðarinnar.
Alltaf leitandi
„Ég er alltaf að leita að ein-
hverju nýju“, segir hann og
brosir hálfafsakandi, eins og það
sé nú eiginlega vítavert athæfi.
„Mér er lífsins ómögulegt að
festa mig við ákveðinn stand-
ard og ,láta það duga. Það
væri sjálfsagt miklu hæg-
ara og vafalaust vinsælla í aug-
um samstarfsmanna minna, en
ég er svona gerður og get ekki
annað. Ég er alltaf að hugsa
um hlutverkin mín og reyna að
finna nýjar hliðar á þeim, lfkt
og málari, sem velur sama
hann er bersýnilega eitthvað
klikkaður þessi' svip“.
Hann hlær að sjálfum sér, og
andlitið verður sem snöggvast
drengjalegt. Svo verður hann
aftur hugsi.
' „Ég get ekki gert neitt, sem
ég trúi ekki á sjálfur", heldur
hann áfram. „Mér er ómögulegt
að hlaupa um og veifa öllum
öngum með dramatískum
óskapagangi, sem ekki byggist
á innri sannfæringu. Mér finnst
hreyfingarnar þurfa að tjá það,
sem innra með manni býr, en
ekki öfugt — þ. e. að maður
berji sér á brjópt og komist
þannig í viðeigandi geðshrær-
ingu. Þá fyrst þegar maður
skynjar svo sterkt viðbrögð per-
sónunnar, að maður getur ekki
annað en gert þær hreyfingar,
sem hlutverkið útheimtir, er
maður orðinn sannfærandi. Ég
veit, að þetta sjónarmið mitt
er þreytandi fyrir samstarfsfólk
ið, en ég get ekki breytt því.
Þegar verið er að kenna mér
hlutverk og sagt sem svo:
,Hérna í þessum takti fórnarðu
höndum, þarna berðu þér á
brjóst, svo dansarðu nokkur
i
spor, síðan gerirðu þessa og
þessa hreyfingu ...‘, verð ég
alltaf að spyrja: ,En hvers
vegna? Af hverju á ég að fórna
höndum þama og snúa mér í
hring á hinum staðnum, o. s.
frv.?‘ Þetta tefur æfingamar, og
gerir mig ekki vinsælan, en ég
get ekki lært eins og hermi-
kráka; þá verð ég vélrænn og
túlkunin dauð. Á hinn bóginn
er mér sama, hversu fáránlega
hluti ég geri, bara ef ég skil
ástæðuna“.
Vinnur með
Balanchine í veíu.
„Yður hlýtur að leiðast prinsa
hlutverkin t. d. í Svanavatninu
og Þyrnirósu, sem þér eruð
samt eins og skapaður fyrir —
það eru heldur litlausar persón-
ur dramatískt séð“.
„Æjá, ég vil heldur dansa
Albrecht og James og álíka
hlutverk, og eins nútímaball-
etta“.
„Hvaða kóreógröfum eruð þér
hrifnastur af?“
„Sem stendur held ég, að
Balanchine geti gert meira fyrir
mig en nokkur annar. Ég er ráð-
inn að ballettinum hans 1 vetur
og mun dansa í nýja leikhús-
inu, sem opnað verður í apríl
næsta ár í Lincoln Center. Bal-
anchine vildi helzt fastráða mig
hjá sér, og ég geri mér vonir
um, að hann skapi eitthvað
handa mér persónulega“.
„Þá fær hann tækifæri til að
skapa verulega góð karlmanns-
hlutverk — þau hafa lengi verið
hans veika hlið“.
„Ég veit ekki ... en ég hlakka
mjög til að fá að vinna undir
hans stjórn. Hann hefur kennt
mér ýmislegt, sem ég ekki vissi
um minn eigin líkama, og þó
hélt ég, að ég væri farinn að
þekkja nokkuð vel á vöðvabygg
ingu mína og hvers ég get kraf-
izt af henni“.
„Þér hafið unnið með honum
áður?“
„Já, nokkra mánuði. En nú
vonast ég til, að það verði eitt
til tvö ár“.
„Hvert er álit yðar á kóreó-
grafíu hans?“
„Það er erfitt að lýsa því.
Hann verkar á mig líkt og and-
inn, sem berst við að sveigja
illæti, að enginn skyldi ætla,
að þetta væri eitt af stærstu
nöfnunum 1 listaheimi nútím-
ans.
„Ég hef mjög gaman af að
fást við kennslu“ segir hann
svo. „Fyrir tfu áram — 1952-4
— kenndi ég í Danmörku litlum
bömum, sem aldrei höfðu dans-
að fyrr. Ég lærði mikið af
þeim“.
„Er ekki erfitt fyrir dansara
eins og yður, sem sjálfur hafið
fullkomna tækni, að setja sig í
spor þeirra, sem minna geta?“
„Hver dansari hefur sína örð-
ugleika að berjast við, og mað-
ur þarf að læra að setja sig
í annarra spor og kenna hverj-
um eftir þeirri aðferð, sem bezt
á við hann. Til að geta gert það
rétta, þarf maður venjulega að
gera allar vitleysurnar fyrst“.
„Þér hafið auðvitað ferðazt
um mestallan heiminn?"
„Já, allt nema Suður-Ameríku
— þangað vildi ég gjarnan
koma — og Japan en þar á ég
að dansa næsta ár“.
Framhald á bls. 13.
Lærði af bömunum
I