Vísir - 15.07.1965, Blaðsíða 7

VÍSIR
fSSSMSESEB
Fimmtudagur 15. júlf 1965.
Lítill snáði í fylgd með níu
til tíu ára systur sinni stendur
við kjallaraglugga neðarlega
við Hverfisgötuna, nærri gegnt
Þjóðleikhúsinu, og horfir inn af
slíkum fjálgleik að nefbroddur-
inn klessist við rúðuna. Mér
kemur fyrst til hugar að þarna
séu einhver leikföng til sýnis,
því að þetta virðist vera búðar-
gluggi — sennilega flugvélar
eða bílar kannski tunglflaugar
ef til vill sé þessi fjálgleiki
snáðans forspá þess, að hann
eigi eftir að stýra geimfari til
annarra hnatta. Hvað veit mað-
ur ... ég ræddi ekki alls fyrir
löngu við fyrstu mennina sem
tóku bílpróf hér á landi; það
var fyrir fimmtíu árum og
þessir menn áttu eftir að ferð-
ast milli landa í vélknúnum
farartækjum, sem íslenzkir
stjórnuðu, á viðlíka tíma og tók
þá að aka austur að Ölfusá ...
En þegar ég kem þama á
móts við, þar sem snáðinn
liggur á rúðunni sé ég að þar
fyrir innan er raðað bókum,
sumum sama og nýjum með
gulli á kjöl, öðrum í allsnjáðu
bandi. Og þar fyrir innan sér í
hillur, hlaðnar bókum og á búð-
arborði liggja bækur og blöð.
Trúlega gengur snáðanum því
það eitt til að kæla nefbroddinn
við rúðuna, því að ‘hann er
kominn af þeim aldri, sem met-
ur bækur hreinskilnislega þess
eins virði að rífa þær í tætlur og
hefur ekki náð þeim aldri, sem
flokkar bækur eftir því hvort
gaman væri að mega rífa þær
eða ekki. Kannski eru það líka
óvitaðar, áunnar erfðir, sem
ráða því að snáðinn klessir nef-
broddinn einmitt við þessa
kjallararúðu; kannski voru það
fáeinar kláfskinnsbundnar
skræður, sem gerðu langafa
hans lífið hlýtt og bjart í lág-
um, myrkum og héluðum bað-
stofukofa ... kannski var
amma hans hýdd fyrir að laum-
ast með „Valdemar munk" f
barmi sínum út f fjós, þar sem
hún átti að læra kverið. ...
Hvað veit maður, spyr ég
sjálfan mig enn. Skyldi hinum
svokölluðu „bítlum" okkar
nokkurn tíma verða gengið
niður í slíkan kjallara að svip-
ast um eftir gamalli bók?
Skyldi nokkrum unglingi verða
gengið inn f þessa búð þeirra
þarf. Annað mál er svo það,
að mér þykir vænt um. góða
bók, sem komin er f mfna
eign, og vildi ógjarnan sjá af
henni úr hillu, jafnvel þó að
ég sé hættur að líta á hana.
Söfnunaráráttan virðist einn
þeirra fáu galla, sem mér eru
ekki meðfæddir.
Bækur frá síðustu
jólavertíð.
Það stendur ung og fríð kona
við búðarborðið, þegar ég kem
inn, vel snyrt og nýtízkulega
klædd og ræðir lágt við fom-
bóksalann, miðaldra mann
grannvaxinn og hæverskan
Sennilega dóttir hans eða
tengdadóttir; þau tala að
minnsta kosti svo lágt að um
hálfgildings trúnaðarmál virðist
að ræða — ehda ólíklegt að
slík kona sé að leita að göml-
um skræðum. En hvort sem
það er ólíklegt eða ekki, heyri
ég að hann heitir henni þvf,
er hann fylgir, henni til dyra,
að hann skuli taka bókina frá
og gera henni viðvart, reki hana
á sínar fjörur; að svo mæltu
kveðjast þau með virktum og
þó ekki nákunnuglega. Þegar
bóksalinn er kominn aftur inn
fyrir borðið, víkur sér að hon-
um fullorðinn maður — fyrr-
verandi embættismaður á eftir-
launum, gæti ég trúað — sem
hefur verið að grúska í hillun-
Þeir kom
sér saman
um verðið.
HINGAÐ KOMA MENN
AF ÖLLUM STÉTTUM...
um og leggur bók, gamla en vel
með fama á borðið og spyr
hvað hún kosti ... og hann tal-
ar lfka lágum rómi, rétt eins
og verðið sé einkamál þeirra á
milli.
Ég geri mér það til dundurs
að athuga bækur í hillunum,
en hef augun og eymn hjá mér
og fylgist með ðllu sem fram
fer. Því fer fjarri að það séu
eingöngu gamlar bækur f hill-
unum; sumar eru frá síðustu
jólavertíð útgefenda, glæsilegar
í kjallara neðst við Hverfisgötuna er fombók-
sala... Úti fyrir rennur stanzlaus straumur
bíla með ys og gný... En andspænis bókahill-
unum talar fólk Iágt og er ekkert að flýta sér.
erinda að blaða í gömlum bók-
um?
Andartaki síðar er ég kominn
inn í þessa litlu fombókaverzl-
un í kjallaranum við Hverfis-
götuna, gegnt Þjóðleikhúsinu.
Ég vil taka það strax fram, að
enda þótt ég telji mig bók-
hneigðan fremur en hitt, kem
ég sjaldan f þær verzlanir. Mig
hefur yfirleitt aldrei langað til
að eignast bók f öðrum tilgangi
en þeim að lesa hana, og stend
ur mér því nokkum veginn á
sama um þó að ég eignist
hana í þriðju, fjórðu eða
fimmtu útgáfu, fái ég hana
leitarlaust og þurfi á henni að
halda — annars leita ég á náð-
ir Landsbókasafnsins, ef með
bækur í skinnbandi og gylltar
á kjöl, og bera með sér að þeim
hefur vart verið flett, jafnvel
nokkur eintök af sumum; aðrar
frá næstsíðustu eða síðari ver-
tíðum, flestar lítt handleiknar.
Á einum stað standa saman
sex eða sjö bækur bundnar f
svart skinn, en án gyllingar —
bersýnilega heimabundnar og
þó allfaglega. Ég athuga þær
nánar; sumar valdar fræðibæk-
ur, aðrar þýddir reyfarar eins og
þeir gerðust lakastir upp úr
fyrri heimsstyrjöld. Menjar frá
þeim tímum, þegar bókin naut
sjálfsagðrar virðingar meðal
almennings, hvers konar sem
hún var og allt var sannara,
sem stóð á prenti því að ekki
ýkjalöngu áður hafði bók verið
fásénn dýrgripur og öll lesning
opinbemn. FyTir það áttu allar
bækur jafnan rétt á svörtu
skinnbandi, gæti eigandinn
veitt þeim það. Ætli það sé
ekki allt að því einsdæmi á
okkar tfð að nokkur langerf
lotningarkennd hafi verið jafn
afvegaleldd eða notuð viðlíka
blygðunarlaust í ábataskyni og
sú næstum trúlega lotning fyrir
bók og prentuðu máli, sem við
tókum að arfi frá þeirri kyn-
slóð, sem offraði svörtu skinn-
bandi á hinn „Óttalega leynd-
ardóm", því að það var bók?
Unglingspiltur leitar
að bók.
Embættismaðurinn fyrrver-
andi og bóksalinn hafa komið
sér saman um verðið, þreflaust
og í hálfum hljóðum og svip-
urinn á virðulegu andliti kaup-
andans ber vitni hógvæmm en
innilegum fögnuði, eins og
hann hafi rekizt þama á gaml-
an kunningja frá skólaámnum;
hann afþakkar umbúðir —
hver vill vita fornkunningja
sinn f sérstökum umbúðum,
meðan hann er enn á lífi. Ung-
lingsdrengur, að vísu ekki með
bítlahár en þó af þeim aldurs-
flokki, er kominn inn og farinn
að grúska f bókahlaða á borði;
ung kona og önnur miðaldra,
gætu verið mæðgur, koma inn
og draga nokkrar enskar skáld
sögur f stærra vasabókarbrot-
inu upp úr innkaupatösku og
bjóða bóksalanum í skiptum
fyrir sams konar bækur, sem
þær velja sér úr sérstakri hillu;
þau kaup ganga greiðlega og
ég veiti þvf athygli að þær tala
mun lægra en kvenfólk gerir
yfirleitt í öðmm verzlunum.
Svo kevðja þær og fara.
Mér leikur forvitni á að sjá
að hvers konar bókmenntum
ungi pilturinn sé að leita. Fyr-
ir eðlislægt vantraust og tor-
tryggni eldri kynslóðarinnar
gagnvart þeirri yngri er ekki
laust við að ég þykist hafa
grun um það, og því liggur við
að ég skammist mín, þegar
hann leggur litla, erlenda bók
með litprentuðum jurtamynd-
um á borðið og spyr um verð-
ið; einnig hvort ekki séu til
fleiri bækur úr sama flokki.
Ekki er hann með neinn hávaða
heldur, greiðir bókina og fer
með hana.
Maður á fertugsaldri kemur
og ræðir við bóksalann, sem,
bregður sér inn fyrir forhengi
og kemur aftur með stóran
hlaða af Sjómannablaðinu „Vík
ingi" og setur á borðið. Við-
skiptavinurinn dregur skrifuð
plögg upp úr vasa sfnum, grúsk
ar í hlaðanum, dregur úr hon-
um einstök eintök og ber tölu-
setningu þeirra saman við
plögg sín. Þarna er bersýni-
lega safnari að verki, ég heyri
að hann minnist á það við bók-
salann að hann sé að reyna að
„komplettera," hvað mun þýða
að hann sé að leita að eintökum
sem hann vantar til að eiga
heila árganga af því mæta blaði
Ef til vill — jafnvel sennilega
— fyrst og fremst í þeim til-
gangi að eignin verði fyrir það
verðmeiri. Ég hlýt að viður-
kenna að það sé líka sjónarmið
þó að ég hafi aldrei aðhyllzt
það, og þegar ég virði fyrir
mér þögla ákefð hans, er hann
blaðar í hlaðanum og ber sam-
an við plögginn, verður mér ó-
sjálfrátt innanbrjósts líkt og
manni, sem þakkar forsjóninni
að gefnu tilefni fyrir það, að
hann skuli aldrei hafa bragðað
fyrsta staupið. Sennilega hefði
hann ekki orðið hótinu skárri..
Víst erum við bók-
hneigð þjóð.
Og nú er ég búinn að doka
þama svo lengi við, án þess þó
að gera mig líklegan til að eiga
nokkur kaup við bóksalann, að
ég finn hjá mér skyldu til að
gera einhv. grein fyrir erindi
mínu er að vísu var sama og ekk
ert þegar ég kom inn en hefur
smám saman verið að þróazt
með mér. Það er komið að lok-
unartíma, og ég nota tækifærið
þegar hann er ekki viðbundinn
og spyr hann hvort ég megi
ekki eiga við hann stutt blaðavið
tal. Hann verður eilítið undr-
andi, kveðst ekki hafa frá
neinu að segja, sem lesendum
geti þótt merkilegt, en fellst
samt á að tala við mig, þegar
hann sé búinn að loka. Þegar
síðasti viðskiptavinurinn er far
inn upp þrepin, og bóksalinn
hefur snúið lykli f skrá, tökum
við tal saman, og ég ber upp
við hann fyrst þá spurningu,
sem var í huga mér þegar ég
kom inn — hvort það sé ekki
fátítt að ungt fólk eigi erindi í
kjallarann til bókakai
— Nei, segir hann. Hingað
kemur margt af ungu fólki,
stúlkum og piltum í leit að bók
um. Kannski ekki eins margt
og fullorðnu viðskiptavinimir,
en allmargt.
— Og kemur það hingað í Ieit
Framh. á bls. 6.