Vísir - 14.08.1965, Side 9

VÍSIR. Laugardagur 14. ágúst 1965.

flugskýli við eina flugbrautina
á Tinian herflugvellinum. Jafn-
framt var þetta braggahverfi
rammlega afgirt og einangrað
með mörgum röðum af gadda-
vírsgirðingum og múrveggjum
og varðturnum komið fyrir
kringum svæðið. í varðturnin-
um voru hermenn stöðugt á
verði og tiibúnir að munda
stórar vWbyssur gegn hverjum
þeim sem gerðist of nærgöng-
ull. Og meðlimir flugsveitarinn
ar fóru að jafnaði aldrei út fyr-
ir þessar víggirðingar. Þeir
höfðust við fyrir innan þær,
lifðu þar, borðuðu og sváfu.
Þeir fóru aldrei á skemmtanir
og þótt það kæmi fyrir að þeir
færu út fyrir og hittu hermenn
úr öðrum deildum varð ekki tos
að upp úr þeim, hvað þeir væru
áð gera þarna. Hópurinn var
líka að mörgu leyt'i óvenjulegur
Þetta voru mestallt ungir menn
flestir undir þrítugt og þeir báru
svipmót fíngerðra háskóla-
manna, þeir gengu flestir með
reiknistokka á sér, eins og þetta
væri verkfræðingasveit.
Sprengjan sett
saman.
Strax og sendingin úr Indi-
anapolis hafði borizt til þeirra
höfðu þeir nóg að gera. Og hinn
1. ágúst opnuðu þeir stóra kass-
ann inni í flugskýlinu sínu.
Innihald hans var sprengja sem
hlaut nafnið „Little Boy“ þ.e.
„Litli kútur." Á ytra borði virt
ist þetta ósköp venjuleg flug-
sprengja, ekkert sem benti til
þess, að hún ætti eftir að valda
neinni byltingu í hemaði.
Sprengjuhylkið var gert úr gljá-
andi plötustáli eins og venju-
Iegar sprengjur. „Litli kút
ur“ var pp^jfjórir metrar á
lengd, sívalur og þvermál hans
var um 1 y2 meter. Hann vó um
5 tonn. Innvolsið var hins vegar
mjög ólíkt því sem tiðkaðist í
venjulegum TNT-flugsprengj-
um. Hún var stillt á að springa
í 555 metra hæð, þegar það
gerðist myndi kvikna í hvell-
hettu, sem aftur myndi kveikja
í dálitlu sprengiefnishylki. Við
þá sprengingu átti hylki það
sem var í litla pakkanum er
ingu í Japan. Auk þess skyldi
þetta vera borg, sem lítið hefði
orðið fyrir loftárásum fram að
þessu, svo að Japönum gæti
enn vaxið ógn af því, hvernig
óskemmd borg umbreyttist í
rústir fyrir ægikrafti þessa nýja
vopns. Hermálaráðuneytið vann
eftir þessum fyrirmælum og
valdi borgirnar eftir þessari
röð: Kyoto, Hiroshima og Nii-
gata.
Listi þessi kom þá fyrir augu
Stimson hermálaráðherra, en
svo vildi til, að hann var maður,
sem þekkti mjög vel menningu
Meðan hann sat ráðstefnuna
barst honum skeyti um það,
að tilraunasprengingin í Nev-
ada-eyðimörkinni hefði farið
fram og hinn feykilegi kraftur
kjarnorkunnar losnað þar úr
læðingi. Truman átti þegar sam-
tal við Churchill og skýrði hon-
um frá þessum tíðindum. Sið-
an urðu þeir sammála um að
rétt væri að skýra Stalin frá
þessu. Bað Truman um einka-
viðtal við hann.
Truman skýrði Stalin einfald
lega frá því, að Bandaríkjunum
hefði nú tekizt, að framleiða
ur flugmaður, hafð'i m.a. starf-
að sem einkaflugstjóri Eisen-
howers hershöfðingja þegar
hajin stjómaði innrásunum í
Nórður Áfríku, ítalíu og Nor-
mandy. Hann var nú 29 ára
gamall, dökkhærður, hrokkin-
hærður fremur dapurlegur á
svip. Hann sk'ipulagði nú þegar
þessa einstæðu hernaðarað-
gerð. Fékk hann nú til um-
ráða sjö sprengjuflugvélar af
flugvélartegundinni B-29, sem
þá var venjulega kölluð risa
flugvirki. Þrjár þessara flug-
véla áttu að fljúga fyrst yfir
fljúga í gegnum réykskýið. Ein
hver í hópnum muldraði: „Það
gæti gert okkur ófrjóa".
Bæn á aðfarakvöldi.
Sunnudaginn 5. ágúst var
Truman forseti á siglingu af
Potsdam-fundinum heimleiðis
yfir Atlantshafið með beit'iskip
inu Augusta. Á Kyrrahafseynni
Tinian var glaðasólskin og
hófst nú undirbún'ingur á flug
vellinum þar. Flugvirkin sjö
voru þar geymd undir lögreglu-
þeir tvímenningarnir höfðu flutt
með sér að renna niður I aftur-
enda sprengjunnar og renna þar
saman við annað álíka magn af
uraníum 235. En við það að
þetta tvöfalda magn af uraní-
um myndi koma saman á einn
stað væri hættumarkinu náð og
keðjuverkun kjarnklofningsins
myndi hefjast með ógurlegum
afleiðingum.
Borg valin til árásar.
Þegar sýnt þótti að vísinda-
mönnum í Bandaríkjunum
myndi takast að framleiða kjarn
orkusprengju gaf Truman
forseti út fyrirmæli um að
undirbúa notkun slíkrar
sprengju gegn Japan í þeim til-
gangi að binda með þeim hætti
skjótlegan endi á styrjöldina. En
áður en til þess kæmi átti að
sprengja fyrstu tilraunasprengj
una í eyðimörkinni í Arizona.
Trúnaðarmönnum í banda-
ríska hermálaráðuneytinu var
falið að velja þá borg í Japan
sem heppilegast væri að kasta
sprengjunni á. Valið skyldi fram
kvæmc þannig ,að þetta væri
fjölmenn borg, svo að mannfall-
ið yrði til að vekja ógn og skelf
Asíuþjóða, sérstaklega Japana
og Kínverja. Honum brá í brún
þegar hann sá heiti borgarinnar
Kyoto efst á listanum. Honum
var mjög vel kunnugt um það,
að Kyoto var heilög borg í Jap
an, hinn forni bústaður jap-
önsku keisaranna með ógrynn-
um japanskra menningarverð-
mæta, listaverkum og búddha-
hofurn. Hann hóf harða baráttu
fyrir því að hún yrði strikuð
út af iisíanum. Hann reyndi að
gera öðrum stjómarmeðlimum
ljóst, að Kyoto væri Japönum
dýrmætari menningarmiðstöð
en kaþólskum mönnum Róma-
borg og sagði hann m.a. í þessu
sambandi: „Ef við leggjum Ky-
oto í rústir vinnum við þar
með ódæði, sem japanska þjóð-
in mun aldrei að eilífu fyrir-
gefa okkur.“ Barátta hans bar
árangur og nýr listi var saminn
Á honum var efst á blaði Hiros-
hima, þá Kokura, Niigata og
Nagasaki.
Stalin íær vitneskiju.
Truman forseti fór til Evrópu
þar sem hann sat Potsdamráð-
stefnuna með hinum þjóðarleið
togunum Churchill og Stalin.
nýtt og öflugt vopn, sem þeir
hyggðust nota í styrjöldinni
gegn Japönum. Engin óvenju-
leg svipbrigði sáust á Stalin,
hann svaraði aðeins brosandi,
að hann vonaðist til að vopn
þetta gæti komið að góðum
notum. Samtalið stóð aðeins
stutta stund. Truman gekk út
frá honum og á þrepunum fyrir
utan beið Churchill hans.
„Hann spurði mig einskis/'
sagðí Truman. Þeim létti báð-
um, þeir höfðu óttast að Stalin
léti í það skína að hann hefði
vitað allt um kjarnorkuleyndar
mál þeirra.
Á Tinian var búið að setja
sprengjuna saman og var nú
farið að undirbúa aðgerðina að
kasta henni á einhverja jap-
anska borg. Borgin Niigara var
nú strikuð út af listanum vegna
þess að hún var talin of lítil
og of langt í burtu. Eftir. voru
þrjár borgir Hiroshima, Kokura
og Nagasaki.
Sjö flugvélar valdar.
Yfirmaður 509. flugsveitar-
innar sem fyrr var nefnd hét
Paul W Tibbets. Hann var ró
legur maður og öruggur, alvan-
staðinn sem valinn yrði til að
kanna verðuraðstæður, síðan
kæmu þrjár á eftir. Ein þeirra
sem Tibbets átt'i sjálfur að
stjórna skyldi bera kjarnorku-
sprengjuna, hinar tvær áttu að
vera henni til verndar. Sjöunda
flugvélin var varaflugvél, sem
skyldi staðsett á eyjunn'i Iwo
Jima skammt fyrir sunnan Jap
an, sem Bandaríkjamenn höfðu
þá nýlega náð úr höndum Jap-
ana. Ef vélabilun yrði í flug-
vél'inni sem bæri kjarnorku
sprengjuna átti hún að lenda á
Iwo Jima og sprengjan yrði þá
flutt yfir í þessa varavél.
Hinn 2. ágúst eft'ir að kjarn-
orkusprengjan hafði verið sett
saman í flugskýlinu við Tinian-
flugvöll. var öll 509 flugsve'itin
kölluð saman til fundar. Á
þeim fundi var skýrt frá til-
raunasprengingunni í Nevada-
eyðimörk'inni. Var þeim sýnd
greinileg kvikmynd af henni.
Ennig fylgdi kvikmyndinni og
flutti fyrirlestur flugliðsforingi
einn sem hafði verið sjónar-
vottur að þeirri sprengingu.
Hann gaf þeim persónulega lýs
ingu á henn'i og varaði flug-
mennina einkum v'ið því að
gæzlu á flugvélastétt skammt
frá lokaða svæðinu. Tibbets yf
irmaður sveitarinnar gekk út að
sinni flugvél sem átti að bera
sprengjuna. Hann skoðaði vél-
ina og sagði: „Það er kominn
tími til að skíra þig“. Hann
tók upp rauðkrít og hugsaði til
móður sinnar heima í Banda-
ríkjunum sem hét nafninu
Enola Gay. Hann skrifaði nafn
hennar framan á flugvélina.
Skömmu síðar var kjarnorku-
sprengjan flutt á vagn'i út að
vélinni, fjölmennur hópur Iög-
reglu stóð allt umhverfis.
Sp.rengjunni var lyft með tjökk
um upp í sprengjurými flugvél-
arinnar, það brakaði í flug-
virkinu og það seig lítið eitt
niður undan þunganum, svo
var sprengjuhólfinu lokað.
Hitabeltisnóttin seig yfir,
flugvirkið Enola Gay beið reiðu
búið við enda flugbrautarinnar,
með sæg af lögreglumönnum
sem slógu allt að því hring um
hana Flugmennirnir sem áttu
að taka þátt í flugárásinni voru
samtals um hundrað. Þe'ir voru
kallaðir saman til sérstakrar
samkomu, þar ávarpaði Tibbets
I ramh. á 7. síðu