Vísir - 10.10.1963, Síða 6

VÍSIR . Fimmtudagur 10. október

Ritstjórar Asgeir Thoroddsen og Ragnar Kjartansson
1963.
Myndin er tekin af hópnum fyrir utan aðalstöðvar sjóhers Atlantshafsbandalagsins.
Þrjátíu Varðbergsmenn
sækja Bandaríkin heim
Margt nýstárlegt mætir Evrópu
manni, sem ferðast til Bandaríkj-
anna og stígur um leið í fvr'sta
sinn fæti á aðra heimsálfu. Erfitt
er að gera skiimerkilega grein
fyrir öllum þeim fjölþættu áhrif-
um, sem streyma að honum og
sú spurning vaknar, hvort þessi
áhrif séu einkennandi fyrir Banda
ríkin 011. Vmislegt af því, sem
fyrir augu og eyru bar í Varð-
bergsferðinni, hefur sjálfsagt að-
eins gildi fyrir fylkin Virginíu,
Maryland og svo Washington D.
C.
Eigi að taka til þau atriði, sem
áhrifaríkust voru og aimennust að
gildi, þá verður fyrst fyrir stærð
lands og þjóðar. Ósjálfrátt r'eikar
hugurinn til íslands, en munur-
inn er of mikill til að saman-
burður komi að notum. Nær væri
að taka Vestur-Evrópu til saman-
burðar, sundurskorna af landa-
mærum, og íbúa hennar, sem, að-
greindir eru eftir þjóðlegum sér-
einkennum og menningararfi og
Iíka sundraðir í viðleitni til efna-
hagslegrar og stjórnmálalegrar
sameiningar.
Gistilandið birtist okkur þá sem
efnahagsleg, stjórnmálaleg og
menningarleg heild, þrátt fyrir
vissa sjálfstjórn fýlkjánna.
Hin efnahagslegu áhrif þessa
mikla munar á Vestur-Evrópu og
Bandaríkjunum eru auðsæ. Hinn
stóri markaður hefur örvað til
tækniframfara í stórum stíl, sem
orðið halja lyftistöng efnahags-
legra framfara. í Evrópu hefur
smæðin hins vegar gert smáríkj-
unum erfiðara fyrir efnahagslega,
og kunnum við íslendingar að
segja sögu af því.
Tækniframfarir Bandarikjanna
og framleiðslugeta þeirra koma
stöðugt fyrir sjónir ferðalangs-
ins í mynd iðnaðarvarnings í áð-
ur óþekktu úrvali, og nægir I því
sambandi að minnast á bifreiða-
mergðina, sem minnir helzt á
fugla í bjargi eða þá vöruúrval
stórmarkaðanna (super-markets),
vöruhúsa og kauphverfa (shop-
ping centers). Um leið/kemst mað
ur ekki''njá þ'vi að taka eftir
nokkrufh • skorti á persónulegri
þjónustu. Líka á þessu sviði er
reynt ;að leysa manninn af hólmi
með • vélum og eru sjáifsalarnir
mýmörgu sjálfsagt bezta dæmið
um-þá þróun.
Hin gífurlega framleiðslugeta
Bandaríkjanna gerir líka vart við
sig í annarri mynd, nefnilega I
hinum stórkostlega hernaðar-
Önnur áhrifamikil atriði úr
■ ferðinni eru kynnin, af fólkinu,
bandárísku þjóðinni. ! eyrópsku
umhverfi, fullu erfðavenjum, for
dómum og veraldarvanri slægð,
hafa opinskáir og heiðarlegir
Bendaríkjamenn oft stungið i
stúf. I eigin heimkynnum sér mað
ur hinn dæmigerða Bandaríkja-
mann í réttu umhverfi og Ijósi:
óeigingjarnan og samvizkusaman,
opinskáan og fróðleiksfúsan um
önnur lönd og aðra siði. Fjöl-
skyldum er ánægja a/ því að
opna heimili sín útlendingum —
sýna þeim the american way of
life, sem er ekki bara fólginn í
betri lífskjörum, heldur einnig
látlausri framkomu og fjölbreytt-.
um áhugamálum.
Sumir þeirra Bandaríkjamanna,
sem við hittum, reyndu'að afsaka
hina skömmu sögu þjóðarinnar og
hinar fáu erfðavenjur, þegar þeir
fréttu hvaðan við vorum. Slíks
gerist þó ekki þörf. Sannleikur-
inn er sá, að Bandaríkjamenn
eiga sér heillandi sögu, þótt stutt
sé, og sú deigla kynþátta og ó-
líkrar menningar, sem bandaríska
þjóðin hefur hrærzt í, er einstök
í sinni röð.
Þórir Einarsson.
☆
Þórir Einarsson:
mætti þjóðarinnar, sem hægt er
að viðhalda samfara hæstum þjóð
artekjum á mann í víðri veröld.
Það er þessi hernaðarmáttur,
sem hefur skipað Bandaríkja-
mönnum í sess forystuþjóðar
hins frjálsa heims og Atlantshafs-
bandalagsins þar með.
Þetta skeður á meðan Evrópu-
þjóðirnar stynja sundraðar undan
hernaðarútgjöldum og enginn
nema einstrengingurinn de
GauIIe lætur sig dreyma um eig
in kjarnorkuher.
Á stuttri ferð um Bandaríkin
ber margt fyrir augu íslendings,
cs
ei
sem vekur athygli hans, bæði á-
þreifanlegir hlutir og óáþreifanleg
ir. Eitt af því, sem hvað mesta
athygli okkar Varðbergsmanna
vakti í síðustu viku í stuttri kynn
isferð, var hin mikla hreyfing
fyrir jafnrétti þeldökkra þar í
landi. Kann sú hreyfing þessi
misserin jafnvel að marka endan-
leg tímamót í baráttu þeldökkra.
Á heimavettvangi kemur þetta
vandamál á undan öllum öðrum,
jafnvel efnahagsvandamálum og
atvinnuleysi, og ekkert er tíðrædd
ara í blöðum og á öðrum opin-
berum vettvangi.
Þetta er ekki nýtt vandamál. I
nær 300 ár hafa þeldökkir háð
baráttu fyrir jafnrétti sínu við
hvíta manninn. Á leið sinni frá
þrældómi til velferðarþjóðfélags
hefur þeim orðið margt ágengt
í baráttu sinni og smám saman
tekizt að afla sér traustari sess
og fengið jafnrétti sitt viðurkennt
í orði. Barátta þeirra er barátta
þjóðernisminnihluta fyrir jafn-
rétti á við aörá kynþætti í land-
inu Ýmsir hafa áður háð slíka
baráttu í landinu með góðum ár-
angri, en hinir þeldökku dregizt
aftur út. Þeir telia samtals um
11% af þjóðinni, eða 20 milljónir
af 180 milljónum íbúa. Lagalegan
rétt sinn hafa þeir fengið viður-
kenndan og árið 1959 var fjöldi
þeirra í opinberri þjónustu orðinn
10,8% af heildartölu opinberra
starfsmanna. Þá má einnig nefna,
að þeim fjölgar nú örar en hvít-
um mönnum og dánartala þeirra
hefur lælckað mjög undanfarna
áratugi og er mjög svipuð dánar-
tölu hvítra. Þeir hafa fengið meiri
og betri menntun, betra húsnæði
og auknar tekjur.
Þrátt fyrir jafnréttisviðurkenn-
ingu í orði, skortir enn mikið á
viðurkenningu á borði. Það sann-
ar einfaldur tölfræðilegur saman-
burður, sem sýnir okkur að þel-
dökkir búi í lélegra húsnæði, hlut
fallstala þeirra meðal atvinnu-
lausra sé hærri og tekjur þeirra
verulega lægri. Þrátt fyrir sýni-
legan árangur, gera þeir sig ekki
lengur ánægða með hina hægu
framrás og hefur krafa þeirra fyr
ir algjöru jafnrétti farið mjög
vaxandi hin síðari misseri og með
al hvítra manna er greinilegt að
jafnréttiskröfu þeirra vinnst auk-
ið fylgi, einkum þó meðal mennta
manna.
Kemur þessi bylgja sérstaklega
í kjölfar dóma hæstaréttar Banda
ríkjanna, sem kvað upp úr um,
að aðskilnaður hvítra og svartra,
t. d. í skólum, bryti f bága við
stjórnarskrána og allar slíkar
reglur og log, sem þing einstakra
ríkja hefðu sett væru ólögmætar.
Þá hafa pólitísk öfl gengið fram
fyrir skjöldu og hafa staðið mikl-
ar sviptingar um frumvarp Kenne
dys Bandaríkjaforseta, sem hann
hefur lagt fyrir þingið, og hefur
stöðvazt þar undanfarna mánuði
og ekki er útséð um, hvort það
nái fram að ganga. Töldu flestir,
er við ræddum við, að afdrif þess
skipti mjög miklu máli fyrir for-
setann og úrslit forsetakosning-
anna á komandi ári. Er það jafn-
vel skoðun ýmsra, að komist það
óbrotið í gegn, getj það orðið
til.þess að ^Jrípa Kennedy sess
meðal meiri háttar forseta Banda-
ríkjanna.
Þess varð einnig greinilega
vart, að gangan mikla í ágúst-
mánuði hefur haft mikil áhrif.
Hún hefur reyndar breiðzt út,
þannig að víða um Bandaríkin
hafa verið farnar smærri kröfu-
göngur svartra og hvitra.
Það má telja víst, að undan-
farna mánuði hafi verið velt af
stað snjóbolta, sem ekki verði
stöðvaður fyrr en fullu jafnrétti
sé náð. Vafalaust tekur það a!I-
langan tíma og skiptir miklu, að
honum verði beint á skynsamleg-
ar brautir og komizt verðj hjá of-
beldi á báða bóga.
í stuttu spjalli okkar við Robert
Kennedy, bróður forsetans, var
vikið að, þessu máli og hann
spurður um, hvort hann væri
ánægður með gang þess. Það
kvað hann ekki vera, en nú væri
þó ljóst, að meiri hreyfing væri
komin á málið en áður og góðra
áfanga væri að vænta og bæri að
fagna því.
Ef til vill á árið 1963 eftir að
marka söguleg þáttaskil í þessu
máli.
Hörður Sigurgestsson.
☆
áémsifflííissróðheB’ro og L.B.
Skcoiuðu flotabækistöðvur Atl-
í iorfoSk — 2 þótttokendur lóta
áSit siff i Sjés
ö
E5Í