Vísir - 15.12.1965, Blaðsíða 7

V'ÍSIR . Miðvikudagur 15. desember 1965.
☆
^þægindin í þjóðmenning-
unni liggja í loftinu. Þau
opinberast í orðræðum, blaða
greinum og íslendingasögum
nútímans. Óþægindin stafa
ekki af því, að ástandið sé
verra en það var, heldur hefur
meðvitundin um ástandið orð
ið sárari með hverju árinu.
Sjálft ástandið fer raunar
batnandi, en bara hægt og síg
andi.
Óþægindin stafa af því, að
mönnum finnst þjóðmenning
in einkennast af neikvæðum
( atriðum svo sem siðleysi og
vanþekkingu. Menn reyna að
kenna ytri aðstæðum um
þetta og margir benda á her
stö'ð eða sjónvarp sem púk-
ann í spilinu. Raunar hafa
þessi atriði lítil áhrif haft á
menningarlegt og siðferðilegt
inu. Þetta er gert með því að
hafa gervimenn í dagsljósinu
og láta baksamninga tryggja
hluti þeirra, sem ekki mega
láta nafn sitt koma fram Á
þessu sviði er gat í löggjöf-
inni. Lögin ættu að segja svo
fyrir, að samningar séu ógild
ir nema þeir séu skráðir hjá
fógetaembættum, einkasamn
ingar jafnt sem kaupsamning
ar á fasteignum og bifreið-
um. Lögfræðingastéttinni er
svo vel kunnugt um baksamn
inga, skrifborðsskúffusamn-
ingá og nauðungarsamninga,
að hún ætti að sjá sóma sinn
í að vinna að þessari breyt-'
ingu
Alþingismenn og æðstu em
bættismenn eru svo illa laun
aðir, að það hlýtur að freista
einhverra þeirra að láta að-
stöðu sína bæta sér upp laun
in. Það þarf sterk bein til að
standast áleitni þeirra manna,
sem telja sér hag í að freista
Ef Alþingi tæki nú rögg á sig í lagasetningu ...
Oþ ægindi í þjóðmenningunni
ástand þjóðarinnar. Orsak-
anna er fyrst og fremst að
leita meðal þjóðarinnar sjálfr
ar, og það er einkum saga
tveggja-fjögurra síðustu ára-
tuganna, sem felur í sér or-
sakirnar.
Nokkur af þeim atriðum,
sem valda óþægindum, eru
þessi:
þessu kjörtímabili hafal
átta banka- og spari-l
sjóðsstjórar átt sæti á Al-j
þingi, og er það einna fjöl-
mennasta stétt, sem þar sit-
ur. Það er þungt álag fyrir
heiðarlegan bankastjóra, sem
er í framboði til Alþingis,
að hafa aðstöðu til að veita fé
til væntanlegra kjósenda. Úr
því að bankastjórar hafa sjálf
ir ekki siðgæði til að hafna
þingmennsku, á að banna
með lögum, að þeir gegni
þingmennsku. Sama ætti raun
ar að gilda um ýmsa lykil-
embættismenn eins og sýslu-
menn, sem jafnan eru fjöl-
mennir á Alþingi.
Hér á landi hefur tíðkazt
mjög, að opinberir aðilar sjái
siáif;r Um fjárfrekar fram-
kv£s*ndir í stað þess að bjóða
þær út til verktaka. Þessi
venja hefur skapað spillingu
í meðferð á opinberu fé og
ketnur þar margt til. í fyrsta
íat,. nafa embættismenn ekki
þá >;irtíð, sem hefur kennt
þeiiv*! að fara vel með fé, láta
endana mætast og að forðast
handarbakavinnubrögð. — í
öðru lagi skapar venjan alls
kyns möguleika á að sóa fé
til að halda úti óþörfum mönn
um og til að fella óskyldan
kostnað undir framkvæmda-
kostnaðinn. Sem betur fer hef
ur þessi venja verið rofin á
síðustu árum, og útboð á fram
kvæmdum færast mjög í vöxt.
Allir tala um, að þingmenn
eigi dulda hluti í fyrirtækjum,
og dæmin liggja yfirleitt á
lausu. Þeir, sem ætla að ráð-
ast í einhverjar framkvæmd-
ir, freistast oft til að reyna
að kaupa stuðning áhrifa-
manna með því að eftirláta
þeim dulínn hlut í fyrirtæk-
ráðamanna. Laun alþingis-
manna og æðstu embættis-
manna verða að stórhækka.
ísland er frægt fyrir höft
og reglugerðir. Ekki eru nema
fá ár, síðan allt efnahagskerf
ið var reyrt í fjötra stjórnar
deilda. Innflutningur var
JÖMS í
KRISTJÁNSSON:A
skapað óþægindin í þjóðmenn
ingunni. Dæmin voru öll pen
ingalegs eðlis og það stafar
af því, að þægilegast er að
tala um svo áþreifanlega
hluti. Að undanförnu hefur
dregið nokkuð úr valdi sumra
þessara óþægindavalda, en
Vanþekking nokkurs hluta
alþingismanna á sviði efna-
hagsmála er raunar aðeins
spegilmynd af ástandinu í
heild. Ef útlendur maður, sem
engra hagsmuna hefði að
gæta, læsi t. d. það, sem hér
er talað og skrifað um land
bundinn höftum og kvótum,
og fjárfesting innanlands var
háð samþykki opinberra stofn
ana. Þræðirnir lágu í hondum
embættismanna, sem oft voru
misvitrir eða breyzkir og alla
vega með pólitíkina ofar í
huga- en landsins gagn. Þetta
ástand skapaði flóðöldu spill
ingar. Nú er þjóðin farin að
snúa til betri vegar á þessu
sviði, en þó er eftir ein hróp
leg spillingarorsök. Það er
pólitíkin í bönkunum. Lána-
stofnanirnar hafa úrslitavald-
ið yfir allri fjárfestingu í land
inu, og stjórnmálaflokkarnir
hafa þar bæði tögl og hagldir.
Bankastjórar eru hér yfirleitt
fulltrúar stjórnmálaflokka en
ekki sérfræðingar I peninga-
málum. í dag er bankakerfið
sennilega mesti Grótti fjár-
málaspillingarinnar í landinu.
Þetta er Iand frændgarða
og kunningja. Það mundi fylla
nokkrar biblíur að rekja dæmi
um siðleysi kunningsskapar
og frændsemi hér á landi.
Jafnvel grandvörustu menn
forðast í viriáttuskyni að láta
í ljós heilbrigða gagnrýni. Sú
stórsnjalla hugmynd að fá
hingað útlenda sérfræðinga
hefur bætt mikið úr skák á
þessu sviði. Erlendir sér-
fræðingar eiga enga ættingja
hér og enga gamla vini og
eru því oft einu mennirnir,
sem geta samið hlutlægar
skýrslur um landsins gagn
og nauðsynjar.
Jþetta var stuttur listi yfir
sumt af því, sem hefur
aðrir eru jafn sterkir sem
fyrr.
Einkennilegt er, hve mikið
af þessum óþægindavöldum
safnast saman á einum stað, í
sölum Alþingis. Alþingi hefur
gert margt fyrir eiginhags-
muni þingmanna, sem ekki er
fallegt til afspurnar. Má þar
fyrst nefna það, sem hjart-
anu er kærast, en það eru
brennivínsréttindin. Þá er
skammt síðan þingmenn af-
söluðu sér skattfríðindunum,
En þeir tína til sitt af hverju.
Lífeyrissjóður alþingismanna
er t. d. eina dæmið um lífeyr
issjóð, sem lifir á ríkiskassan
um. Ríkissjóður greiðir ekki
halla af neinum öðrum lífeyr-
issjóði og hgllinn af þessum
lífeyrissjóði er 40% af líf-
eyrisgreiðslum hans.
|Jr því að Alþingi er á dag-
skrá, liggur beint við að
taka fyrir aðra forsendu ó-
þægindanna, en það er van-
þekkingin. . Alþingi sitja 60
þingmenn.. Töluverður hluti
þeirra hefur enga þekkingu til
að bera, er réttlæti setu þeirra
þar. Þetta má bæði marka af
því, hve margir þeirra eru,
sem sjaldan eða aldrei láta til
sín heyra, og ekki síður af
því, sem margir hinna láta út
úr sér, t. d. á sviði efnahags
mála, sem eru fyrsta og síð-
asta atriði þjóðmálanna. Bros
leg eru mörg þau samhengi,
sem sumir þingmenn hafa
milli hugtaka eins og verð-
bólgu, vaxta, skatta og fjár-
festingar.
búnaðarmálin, mundi hann
ætla, að hér byggju fáráðling
ar einir. í þessu myrkri eru
þó ljósir blettir, eins og þegar
samtök vinnumarkaðsins
sýna þá ábyrgð að koma sér
saman um að leggja sameigin
lega línurnar að hagræðingu
í atvinnulífinu.
íslerizk vanþekking á sér
að vissu leyti gamlar, söguleg
ar rætur, sem hér er ekki rúm
til að ræða, en hún stafar einn
ig að hluta af skólakerfi í ó-
lestri, skólakerfi, sem Iítur
ekki á rökrétta hugsun sem
uppeldisatriði. Tilfinninga-
hugsun er svo rótgróin hér,
að um daginn var nýtt vís-
indarit um Gest Pálsson gagn
rýnt á þeim forsendum, að
það væri þurrt og fraéðilegt!
Qþægindin í þjóðmenning-
unni eru ekki innflutt
heldur heimatilbúin. Skóla-
málunum gleymdum við upp
úr aldamótunum. Skólakerfið
er steinrunnið í vísindaþjóð-
félagi nútímans, en hitt er
líklega verra, að skólakerf-
ið hefur látið hjá líða að ala
upp kynslóðir, sem virða borg
aralegar leikreglur lífsbaráttu
og lýðræðis í sama mæli og
nágrannaþjóðirnar gera.
Ef til vill hefur þetta atriði
einmitt stuðlað að því, að
þjóðin lenti efnahagslega út á
rangar brautir upp úr kreppu
árunum og festist í vítahring
flokksvalds og miðstjórnar-
valds. Vítahringurinn leiddi á
óhugnanlega sjálfvirkan hátt
til siðleysis í opinberu lífi og
í hugsunarhætti einstakling-
anna.
'J’il skamms tíma fundum
við ekki til mikilla óþæg-
inda út af ástandinu. Óþæg-
indin, sem liggja nú í loftinu,
benda til þess, að vítahringur
inn hafi verið rofinn, og við
séum að rétta við. En sú upp
leið er enn of hægfara.
ATVINNA ÓSKAST
Tvær ungar stúlkur óska eftir atvinnu um og
eftir áramót, vanar afgreiðslu. Ýmislegt kem-
ur til greina. Tilboð sendist til auglýsinga-
deildar Vísis merkt „2999“
STÁLVASKAR
STÁLVASKARNIR komnir. Pantanir óskast
sóttar strax.
b
yggingavörur h.i
Laugavegi 176
IN.Í1