Vísir - 10.06.1965, Blaðsíða 7

V í S IR . Fimmtudagur 10. júní 1965.
7
1
Viðhorf Islands til Fríverzlunarbandalagsins
Almenn tollalækkun nauðsynleg
Á aðalfundi Kauþmanna-
samtaka Islands í fyrradag
flutti viðskiptamálaráðherra,
dr. Gylfi Þ. Gíslason, ítarlegt
erindi og vék þar að mörg-
um merkilegum málum. Með-
al annars gerði hann að um-
ræðuefni hugsanleg tengsl Is
lands við Fríverzlunarbanda-
lagið, EFTA. Þar sem það mál
er nú mjög á döfinni, birtir
Vísir hér i dag þennan kafla
úr ræðu ráðherrans, þar sem
hann fjallar einnig um nauð-
syn almennrar tollalækkunar
fyrir verzlun landsis.
„Ég vil vekja athygli á því,
að í viðskiptamálum eru Is-
lendingar á síðari árum að vissu
leyti að einangrast frá helztu
viðskiptaþjóðum sínum og um-
heiminum yfirleitt.
Það kann að hljóma undar-
lega að ég taki þannig til orða,
þegar það er þó kunnara en frá
þurfi að segja, að á undanföm-
um árum hafa höft á viðskipt-
urn og gjaldeyrisyfirfærslum að
mestu leyti verið afnumin og
meira frelsi komið á í innflutn-
ingsverzluninni en ríkt hafði hér
á landi um þriggja áratuga
skeið. En það, sem ég á við er
tvennt.
Annars vegar á ég við það,
að innflutningstollar okkar Is-
lendinga eru miklu hærri en
tíðkast í nokkru nálægu landi.
Þeir hafa að vísu verið lækkað-
ir á undanförnum árum.
Mun hærri tollar
hérlendis
Ennþá em þeir samt að með-
altali miklu hærri en tíðkast í
nokkru þeirra viðskiptalanda
okkar, sem búa við svipað hag-
kerfi. Auk þessa er þess að ge'ta,
að í flestum þessara landa hafa
undanfarin ár verið fram-
kvæmdar miklar tollalækkanir
og þá auðvitað fyrst og fremst I
löndum viðskiptabandalaganna
tveggja í Evrópu, Efnahags-
bandalagsins og Frfverzlunar-
bandalagsins, sem höfðu það
meðal höfuðmarkmiða sinna að
afnema smám saman tolla og
höft í innbyrðis viðskiptum.
Þessi þróun hefur haft það í
för með sér, að munurinn á
hinum geysiháu fslenzku tollum
og tollum nágrannalandanna hef
ur orðið meira áberandi en ella.
Hins vegar á ég við það að
áður fyrr, meðan samgöngur
milli íslands og annarra landa
voru fremur takmarkaðar og til-
tölulega lítill hluti landsmanna
ferðaðist til annarra landa, hafði
þessi tollamunur ekki veruleg
áhrif á innflutningsverzlunina
og ráðstöfun alls almennings á
tekjum sfnum. Á síðari árum
hafa ferðalög íslands til annarra
landa hins vegar stóraukizt,
samtímis þvf sem ferðamenn
eiga auðvelt með að afla sér
erlends gjaldeyris með lög-
ákveðnu verði. Þetta hefur vald-
ið því, að tollamunurinn er far-
inn að hafa stórkostleg áhrif á
innflutningsverzlunina og tekju-
ráðstöfun alls almennings.
Þúsundir kaupa
erlendis
Hinir háu íslenzku tollar
koma einfaldlega ekki til fram-
kvæmda nema að mjög tak-
mörkuðu leyti gagnvart þeim
þúsundum lslendinga, sem ferð-
ast til útlanda á ári hverju. —
Þetta veldur þvi, að sívaxandi
hluti þeirra erlendu neyzluvöru,
sem þjóðin þarfnast og hún not
ar, er keyptur erlendis á smá-
söluverði af notendunum sjálf-
um, en ekki á heildsöluverði af
þeim aðilum. sem sérþekkingu
hafa á verzlun með hlutaðeig-
andi vörutegund. Enginn vafi er
á þvf, að frá þjóðhagslegu sjón
armiði er að þessu mikið tjón.
Fyrir hinn einstaka neytanda er
auðvitað að því hagnaður að
geta keypt erlendis neyzluvöru,
sem hvort eð er þarf að flytja
tii landsins, af þvf að ekki þarf
að greiða islenzkan toll af því,
sem keypt er f erlendri smásölu
verzlun. En fyrir þjóðarbúið í
heild væri miklu hagkvæmara
að varan væri keypt til lands-
ins á heildsöluverði f stórum
stfl.
Hér er um flókið og vanda-
samt mál að ræða. Um allan
heim fara ferðalög milli landa
mjög vaxandi í kjölfar batnandi
efnahags og bættra samgarigna.
Alls staðar tíðkast það, að
menn geti flutt með sér eitt
hvað af persónulegum nauðsynj
um milli landa. Það, sem veldur
þvf, að slíkir flutningar á al-
mennum neyzluvörum milli
landa eru ekki teljandi vanda-
mál, t. d. í Vestur-Evrópu, er
einfaldlega það, að ekki er veru
legur verðlagsmunur á þessum
vörum í einstökum ríkjum Vest
ur-Evrópu. En milli Vestur-
Evrópu-ríkjaona sem heildar
annars vegar og Islands hins
vegar er ríkjandi verulegur verð
lagsmunur, einkum að þvf er
snertir ýmsar algengar neyzlu
vörur, sem menn einmitt gjarn
an kaupa á ferðalögum. Þessi
verðlagsmunur á fyrst og
fremst rót sfna að rekja til
hinna sérstaklega háu íslenzku
tolla. Og þessi verðlagsmuriur
er svo mikill, að það er augljóst
hagræði að þvf að gera marg-
vfsleg innkaup í erlendum smá-
söluverzlunum. Slík innkaup
hafa farið svo mjög vaxandi á
síðari árum, að segja má, að
íslenzk smásöluverzlun hafi að
verulegu leyti verið að flytjast
út úr landinu og það sé orðið
verulegt vandamál, hvernig tak-
ast megi að flytja þessa smá-
söluverzlun aftur inn i landið.
Lækkun tollanna
Ég er þeirrar skoðunar, að hið
eina, sem til framtfðar geti skap
Gylfi Þ. Gíslason,
viðskiptamálaráðherra.
að eðlilegt og heilbrigt ástand í
þessum efnum, sé, að við ís-
lendingar lækkum smám saman
tolla okkar niður í svipað horf
og á sér stað í helztu við-
skiptalöndum okkar, þannig að
verðlagsmunurinn, sem nú er,
hverfi. Meðan hann á sér stað,
verður alltaf tiihneiging til þess,
að nokkur hluti smásöluverzlun
arinnar gerist utan Islands, og
það hlýtur alltaf að vera þjóð-
hagslega óhagkvæmt, að slíkt
eigi sér stað. En ekki þarf að
orðlengja um það, hversu mikið
og vandasamt verkefni það er
að lækka íslenzku tollana niður
í það, sem á sér yfirleitt stað í
Vestur-Evrópu. Það jafngildir al
gerri nýskipun á öllu tekjuöfl-
unarkerfi hins opinbera, ekki að
eins vegna áhrifanna á afkomu
ríkissjóðs heldur einnig vegna
áhrifanna á afkomu íslenzks iðn
aðar. Slíkt þarf því að eiga sér
stað á nokkru árabili, e. t. v.
alllöngu, en hér er að mínu
viti um að ræða viðfangsefni,
sem algjörlega óhjákvæmilgt er
að fara að vinna að, og þeim
mun fyrr, sem skynsamleg og
raunhæf áætlun um þetta efni
verður gerð, þeim mun betra
fyrir þjóðarheildina.
EFTA og ísland
I fjórða lagi vil ég nefna, að
þróunin innan viðskiptabanda-
laganna í Vestur-Evrópu hefur
á undanförnum árum að ýmsu
leyti orðið örari en gert var
ráð fyrir. Veldur þetta því, að
tímabært virðist fyrir I'slend-
inga að taka á ný að athuga
aðstöðu sína og hagsmuni í þess
um efnum. Það hefur aldrei
komið til greina, að Islendingar
gerðust aðilar að Efnahags-
bandalagi Evrópu, eins og til
þess var stofnað og eins og
það starfar nú í dag. Þegar Frí-
verzlunarbandalag sjöveldanna
var stofnað, þótti ekki heldur á-
stæða til þess að athuga gaum-
gæfilega hugsanlega aðild Is-
lendinga að því, þar eð margs-
konar óvissa var þá ríkjandi um
framtíð þess bandalags, ekki
vitað, hversu varanlegt það
yrði, og ekki heldur, hver árang
ur gæti orðið af því skipulagi,
sem þar var tilætlunin að reyna.
Nú hefur hins vegar fengizt
margvísleg reynsla af starfsemi
Fríverzlunarbandalagsins.
Skuldbindingar þær, sem að-
ild að því fylgja, eru ekki ná-
lægt því eins miklar og þær
skuldbindingar, sem fylgja aðild
að Efnahagsbandalaginu. Og af-
leiðingar ýmissa ákvæða stofn
skrár Fríverzlunarbandalagsins
liggja nú miklu Ijósar fyrir en
átt gat sér stað við stofnun
þess. Öll aðildarríki Fríverzlun-
arbandalagsins telja sér hafa
orðið tvímælalausan hag að
starfsemi þess og aðstöðumun-
urinn milli fyrirtækja innan
bandalagsins og fyrirtækja utan
þess, sem þurfa að selja eða
vilja selja vöru sína inn á banda
lagssvæðið, fer auðvitað vax-
andi með hverju árinu sem líð
ur.
Fríverzlunarbandalagslöndin
eru helztu viðskiptasvæði Is-
lendinga. Meir en 40% af út-
flutningsviðskiptum okkar er
við Fríverzlunarbandalagssvæð-
ið. Á s. 1. ári nam innflutning-
ur okkar frá Fríverzl.bandalags-
löndunum 49.9% heildarinn-
flutnings, og útflutningur okk-
ar þangað 43.2% heildarútflutn-
ingsins. Við Efnahagsbandalags-
löndin eigum við hins vegar
ekki nema um 16—18% af utan
ríkisviðskiptum okkar og er það
svipuð hlutfallstala og viðskipti
okkar við hvort ríki um sig,
Bandaríkin og Sovétríkin. Að
því væri auðvitað tvímælalaus
hagnaður fyrir Islendinga að
njóta þeirrar tollalækkunar á
sjávarafurðum og þeirrar minnk
unar á höftum í viðskiptum
með sjávarafurðir, sem aðild að
Fríverzlunarbandalaginu mundi
sjálfkrafa leiða til.
Vandi okkar í þessu sam-
bandi er hins vegar fólginn í
því að við yrðum að skuldbinda
okkur til þess að lækka smám
saman innflutningstolla okkar á
iðnaðarvörum og spurningin er,
hvort við ættum kost á nógu
löngu aðlögunartímabili í
þeim efnum. En þá er komið að
sama vandamálinu og ég var að
ræða um áðan. Sjálfra okkar
vegna hlýtur það að verða mark
miðið að lækka innflutnings-
tollana. En bæði vegna hags-
muna ríkissjóðs og þá ekki síð-
ur innlenda iðnaðarins. sem
vaxið hefur upp í skjóli þessara
tolla, getur slík breyting ekki
gerzt skyndilega, heldur verður
að eiga sér stað smám saman,
— á svo löngum tíma, að nauð
synleg aðlögun gæti átt sér
stað hér innanlands. Þetta mál
tel ég einnig til mikilvægustu
verkefna, sem úrlausnar bíða.
• JÓNAS KRISTJÁNSSON:
MAÐURINN MANNFÉLAGIÐ OG MENNINGIN
tl'ugtakið menning getur nán-
ast táknað hvað sem
vera skal. Það er talað um innri
og ytri menningu siðmenningu,
fornaldarmenningu, tæknimenn-
ingu, menningu 18. aldar, ís-
lenzka menningu, menningar-
postula, menningartæki.
Á siðustu árum hafa félags-
vísindamenn að mestu orðið
sammála um notkun hugtaksins
menning. Þeir skilgreina menn-
ingu mjög vítt sem summu af
fjölda áþreifanlegra og óáþreif-
anlegra atriða. Menning er hinn
félagslegi arfur, sem flyzt milli
kynslóða, siðir og venjur, hug-
sjónir, trúarbrögð veraldleg og
andleg, nám og menntun, tæk-
in, sem fólkið notar í lífsbar-
áttunni, hugmyndir og tákn.
Algengt er að setja menningu
sem einn af þremur hyrningar-
steinum 1 félagslega þrfliyrn-
ingnum: Maður — mannfélag
— menning. Fyrsta hugtakið vls
ar til sálarlífsins, annað hug-
takið til félagsllfsins og þriðja
hugtakið til menningarlífsins í
framangreindum skilningi. Segja
mætti, að í þessu samhengi sé
félagslifið hugsað sem Ieikvöll-
ur sálarlífa mannanna og hins
ópersónulega menningarlifs,
sem flyzt milli kynslóðanna.
Hver einstaklingur öðlast
hlutdeild í menningu umhverfis
síns með menntun, 1 víðri merk-
ingu þess orðs. Hugtakið mennt-
un er þannig hugsað svipað og
hugtakið uppeldi. Menntun er
þá m. a., að börnum er kennt
hreinlæti, að halda á hnífnum
1 hægri hendi, þeim er kennt
að tala, lesa og skrifa, þeim er
kennt að trúa á þjóðsögur og
hetjusögur umhverfisins, for-
dóma þess, hugsjónir og and-
leg og veraldleg trúarbrögð
þess, og þau fá hlutdeild í þekk-
ingarforða umhverfisins.
Það hefur skapazt sú venja
að greina menningu í tvo flokka,
efnislega menningu og andlega
menningu. I sambandi við þá
skiptingu er einkum athyglis-
verður sá tímamismunur, sem
oft kemur fram á efnislegri og
andlegri menningu. Það er talað
um menningar-seinkun, þegar
þróun efnismenningar og and-
legrar menningar gengur mis-
hratt.
Þessi tíroamismunur er eink-
um umræddur í sambandi við
snertingu frumstæðra þjóða við
tæknimenningu Vesturlanda,
vandamál þróunarlandanna svo-
nefndu. Þessar þjóðir ætla að
flýta sér að taka upp tæknina,
án þess að andlega menningin
fylgi. Þetta hefur skapað feiki-
leg vandamál, þegar fólk, sem
trúir á djöfla í hverju tré,
galdra, alvizku forfeðranna og
gamalmennanna, og að vinna
sé til skammar, fer að taka upp
nútímatækni. Afleiðingamar
verða í bezta lagi rótleysi og
spenna, í versta falli hrun.
Fjölmennar menningar skipt-
ast oft í menningardeildir, og
fer skiptingin þá eftir Iitarhætti
manna, trúarbrögðum, félags-
legri aðstöðu eða öðru. Vissar
menningardeildir hafa önnur
menningareinkenni en heildin
og þar eru fólgin mörg ágrein-
ingsatriði, sem brjótast oft fram
í kynþáttaóeirðum, trúarbragða-
óeirðum, stéttabyltingum og
öðru slíku.
Menningar af sama meiði eru
oft flokkaðar saman sem menn-
ingarheildir, og má þannig t. d.
tala um hina vestrænu menn-
ingarheild.
MENNING