Vísir - 16.04.1964, Qupperneq 4

V í S I R . Fimmtudagur 16. apríl 1964.

bækur íslenzkar
Vísir leitaði til Friðjóns Skarphéðinssonar bæjarfógeta á Akur-
eyri og bað hann að segja frá bókasöfnun sinni. Friðjón hefur
safnað bókum frá unga aldri og á verðmætt bókasafn þótt hann
Iáti sjálfur iítið yfir, enda manna hógværastur.
Bókasafn Friðjóns er mjög alhliða en ekki hvað minnsta rækt
hefur hann lagt við söfnun lögfræðibóka og er þeirri hlið bók-
mennta flestum, ef ekki öllum, núlifandi íslendingum kunnugri.
Til er prentuð skrá, sem Friðjón hefur gert um íslenzk lögfræðirit
frá upphafi. Það var ekki hvað sízt í tilefni af þessu sem Vísir fór
þess á ieit viðJFriðjón að hann skrifaði sérstaklega um fágætar
útgáfur lögfræBibóka án tillits til þess hvort hann ætti þar sjálfur
eða ekki. Má ísienzkum bókamönnum og söfnurum vera að því
nokkur stuðningur. Hér 'gefum við Friðjóni orðið.
Stundum hefi ég velt því
fyrir mér, hvað hafi valdið því,
að bækur hafa löngum verið
mér tómstundagaman, ekki að-
eins söfnun bóka, heldur einn-
ig lestur þeirra. Líklega er þetta
ættararfur og mér í blóð borið
eins og mörgum öðrum mönn-
um. Ekki veit ég heldur, hvort
bókmenntaáhugi og bókasöfn-
un er algengara einkenni meðal
Fyrsta bókin, sem prentuð var
hérlendis um Iögfræðileg efni á
18. öld mun vera lögbók ís-
lcndinga, sem prentuð var á
Hólum 1707.
Islendinga en annarra þjóða.
Mig brestur þekkingu á öðrum
þjóðum til þess að geta dæmt
um það, en ýmsir, sem telja sig
bera skyn á þetta, halda því þó
fram. Hinn mikli fjöldi forn-
bókaverzlana í sumum eriend-
um borgum, t.d. í Kaupmanna-
höfn, bendir þó I aðra átt.
Hvað sem þessu líður eru furðu
margir menn hér á landi, sem
leggja meiri eða minni stund
á bókasöfnun og hefur þeim
fjölgað ört undanfarin 10—20
ár.
Ég tel að 'ég hafi aldrei lagt
mikla stund á að safna bókum
og hefi jafnan álitið mig meðal
hinna smærri spámanna á því
sviði. Mér er ekki ljóst, hve-
nær telja má að söfnun mín
hafi byrjað. Efnahagur minn
setti þröngar skorður a.m.k. þar
til ég hafði lokið námi. En það
var 1935. Eftir það fór bókum
mínum dálítið fjölgandi. Aldrei
setti ég mér neitt markmið i
því sambandi, en söfnun mín
beindist fyrst og fremst að ís-
lenzkum bókum og bókum um
íslenzk efni þó erlendar væru,
og að sjálfsögðu helzt að göml-
um bókum, sem ekki voru á
hverju strái.
Sérstaka ánægju hafði ég af
FYRRI GREIN
að safna smám saman í heil
eintök af tímaritum og safnrit-
um, í stað þess að kaupa þáu í
heilu lagi, enda var það miklum
mun ódýrara. Þannig safnaði
ég t.d. öllum Skírni, Nýjum
Féýrgsritum, Andvara, Þjóðvina
félagsalmanökum, Fornbréfa-
safni, Sýslumannaævum o. fl.,
jafnvel Árbókum Espólíns. Hins
vegar reyndist ekki unnt að
safna þannig mörgum gömlu
tímaritanna, t.d. Lærdómslista
félagsritum, Klausturpósti, Ár-
manni á Alþingi o.s.frv. Ekki
er laust við að maður telji sig
hafa unnið gagnlegt verk með
því að tína saman í samstæða
heild brot, sem annars hefðu
legið á tvist og bast, og e.t.v.
aldrei orðið saman felld ella.
SAMSKIPTI VIÐ
AÐRA BÓKASAFNARA.
Af bókagrúski mínu hefur
leitt að ég hefi kynnzt ýmsum
bókamönnum og bókasöfnurum
og jafnvel fylgzt dálítið með
söfnun þeirra sumra. Við þessa
menn hefi ég átt margvísleg
samskipti og hlotið hjá þeim
ómetanlega hjálp. Auðvitað
hefi ég reynt að greiða fyrir
þeim í staðinn eftir minni litlu
getu. Þessi samskipti hafa und-
antekningarlaust verið ánægju-
leg og oft haft mikla þýðingu
fyrir mig. Eru þá efst í huga
mér Þorsteinar þrír, Helgi
Tryggvason, Árni Bjarnarson og
Sigurður L. Pálsson, þó að
fjölda marga aðra mætti nefna.
Af þessum mönnum hefi ég
numið marga gagnlega hluti og
, á þeim mikið að þakka.
Margir bókasafnarar kunna
að segja frá skemmtilegum
sögum í sambandi við bóka-
söfnun sína, sem oft fjalla um
atvik að því, hvemig þeir kom-
ust yfir einhverja tiltekna bók
eða bækur, eða úndarlegar til-
viljanir, sem átt hafa sér stað
og orðið hafa til þess að bjarga
sjaldgæfum bókum frá glötun.
Slfkar sögur kann ég þvf miður
; engar að. segja ajf mfnum bók-
um. Þar héfur -aflt verið tiltölu-
lega hversdagslegt og ekki í
frásögur færandi. Kann þó að
vera að hér-ráði nokkru, að mig
brestur fundvísi á slfk söguefni.
Af söfnunarsnuðti mfnu leiddi
áð lokum að ég eignaðist dálft-
ið safn af góðum bókum. All-
í Crymogaea Arngríms lærða, sem fyrst var gefin út í Hamborg
1609, er kafli um stjórnskipun og lög íslendinga á söguöid með
tilvitnunum í hin fomu lög, væntanlega hið fyrsta, sem prentað
hefur verið úr Grágásarhandritum.
Varla verður sagt, að ég hafi
lagt stund á að safna vissum
flokkum bóka umfram aðra. í
SÖFNUN
LÖGFRÆÐIBÓKA.
Söfnun lögfræðibóka hefur
reynzt mér erfið, en sl^ac bæk^.
Alls staðar eru þó ófyllt skörð.
Vera má, að á vissum tímabil-
um hafi ég lagt meiri áherzlu
á eitt en annað, t.d. rímur,
riddarasögur, þjóðsögur, ljóð,
leikrit, lögfræði, fornbókmennt-
ir, ferðabækur o.s.frv. Vel uni
Friðjón Skarphéðinsson bæjarfógeti segir
frá bókasöfnun sinni og merkustu lógfræði-
bókum sém gefnar hafa verið út
mörg hin síðari ár hefur söfnun
mín legið niðri að mestu eða
öllu, enda er nú orðið stórum
erfiðara til fanga en áður var,
og sjaldgæfar bækur komnar
í hátt verð.
ég því að ófyllt skörð eru hvar
sem litið er. Þvi meiri von er
til að eignast bók og bók, sem
maður hefur áhuga á, og allir
bókamenn þekkja þá ánægju,
sem því er samfara.
Meðal merkra iögfræðibóka um ísienzk efni, sem prentaðar voru í Kaupmannahöfn á seinni hluta
18. aldar voru Historisk Indledning til den gamle og nye Islandske Rættergang, Kristinn réttur hinn
gamli og Kristinn réttur hinn nýi.
ur voru þó með því íyrsta, sem
ég tók að ágirnast. Þegár ég var
í skóla keypti ég af Guðmundi
Gamalíelssyni eina af mínum
fyrstu bókum, sem telja má til
gamalla bóka. Það var jafn-
framt fyrsta Hrappseyjarbókin,
sem ég eignaðist, Norsku lög,
ágætt eintak á 10 krónur. Það
er raunar ekki sjaldgæf bók, en
mun þó ekki lengur auðfengin.
Þannig mun það vera um flest-
ar eða allar gamlar bækur um
lögfræðileg efni, að þær eru
torfengnar. Meira að segja mun
þvf einnig þannig háttað um
ýmsar hinna nýrri.
FYRSTA
LÖGBÓKIN.
Fyrsta bókin, sem prentuð
var á íslandi um veraldleg efni,
var Lögbók íslendinga, Hólum
1578. Það var lögbók sú, sem
Magnús konungur Hákonarson
lét semja fyrir íslqndinga og
sendi til íslands með Jóni lög-
manni Einarssyni. Síðan hefur
hún verið kölluð Jónsbók og
líklegt er talið að Jón lögmaður
hafi verið höfundur hennar að
öllu leyti eða einhverju. Þessi
fyrsta Jónsbókarútgáfa mun nú
ekki vera til, utan örfá eintök
í söfnum og vantar þó í flest
þeirra. Sama máli gegnir um
aðra útgáfu bókarinnar 1580
og einnig svongfnda Núpufells-
bók, sem er Jónsbók prentuð á
Núpufelli nokkru síðar. Af
henni er ekkert heilt eintak til
svo vitað sé. Jónsbók 1578 var
gefin út ljósprentuð 1934 í rit-
safninu Monumenta typo-
graphica islandica. Bókasafnari
getur vitanlega ekki gert sér
vonir um að eignast 16. aldar
Jónsbókarútgáfu, enda munu
þær naumast til í einkaeign.