Vísir - 28.12.1965, Blaðsíða 4

4
V í S IR . Þriðjudagur 28. desember 1965.
Sigurður H. Þorsteinsson:
Jjað leið óðum að jólum.
Þetta yrðu mikil jól, a.
m. k. á heimili Magnúsar for
stjóra, því að auk jólahátíð-
arinnar, þá átti hann fimm-
tugs afmæli á aðfangadag.
Núna var því hið virkilega
tækifæri til að láta ósk sína
um að eignast Hópflug ítala
rætast. Þessi eyða í frímerkja
bókinni hans hafði mænt á
hann í tuttugu ár. Hún hróp-
aði á að verða fyllt. Einhvern
veginn var það samt svo, að-
þótt hann hefði góðar tekjur
og raunverulega efni á að
kaupa sér þessi merki, þá
hafði hann aldrei getað sætt
sig við, að eyða svo miklum
peningum í einu í frímerki.
Það varð að vera hægt að
verja það fyrir samvizku
sinni að eyða fleiri þúsund-
um króna T þrjú frímerki, og
það fannst honum hann ekki
hafa getað hingað til. Hann
hafði fylgzt með því, með
skelfingu hversu merki stigu
ár frá ári. í hvert einasta
skipti, sem honum fannst að
nú væri verðið viðráðanlegt,
miðað við allar aðstæður, þá
var þessi merki hvergi að
finna á markaðinum. En núna
þegar þau kostuðu yfir tutt-
ugu þúsund krónur, þá 'var
allt í einu til samstæða í einni
frímerkjaverzluninni, og auk
þess var einhver einstakling-
ur að auglýsa samstæðuna í
blöðunum.
Nú var því að hrökkva eða
stökkva, þetta var sennilega
síðasti möguleikinn til að
eignast samstæðuna.
Hann hafði ekki sparað að
gcofa í skyn hver var sú af-
mælisgjöf er hann þráði mest.
Heima hjá sér hafði hann
margsýnt konu sinni eyðuna
í frímerkjabókinni, og jafn-
framt séð til þess að hún
hefði nú öru^glega næga pen
inga undir höndum til að
kaupa merkin. Hann var hins
vegar engan veginn viss um
að hún hefði skilið hann rétt.
En hvað um það. Ekki gat
hann verið þekktur fyrir að
fara beinlínis að biðja um
hlutinn. Gæti fólk ekki skilið
hálfkveðna vísu, ja þá var
varla hægt að gera meira.
Á skrifstofunni vissi hann
fullvel, að starfsfólkið ætlaði
að gefa honum veglega af-
mælisgjöf. Hann hafði líka
getað komið óbeinlínis að því
við Pál skrifstofustjóra, að
þessi frímerkjasamstæða
væri eitt af því örfáa, sem
vantaði í frímerkjabókina
hans.
Það versta var, að þótt all
ir vissu, að hann var frí-
merkjasafnari af ástríðu, þá
var hann jafnframt gætinn
með fé, og keypti aldrei frí-
merki svo dýrt að nokkur
gæti sagt, að það væri um-
fram efni.
Hann hafði látið gefa starfs
fólkinu óvenju háa upphæð í
jólagjöf fimmtánda desem-
ber, eða fjögur þúsund kr.
á mann í stað tvö þúsund og
fimm hundruð króna í fyrra,
svo að varla varð sagt annað
en að hann hefði gengið svo
frá hnútunum, að ekki gæti
farið hjá því að honum yrði
gefin frímerkjasamstæðan.
Jú, hann hafði svo sannar-
lega fengið eftirþanka yfir
eyðslusemi sinni. Þetta gekk
of langt. Nú varð hann að
Jólasaga
gæta sín. Láta ekki á neinu
bera. Um tuttugu manns
störfuðu hjá fyrirtækinu, svo
að ekki yrði þeim skota-
skuld úr því að skjóta saman
í merkin. Uss — Hann átti
ekki að hugsa svona. Þvílík
eyðsla, að hækka jólagjöfina
til hvers um sig um fimmtán
hundruð krónur. Var hann
eiginlega með öllum mjalla?
Það er víst of seint að iðrast
eftir dauðann.
Það var Þorláksmessa. Fast
ur siður á skrifstofunni var,
að hann gaf hverjum manni
vænt glas áður en starfs-
Eitt af þremur „Hópflug
ltala“ — frímerkjunum.
fólkið fór heim frá vinnu
þetta kvöld. Því var haldið
nú sem endranær, því að,
að morgni yrði skrifstofan
raunar aðeins opin til mála
mynda. Þetta var venja
sem allir gengu út frá sem
gefinni.
Skyldi hann nokkuð geta
heyrt á fólkinu hvort þau ætl
uðu að gefa honum frímerk-
in? Nei, vitánlega ekki, hver
færi svo sem að hreyfa því?
Þessi kveljandi óvissa var að
gera útaf við hann. Hann gat
hvergi fengið minnsta grun
staðfestan um, að bragð hans
hefði heppnazt. Hvorki hér á
skrifstofunni, eða heima hjá
sér. Af hverju ásóttu þessar
hugsanir hann svona? Hann
varð að hrinda þeim frá sér.
Þegar hann kvaddi starfs-
fólkic minnti hann alla á, að
iæta nú klukkan hálf eitt
daginn eftir við hádegisverð
inn á veitingahúsinu neðar í
götunni, en hann hafði boðið
starfsfólkinu til venjulegs há
degisverðar af tilefni afmælis
ins. Það létti líka undir með
heimilinu á þessum degi, sem
þá losnaði við allan gesta-
ganginn, rétt fyrir hátíðina.
Undir borðum daginn eftir,
er líða tók á máltíðina, sló
Páll skrifstofustjóri í diskinn
sinn og stóð upp til að halda
stutta ræðu. Magnús gat
hvergi eygt neitt er minnti á
afmælisgjöf, svo nú lét hann
fara vel um sig í stólum. Éáll
hlaut að vera með lítið um-
slag hjá disknum sínum eða
í vasanum, með hinum lang-
þráðu frímerkjum í. Loks var
komið að þessu mikla augna
bliki.
Allt orðagjálfur Páls um
Magnús, sem góðan hús-
bónda, er bezt mætti sjá á
hinum háa meðalstarfsaldri
fójks þess er vann fyrir hann,
fór inn um annað eyrað og út
um hitt, hjá Magnúsi. Hann
sat sæll og brosmildur undir
ræðunni, eins og vera ber, og
beið með óþreyju augnabliks
ins, er afhenda skyldi gjöfina
frá starfsfólkinu.
Loks sagði Páll:
— Og sem þakklæti frá
okkur vildum við biðja þig
að þiggja að gjöf frá okkur
þetta lítilræði, sem við von-
um að megi ekki aðeins
minna okkur stöðugt á þig,
sem húsbónda okkar, heldur
og þá, sem eftirleiðis kunna
að vinna hjá fyrirtækinu, jafn
vel að þér gengnum.
Ha, hvað var maðurinn að
fara? Inn komu tveir af yngri
starfsmönnum fyrirtækisins
og báru á milli sín stóran hlut
er þeir afhjúpuðu við hlið
hans. Það var málverk af
Magnúsi.
Þegar Magnús var kominn
heim, átti hann bágt með að
rifja upp það sem á eftir kom.
Honum hafði gjörsamlega
mistekizt þakkarræðan Hann
gat aðeins skotið sér undir
að hann væri svo hrærður af
þessari virðingu, sem starfs-
menn hans sýndu honum. En
vonbrigðin. Hann gat ekki á
heilum sér tekið.
Á leiðinni heim hafði kon
an hans verið að tala um að
hann yrði að hengja myndina
upp á aðalskrifst. eða þá
inni á einkaskrifstofunni. —
Hvernig honum tókst að af-
bera að hlusta á þetta var
honum alls ekki ljóst ennþá.
En nú var hann kominn heim,
og þá lét hann fallast í stól,
yfirbugaður. Kannski að kon
an hans hefði nú ekki skilið
hann heldur. Hver gat vitað
um það. En hann mátti ekki
láta á neinu bera. Hann hafði
þegar hagað sér eins og barn,
og ekki meira af því.
Eftir kvöldmatinn fór fjöl-
skyldan inn í stofuna að jóla
trénu, söng jólasálmana eins
og venjulega, en vitanlega
gat enginn séð svipbrigði á
Magnúsi, hann var kannski
eilítið þreytulegur, en ekki
meira en það. Tekið var til
að útdeila jólagjöfunum, en
nú hafði Magnús fullt vald á
sjálfum sér. Engin svipbrigði
sáust í andliti hans, og eng-
inn tók eftir vonbrigðum
Hringekja verð-
bólgunnar
Tjó það sé furðu fátt sem stjórn
málamenn geta komið sér
saman um þá eru þeir allir
sammála um það að verðbólga
sé hinn mesti meinvaldur. Enda
hefur það verið yfirlýst stefna
allra þeirra ríkisstjórna, sem hér
hafa setið, allt frá stríðsbyrj
un að vinna á móti henni. Þess
var þó ekki langt að bíða að
löggjöf væri sett sem auðsjáan
lega hlaut að magna verðbólg
una, og á ég þar við lög um
víxlhækkanir kaupgj. og verð-
lags og lög um vísitöluuppbót
á kaupgjald. Á þetta benti ég í
smá grein í þessu blaði fyrir
fullum tveim áratugum. Þessu
var enginn gaumur gefinn. Nú
hefur tveggja árátuga reynsla
staðfest að þetta var rétt séð.
Enn er svo ótalið það sem
mestu hefur um valdið, og það
er vinnulöggjöfin, sem raun-
verulega gefur stéttafélögunum
sjálfdæmi um kauptaxtana í
krónutali. Allt hefur þetta til
samans komið af stað og hald
ið í gangi þeirri hringekju verð
bólgunnar sem ekki verður
stöðvuð meðan þessi öfl eru að
verki.
Frá ári til árs var samið um
kauphækkanir, sem strax við
stríðslok voru komnar yfir það
mark, sem útflutningsframleiðsl
an gat borgað og var þá grip
ið til þess ,„bjargráðs“ að láta
ríkið borga mismuninn, og var
það gert með ýmsu móti, svo
sem verðuppbótum niðurgreiðsl
um yfirfærslugjaldi o. fl. En sá
böggull fylgir þessu skammrifi,
að allir opinberir styrkir til út-
flutningsframleiðslunnar jafn-
gilda gengislækkun þó reynt sé
að dylja hana með annarrri nafn
gift, þó hefur all oft ekki verið
hægt að komast hjá þv£ að
skrá nýtt gengi krónunnar, og
þá all mikið lækkandi, svo nú
er krónan orðin vesældarlega
lítil, jafnvel miðað við skrán
inu, sem þó er all mikið of há.
Árið 1958 var hringrás þess
ari svo langt komið að óða-
verðbólga var framundan og
ríkisstjómin gafst upp við að
leysa vandann. Þó segja megi
að vinstri stjórninni færist við-
skila arðurinn óskörulega þá
verður hún ekki ein sökuð um
hvemig komið var. Þetta var
ekki annað en bein og óhjá-
kvæmileg afleiðing af þeirri ó
happastefnu sem fylgt hafði
verið á annan áratug og allir
stjórnmálaflokkar voru meira og
minna ábyrgir fyrir.
Bæði Hannibal Valdimarsson
og Emil Jónsson hafa sem á-
byrgir menn í ráðherrastólnum,
tekið fram fyrir hendurnar á
launþegasamtökunum og ákveð
ið kauptaxta einhliða og sýnt
með því skilning sinn á þvi að
óraunhæfar kauphækkanir eru
ekki annað en sjálfsblekking
óskhyggjunnar. Já, skyldi það
ekki vera í eina skiptið sem
Hannibal Valdimarsson hefur
skilið þau augljósu sannindi að
á milli lífskjara annars vegar
og afurðaverðs og afurðamagns
hins vegar er órofa samband,
sem hvorki stéttarfélög né á-
róðursmenn geta hagrætt eftir
geðþótta sínum.
Það er sitt hvað að vera ráð
herra eða lýðskrumari.
egar viðreisnarstjómin kom
til valda seint á árinu 1959
tók hún að mörgu leyti með
festu og raunsæi á vandamál-
unum og með góðum árangri,
enda gat ekki annað komið til
greina, og hringekja verðbólg
unnar tekin úr umferð um
stundarsakir. En henni gleymd
ist að kommúnistar, sem eru
byltingarflokkur, eru hæst ráð
andi i hagsmunasamtökum
stéttarfélaganna þó þeir séu
þar ekki í meirihluta, þá tryggja
hlutleysingjarnir þeim alltaf úr
slitaorðið og þá hefur þáttur
Framsóknarflokksins verið méð
þeim hætti að það þarf mikið
umburðarlyndi til þess að kalla
hann lengur ábyrgan borgara-
flokk.
Afleiðing þessa hefur svo orð
ið sú, að árlega eru gerðir
kaupsamningar við stéttarfélög
in sem óhjákvæmilega valda
verðbólgu. Vísitöluuppbætur á
kaup eru aftur upp teknar, op-
inberir styrkir til útflutnings
framleiðslunnar og útflutnings
uppbætur. Hringekja verðbólg-
unnar er aftur komin í fullan
gang.
Þetta ástand minnir óþægi
lega mikið á það sem var að
gerast á árunum frá stríðslok-
um til 1958, þegar spilaborgin
hrundi.
Verður sagan látin endurtaka
sig?
Þorsteinn Stefánsson
hans, þegar hann fékk engin
frímerki.
Þegar afhendingu jólagjaf-
anna og upplestri heillaóska
skeytanna var lokið settist
Magnús í þægilegan stól, og
tók að blaða í bók sem hann
hafði fengið, en án alls á-
huga.
Af hverju fóru ekki börnin
upp á herbergin sín til að
spila nýju plöturnar, eða
leika sér að bílabrautinni.
Þau voru öll kyrr í stofunni
meira að segja konan hans,
og elzta dóttir, sem þó ættu
að fara að huga að hlutum í
eldhúsinu.
— Ósköp ertu eitthvað
þreytulegur vinur, sagði kona
hans. Því blaðar þú ekki í
frímerkjabókinni þinni? Það
mundi kannski létta þér í
skapi.
Blaða í frímerkjabókinni
núna? Eins og ástatt var. Nei.
Og þó. Það lá við að tár
hrytu af augum hans, er hann
teygði sig í skápinn og dró út
frímerkjabókina. Aldrei fram
ar skyldi hann láta sig
dreyma um að eignast Hóp-
flug ítala til að fylla eyðuna
í henni.
Bókin opnaðist ósjálfrátt
hjá þeirri síðu er merkin áttu
að sitja á. En viti menn . . .
Þarna sátu merkin á sínum
stað, og auk þes miði í opn |
unni. — Elsku pabbi. Við |
vonum að ein af þínum heit |
ustu óskum sé nú uppfyllt. S
Gleðileg jól. Mamma og börn |
in.
Tárin sluppu út': úr augna |
krókunum og gleðin hélt inn
reið sína í huga. Annars hafði |
þessi sálarkvöl svo sem verið |
honum mátuleg fyrir allan Í
barnaskapinn.