Vísir - 19.08.1965, Blaðsíða 7

V í S IR . Fimmtudagur 19. ágúst 1965.
ALMANNA VARNIR
? ' . •
Nauðsynlegur þáttur í verndun
öryggis hins almenna borgara
Eflaust hafa ýmsir
ekki gert sér fyllilega
grein fyrir hvers eðlis
„almannavamir“ em og
sögum hefur jafnvel ver
ið komið á kreik um að
það væri einhver dular-
full nefnd sem byggi yf-
ir leyniskýrslum og
kjarnorkuleyndarmál-
um.
Lögin um almannavarnir eru
tæpra þriggja ára gömul hér á
landi og samkvæmt þeim er
hlutverk almannavama að veita
almenningi aðstoð ef tjón vofir
yfir, hvort sem það er af völd-
um náttúruhamfara ellegar hern
aðaraðgerða. Ennfremur að
skipuleggjá og framkvæma ráð-
stafanir, sem miða að því að
koma í veg fyrir að almenning-
ur verði fyrir líkamlegu eða
eignatjóni af sömu ástæðum.
í öllum, eða vel flestum, ná-
grannaríkjum okkar eru al-
mannavarnir á nokkuð háu
stigi og miklum fjármunum ver-
ið veitt til þeirra — sem dæmi
má nefna að í Danmörku, Nor-
egi og Svíþjóð nema framlög
til þeirra sem svarar 20 krón-
um (þeirra landa mynt) af hverj
um einstaklingi árlega, en hér
á landi hefur talan ekki verið
nema um 20 íslenzkar krónur
af einstaklingi. Enda standa
Norðurlandaþjóðirnar einna
fremst á þessu sviði allra þjóða.
Munur er á aðstoð almanna
varna og aðstoð hjálparsveita
eins og hjálparsveitar skáta,
þar sem almannavarnir fást
ekki við björgun eða aðstoð
einstaklinga eða hópa, né smá
tjóna, þótt þær vinni að því að
útbreiða þekkingu á hvers
kyns hjálparstarfsemi. Skrif-
stofa Almannavarna hér á ís-
landi, sem stofnuð var sam-
kvæmt fyrrgreindum lögum
hefur komið upp vísi að birgða
stöð og ennfremur stundað
rannsóknir ýmis konar, svo
sem könnun húsrýmis hér í
Reykjavík, sem nota mætti í
hugsanlegri kjamorkustyrjöld
sem öryggisskýli, eða kjarn-
orkubyrgi. Til þessa hafa rann
sóknir þessar einkum beinzt að
húsnæði skóla og sjúkrahúsa,
en þessu starfi verður haldið á-
fram svo sem ástæður leyfa.
Þar sem mönnum leikur hug
ur á að vita hvað gera skuli í
neyðartilfellum, og raunar er
nauðsynlegt að menn viti, hefur
skrifstofa Almannavarna unnið
að útgáfu handbókar, þar sem
veittir verða allar nauðsynlegar
ráðleggingar fólki, jafnt hvort
um er að ræða neyðarástand af
völdum náttúruhamfara eða styr
jaldaraðgerða.
Svfar hafa til dæmis komið
sér upp öflugum neðanjarðar-
byrgjum í miðjum borgum, þar
sem dags daglega eru bíla-
geymslur, en á skammri stundu
má tæma og þar innigeturfjöldi
fólks lifað um mánaðartíma.
Þar inni verða þá lofthreinsi-
tæki, súrefnistæki, matvæli og
hjúkrunargögn, og á þessum
mánaðartíma má gera ráð fyrir
að loftið úti fyrir hafi hreinsazt
svo af geislavirku ryl;i, að ó-
hætt sé að leita út á ný. Erfitt
er að vísu að gera sér grein
fyrir hversu alvarleg eða stór-
vægileg sú styrjöld yrði, sem
kynni að brjótast út, og hvort
ísland yrði í skotpunkti hel-
vopna stórveldanna, en þar sem
möguleikar eru á að styrjöld
yrði ekki gereyðingarstyrjöld
er talið ,sjálfsagt að hafa uppi
allan þann viðbúnað, er gæti
leitt til að bjarga mætti manns-
lífum, jafnvel þjóðinni allri.
En almannavarnir byggjast
ekki einungis á starfi þeirra
manna, er vinna að skipulagn-
ingu og rannsóknum, heldur og
engu að síður þeirra er standa
í sjálfu björgunarstarfinu, hjálp
arsveitunum. Erlendis, þar sem
ungir menn þurfa að gegna her
skyldu, skapast stundum vanda
mál vegna þeirra manna, sem á
einhvern hátt, geta ekki gegnt
herskyldu, og títt er litið svo
á að þeir geri ekki þjóð sinni
fullt gagn. Þarna hefur víða
verið ráðin góð bót á, og þess
ir menn hafa í staðinn gegnt
þegnskylduvinnu við almanna-
varnir. Þetta starf hefur verið
vel metið af almenningi, og þeir
ungu menn sem í stað þess að
gegna herskyldu starfa að björg
unar* og velferðarmálum eru
engu minna metnir en hinir sem
starfa að hernaði.
Þegnskylda hefur verið afar
viðkvæmt mál hér á landi, enda
þjóðhættir hér nokkuð frá-
brugðnir því sem annars staðar
tíðkast. Þess vegna er erfitt að
ræða um hvort upp skuli tekin
þegnskylduvinna í þágu al-
mannavarna.
Á vegum skrifstofu almanna
varna sóttu á síðastliðnu vori
fjórir íslenzkir menn námskeið á
dönskum almannavamarskólum
og fjölluðu þessi námskeið um
margvíslega þætti þessarar
starfsemi. Þessir menn eru Garð
ar Pálsson, skipherra hjá Land-
helgisgæzlunni, Sigurður E.
Ágústsson, varðstjóri, Sigurður
M. Þorsteinsson, yfirvarðstjóri
og Bjarni Bjarnason, slökkviliðs
maður.
Ætla mætti að þeir kæmu
með ýmsar hagnýtar tillögur
að fenginni reynslu erlendis og
í samráði við settan forstöðu-
mann Almannavarna á Islandi,
Jóhann Jakobsson, verkfræð-
ing. Mörg verkefni munu liggja
fyrir, þar á meðal útgáfa fyrr
greinds bæklings.
Sem dæmi um nauðsyn al-
rpannavarna má nefna, að f
heimsstyrjöldinni, fyrri var pró
sentutala þeirra almennu borg-
ara er létu lífið innan við 10%
Þá fóru orrustur mestmegnis
fram á vígvöllum, en náðu ekki
svo mjög til hins almenna borg
ara. í heimsstyrjöldinni síðari
jókst þessi tala mjög og f Kóreu
styrjöldinni var hún komin upp
í 84%.
Þessar tölur sýna að f styr-
jöld er hinum almenna borgara
mjög hætta búin og engu minni
hætta en hermanninum. Má því
líta svo á að almannavarnir telj
ist á engan hátt síður nauð-
synlegar en almannatryggingar,
lögregla eða lögreglusveitir.
Og varðandi þá spurningu
hvort ekki ætti að losna við her
vernd Atlanzhafsbandalagsins
má svara því til ,að geislavirkt
ryk getur borizt hingað til lands
frá Evrópu á hálfum til einum
sólarhring. Dvöl herliðsins mun
því varla breyta neinu um þá
hættu sem vofir yfir.
Af þessu og öðru er sýnt að
það getur verið þjóðinni Iífs-
nauðsyn að koma upp sem öflug
ustum almannavörnum, þótt
bezta vörnin gegn gereyðingu
mannkyns sé auðvitað friður.
☆
Styrkveiting
Stjórn Minningarsjóðs dr. Rögn-
valds Péturssonar til eflingar ís-
lenzkum fræðum hefir veitt styrk
að fjárhæð þrjátíu og fimm þús-
und krónur til Helga Guðmunds-
sonar, sem lokið hefir B.A.-prófi í
klassískum fræðum og cand. mag.
prófi f íslenzku við Háskóla ís-
lands. Kandídatinn mun fást við
rannsóknir á tvítölu í fslenzku, en
um það efní fjallaði ritgerð hans
til lokaprófs í íslenzku.
í stjórn Minningarsjóðs dr.
Rögnvalds Péturssonar eiga sæti
prófessorarnir dr. Halldór Hall-
dórsson og dr. Steingrímur J. Þor-
steinsson og háskólarektor, prófes-
sor Ármann Snævarr. Styrknum
er úthlutað á 88. afmælisdegi dr.
Rögnvalds Péturssonar, og er
þetta önnur veiting úr sjóðnum.
$ Moise Tsjombe fór í gær frá
Bonn með loforð upp á vas-
ann frá vestur-þýzku stjórninni
um 10 milljóna marka efnahags
aðstoð. Hann ræddi þar við ráð-
herra og Liibke forseta.
• Að minnsta kosti 156 menn
hafa beðið bana af völdum nátt-
úruhamfaranna í Suður-Amer-
íku, beggja vegna Andesfjalla,
bæði í Argentínu og Chile.
„Greind er það, sem greind-
arprófin mæla“, hefur verið
sagt f háði um tilraunirnar til
að msela greind. Fyrstu not-
hæfu greindarprófin eru nú
orðin 60 ára gömul og á þess-
það margar þykkar bækur en
engin niðurstaða fengizt, sem
allir geti sætt sig við.
Á síðustu árum hafa menn
hallazt að því, að greind sé
verið notað kerfi bandaríska
sálfræðingsins Thurstone, en
þar er greint á milli sjö teg-
unda af greind: 1) málvísi, 2)
orðleikni, 3) reiknigáfu, 4)
rúmskyni, 5) skilningshraða, 6)
Hvað er greind?
um tíma hafa sálfræðingar
stundað greindarmælingar af
mikilli elju. Fundin hafa verið
upp greinarprófakerfi í tugatali
og á síðustu árum hefur það
færzt f vöxt, að þeim sé beitt
í skólum, einkum í Bandaríkj-
unum.
Sálfræðingunum hefur ekki
gengið eins vel að útskýra,
hvað greind sé í raun og veru,
þótt þeir þykist geta mælt
hana. Hafa verið skrifaðar um
ekki neinn hlutur heldur blanda
af ýmsum hlutum. Ýmsar teg-
undir greindar virðast vera til
og oft virðist erfiðleikum bund
ið að bera þær saman. Hvor er
greindari: Leifur Ásgeirsson pró
fessor eða Halldór Kiljan Lax-
ness rithöfundur? Slíkum
spurningum getur verið erfitt
að svara.
Sálfræðingar hafa . komizt
upp f að greina að 30—50 teg-
undjr af greind, en mest hefur
minni, og 7) rökhugsun. í sam-
ræmi við þessa skiptingu tala
sálfræðingar nú um, að þessi
eða hinn maðurinn hafi hinar
og þessar greindarvfsitölur á
hinum ýmsu sviðum, en eru
hættir að tala um eina heildar-
greindarvísitölu hvers manns.
Nýjustu greindarprófin byggj-
ast á þessari aðgreiningu.
Mikið hefur verið kannað,
að hve miklu leyti greind sé
arfgeng. Menn eru ekki sam-
mála á því sviði, en rannsóknir
virðast þó benda til þess, að
greind sé arfgeng að vissu, en
mjög takmörkuðu marki, og að
umhverfið hafi muni meiri á-
hrif á greindina heldur en arf-
gengi hefur.
Það hefur ergt marga menn
á miðjum aldri, að komið hefur
í ljós, að greind nær hámarki,
þegar menn eru tvítugir, en fer
dalandi upp frá því.
Þvf fer fjarri, að greind og
líkamsburðir séu neinar and-
stæður. Þvert á móti virðist
greind og heilbrigði oftar fara
saman heldur en hitt. Þá fer
greind Iíka gjarnan saman við
sálarró. Greindarskortur virðist
gjaman fylgjast að framtaks-
leysi, atvinnuleysi, áhugaleysi
og taugaveiklun.
☆
• JÓNAS KRISTJÁNSSON:
MAÐURINN, MANNFÉLAGIÐ OG MENNINGIN
ma