Vísir - 19.06.1965, Síða 9

9
amannsms
Sigurður Samúelsson
prófessor
T dagblaði „Vísi“ þ. 9. júní
1965 birtist grein um vænt-
anlega starfsemi landsamtaka
hjarta- og æðasjúkdómavarnafé-
laga á íslandi — Hjartavemd —
og er þar af lltt skiljanlegum
hvötum ráðizt allharkalega að
samtökum þessum. Að grein
þessari stendur ungur maður,
sem nýlega mun hafa skipað sér
í raðir blaðamanna. Hann er
læknissonur og hefur um tíma
stundað nám í læknisfræði hér
við Háskólann. Mun honum því
renna blóðið til skyldunnar að
skrifa um heilbrigðismál. Er allt
gott um það að segja, en hitt er
alvarlegra þegar byrjendur í
starfi viðhafa ekki eðlileg við-
brögð með að afla sér fanga
eða heimilda, sem þó liggja fyrir
prentaðar í blöðum samtakanna.
Hefði ég þó hald'ið að hinn snari
þáttur í starfi blaðamanns væri
sá, að gefa almenningi sem
gleggsta og réttasta mynd af
því málefni, sem um ræðir, enda
er það sannarlega reynsla mín
af þeim íslenzkum blaðamönn-
um, sem ég hef kynnzt og um
heilbrigðismál hafa skrifað.
tTinn rauði þráður I grein
þessari sem kölluð er
„Hjartavemd?“ er í fyrsta lagi
að gera lítið úr þeirri sjúkdóms-
leit, sem fyrirhuguð er, og í
öðru lagi að vara heilbrigðis-
stjórn landsins við að veita fé
til þessarar starfsemi. Verð ég
að segja, að ég vorkenni þess-
um unga manni það hlutskipti,
sem hann hefir valið sér, fyrst
og fremst vegna þess, að það
stangast mjög á við það, sem
hann segir í grein sinni, sem
byggð er á margvíslegum mis-
skilningi.
Skal nú rætt um einstöku at-
riði greinarinnar. Blaðamaður-
inn viðurkennir, að hjarta- og
æðasjúkdómar séu nú algeng-
asta dánarorsök meðal þjóðar-
innar, svo að eðlilegt sé, að bar-
átta sé hafin gegn þeim. Heil-
brigðisskýrslur sýna, að árlega
deyja á fjórða hundrað manns
hér á landi af þessum orsökum
og fer sú tala vaxandi. Á tutt-
ugu ára tímabilinu 1941—1961
óx dánartölutiðni þessara sjúk-
dóma um 75% og á sama tíma-
bili hafði hlutdeild hjartadauðs-
fallanna tífaldazt I slysa- og
mannskaðarannsóknurn þeim,
sem framkvæmdar eru á vegum
meinafræðistofnunar Háskólans
við Barónsstíg. Það þarf því
enginn að ganga neinar grafgöt-
ur hvert stefnir I þessum mál
um.
Orðrétt segir i greininni:
„Nú er því þannig varið sam-
kvæmt mati læknisfróðra
manna. að mjög erfitt er að
finna kransæðaþrengsli. nema
eftir ð þau eru komin á allhátt
stig og er þá oftast mjög stutt
í að viðkon.andi sjúklingur finni
fyrir sjúkdóminum, svo að ekki
verður um að villast. Það yrði
því ef til vill um nokkra sjúk-
linga að ræða, sem fyndust á
þcnnan hátt, en varla mjög
marga, sem ekki fyndust á ann-
an hátt.“
Hér kemur fram alvarlegt
vanmat á rannsóknum í hjarta-
sjúkdómafræðum, og að mínu
viti settar fram af blaðamann-
inum til að rýra álit manna á
gildi væntanlegra hóprann-
sókna. Við sem höfum haft með
rannsóknir á hjartasjúkdómum
að gera um áratugaskeið, finn-
um stundum breytingar í hjarta-
línuriti hjá þeim, sem engin
hjartaeinkenni kvarta um, eða
hafa að eigin áliti einkenni frá
öðrum líffærum, sem svo re}m-
ast stafa af hjartasjúkdómi. Ég
skýt því hér inn, að tekið er
hjartalínurit af öllum þeim
sjúklingum, sem vistaðir eru á
lyflæknisdeild Landspítalans, og
þar koma nú um 1000 sjúklingar
á ári. Þykist ég því tala af
nokkurri reynslu. Blaðamaður-
inn læðir því inn, að hann bygg
þessa skoðún sína „samkværnt
mati lækhisfróðra manna“, ög
skil það svo, að það séu menn
sem hafa álíka mikla nasasjón
af læknisfræði og blaðamaður-
inn sjálfur, en vil undanskilja
lækna.
Þá kem ég að þeirri hugsana-
villu blaðamannsins, sem hefur
viðurkennt að hjarta- og æða-
sjúkdómar séu algengasta dán-
arorsök hérlendis, og ber svo
það á borð fyrir almenning að
ekki finnist nema nokkrir sjúk-
lingar við hóprannsókn á nokkr-
um tugþúsundum íslendinga
eins og fyrr var vitnað til f grein
þessari. Vildi ég óska að satt
væri, en því miður hníga öll rök
í gagnstæða átt.
Blaðmaðurinn gerir enga til-
raun til að lýsa því leitarstarfi,
sem ætlunin er að koma hér á
fót, og hefði honum þó verið
það hægur vandi með því að líta
í fyrsta tölublað „Hjartavemd-
ar“, þar sem er grein eftir und-
irritaðan um það efni. Lesa má
út úr grein blaðamannsins þann
misskilning að hér sé aðeíns um
hjartarannsókn að ræða, þótt
síðar I greininni sé minnzt á
almenna iæknisskoðun „með
færibandsfyrirkomulagi“, sem
auðsjáanlega er ekki mikils-
virði í augum blaðamannsins.
Með slíkri rannsókn er ætlun
okkar að ná til hinna ýmsu
þátta í lífj og starfi manna sem
reynslan hefur sýnt að eru
hættumerki og em undanfari
hjarta- og æðasjúkdóma. Er hér
um að ræ,ða: sígarettureykingar,
kyrrsetustörf, andlega raun í
starfi, erfðir, líkamsfitu eða
þyngdar-aukningu, háþrýsting,
aukna fitu í blóðinu, leynda eða
greinilega sykursýki. Við þetta
bætist svo, að tekið verður
línurit af hjarta og röntgenmynd
af hjarta og lungum. Læknis-
rannsóknin vildum við að fram-
kvæmd af sérfræðingúm f
lyflæknisfræði. Er hér farið eftir
tillögum Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunarinnar í Genf, sem
senda mun á þessu sumri sér-
fræðinga sína hingað til ráðlegg
inga um framkvæmd þessara
rannsókna.
A f framansögðu má ljóst vera,
^ að með slíkum gagngerðum
rannsóknum, sem aldrei áður
hafa farið fram hér á landi,
munu margir finnast, sem eitt-
hvert hættumerki hafa um
hjarta- og æðasjúkdóma. Mér
þætti liklegt að þeir yrðu frem-
ur taldir í hundruðum en tugum,
ef landssamtökunum vex sá fisk
ur um hrygg sem óskandi er,
að þeim á næstu árunum tækist
að rannsaka þá árganga sem i
mestri hættu er af völdum
þessara sjúkdóma.
Blaðamaðurinn blandar inn í
þetta mál meðferð hjartasjúk-
dóma. Slíkt heyrir ekki undir
starfs, hjarta- og æðasjúkdóma
' ^arnpirfelagá, eni tilííeyrir við- H
omfeidi 'héimiiislælinum. Er lí
þvl auðsætt að störf þeirra
munu aukast.
Þessi ungi blaðamaður talar
mjög valdsmannlega um, að að-
gerðir við kransæðastiflu séu
sárafáar. Ekki veit ég hvaðan
honum kemur slik vizka, en ekki
mun ég ræða við hann þess
háttar læknisfræðilegar aðgerðir
í dagblöðum. Honum verður
heldur ekkert fyrir því að
hnjóða í hinar svokölluðu sega-
varnir, en sú meðferð er við-
höfð til að hindra storknun
blóðsins og til varnar æðastíflu.
Vegna þess stóra hóps, sem nýt-
ur þessarar meðferðar á lyf-
læknisdeild Landspítalans vil ég
taka fram, að við teljum að
þessi lækningaaðferð hafi komið
að miklu gagni, og eru dánar-
tölur af völdum kransæðasjúk-
dóma hér verulega lægri en í
nágrannalöndum okkar, og þó
einkum í því landi sem blaða
maðurinn vitnar til (Danmörku).
Blaðamaðurinn fer með rangt
mál er hann segir, að samtökin
hafi aldrei haldið á lofti sem
megin-tilgangi almennum rann-
sóknum á tíðni hjanta- og æða-
sjúkdóma. Ég fæ ekki skilið
hvemig komizt yrði hjá svo auð
sæjum og sjálfsögðum þætti
þessara rannsókna, enda hefur
hann verið rækilega undirstrik-
aður á stofnfundum og í tíma-
ritinu „Hjartavemd". Einmitt
vegna þessa „megintilgangs"
hefur verið leitað til Alþjóða-
heilbrigðismálastofnunarinnar í
Genf, til þess að þessar væntan-
legu rannsóknir verði skipu-
lagðar til úrvinnslu á alþjóðleg-
an hátt.
t'g kem þá að síðasta þættin-
um sem sé fjármálunum.
Tekur þar ekki betra við i mis-
Prófessor Sigurður Samúels-
son hefur sent blaðinu eftirfar-
andi grein til bírtingar. Er hún
svar við grein Valdimars Jó-
hannessonar um hjartaverndar-
mál, sem birtist hér i blaðinu
fyrir skömmu, en þar túlkar
greinarhöfundur vitanlega ein-
göngu sínar eigin skoðanir á
því efni, er til umræðu var.
Ritstj.
skilningnum, svo ekki sé dýpra
í árinni tekið. Eftirfarandi
klausa hermir: „Fé það sem
veitt yrði til Hjartavemdar yrði
þvf tekið frá öðrum þáttum al-
mennrar heilsugæzlu, sem sam-
kvæmt mat! þeirra, sem við
heilsugæzlu fást, er sízt of mik-
ið, nema siðnr væri. Það yrði
með öðrum orðum tekið frá
þeim þáttum heilsugæzlunnar,
sem flestir álita algjörlega nauð-
synlega, og fénu veitt i starf-
semi, sem orkar mjög tvímælis".
Alþjóð veit, að flest líknarfélög
landsins, sem eitthvað kveður
að, hafa sína ákveðnu tekju-
stofna, t.d. hafa DAS og SÍBS
milljónagróða af happdrættum,
sem þau svo reka starfsemi sína
fyrir, Krabbameinsfélagið,
Styrktarfélag vangefinna, Sjálfs-
björp o.fl. hafa sérstaka tekju-
stofna, sem þau fá milljónir
króna árlega fyrir frá ríkinu. —
Heldur nú blaðamaðurinn að
þessar ofangreindu tug-milljónir
séu dregnar frá því fé, sem var-
ið ,er tjl hpilugæzlu í þjóðfélag-
inu?-Efe heÍJdJ við 'Véfðúih «jót-‘
lega' Isatamálíd! 'um,'! áö svo, er
ekki. Valdhafarnir hafa viljað
leysa málið á þennan hátt, og er
ekkert nema gott um það að
segja.
Get ég fullvissað blaðamann
inn um ,að heilbrigðisyfirvöld
landsins eru það víðsýn, að
skilja hvar skórinn kreppir, þeg
ar nýjir þættir bætast í heilsu-
gæzluna, að ekki verður frá nein
um tekið og sérstaklega þar
sem í landlæknisstóli situr sá
maður, sem mjög hefur unnið
að heilsugæzlu með þjóðinni, dr.
Sigurður Sigurðsson. íslenzk
heilbrigðisyfirvöld hafa fyrir
beiðni stjómar Hjartaverndar
snúið sér til Alþjóðaheilbirgðis-
málastofnunarinnar I Genf og
hefur landlæknir meðan hann
sat þar á fundum í mai s. 1.
komið því I kring, að sendir
verða hingað á þessu sumri 2.
sérfræðingar til skipulagningar
starfseminnar. Tel ég víst, að
við verðum áframhaldandi að-
njótandi aðstoðar Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunarinnar.
Blaðamaður segir að lokum:
„hvort ástæða er til að áhuga-
mannasamtök þessi eigi kröfu
á styrk hins opinbera. Hvort
fé það sem í þau færi, væri
ekki betur varið á ANNAN
HÁTT.
Ekki gerir hann þó neina til-
raun til að skýra frá hver sá
háttur er.
Blaðamaður endar með að
segja, að hann vonist til að
grein sín verði ekki álitin per-
sónuleg árás á þá tvo lækna,
sem aðallega við samtökin eru
tengdir. Ég tek það til mín sem
formaður Landssamtakgnna, en
læt hann vita, að stofnuð hafa
verið 22 félög víðsvegar um
landið og í svo til öllum þeirra
em læknar formenn, enda eru
þetta nú langfjölmennustu lands
samtök sem að líknarmálum
starfa hérlendis sem stendur.
Almenningur virðist þvi hafa
skilið nauðsyn þessa máls á allt
annan og eðlilegan hátt en þessi
ungi ofurhúgi í blaðamanns líki.
Ég hefði óskað þessum unga
blaðamanni, að hann hefði les-
ið grein, sem birtist í tímarit-
inu „Newsweek“ í febrúar s. 1.
þar sem rætt er um „Hjarta og
mataræði" (Heart and Diet).
Þar er blaðamaður á ferð, sem
kann að skrifa um heilbrigðis-
mál, sem margt má af læra
hvernig umgangast skal stað-
reyndir svo gildi hafi fyrir al-
menning. Blaðamaðurinn hefur
greinilega horn í síðu þessa
málefnis og landssamtaka, en
láist að benda á aðrar leiðir til
úrlausnar. Liggur mér því næst
að halda að þar valdi mestu
unggæðisháttur. Hefði ég ^ann
arlega óskað honum þess, að
undirbúningur greinarinnar
hefði verið haldbetri og meiri
sanngirni viðhöfð, svo að grein
in hefði getað orðið almenn-
ingi til uppbyggingar en ekki
ruglings, en höfundinum til
sóma.
Sigurður Samúelsson.
„KLAKAHÖLLIN-
APRÍLBÓK A.B.
Aprílbókin er hin fræga bók
Klakahöllin eftir Norðmanninn
Tarjei Vesaas. Þessi bók er
eitt mesta meistaraverk þessa
fremsta sagnaskálds Norðmanna
í dag, endr. hlaut hann bók-
menntaverðlaun Norðurlanda-
ráðs 1964 fyrir þessa bók. Hefur
bókin komið út i fjölmörgum
löndum og hvarvetna þótt bók-
menntaviðburður. Hannes Pét-
ursson skáld, hefur íslenzkað
bókina.
Bókin fjallar um tvær litlar
vinkonur, ellefu ára gamlar,
Siss og Unn. önnur þeirra deyr
í upphafi bókarinnar, en síðan
fjallar skáldið um hughrifin,
sem skapast af hinni undarlegu
vináttu þeirra. Er í bókinni lit-
azt um í völundarhúsi einmana-
leikans og fjallar Vesaas um
sálarlíf barnanna af miklum
næmleik og iiu.sæi.