Vísir - 02.12.1966, Page 9

VtSIR. FöstucHwr ?,
:?.r 19S6.

lYTerkilegir atburðir hafa verið
að gerast í stjómmálalífi
Dana síðustu daga. Sumir telja,
að þeir marki tírriamót í land-
inu, aðrir halda aö hér sé að-
eins uia takmarkaða og tíma-
bundna sveiflu að ræöa, sem
muni jafna sig aftur í næstu
kosningum. En svo mikið er
víst, að umröt er nú í flokka-
stjórnmálum þar sem áður
virtist ríkja fullkomin værð.
Er ómögulegt að sjá, hvað út
úr þessu getur æxlast og er þar
mjög mikið undir því komið
hvemig forusta einstakra flokka
stendur sig. Þeir verða nú að
vera mjög á varöbergi því að
margt hefur gerzt undanfama
daga, sem getur orðið upphaf
að gerbreyttri flokkaskipan. Á
þetta sérstaklega við um þann
flokk, sem hefur nú í áratugi
verið stærsti og áhrifamesti
flokkur landsins, Jafnaðarmenn-
ina, og mun forustumaður hans,
Jens Otto Krag, eiga erfiða
daga fyrir höndum og þurfa að
sýna hina mestu kænsku ef
honum A að takast að halda
flokknum saman sem verið
hefur.
T Tm það hefur verið rætt
nokkuð, að úrslit þingkosn-
inganna í Danmörku í fyrri viku
hafi verið mikill og glæsilegur
sigur fyrir vinstri öflin. Þaö er
þó mjög vafasamt, að hægt sé
að draga þessa ályktun þegar
litið er yfir heildina. Að vísu
tapaði íhaldsflokkurinn nokkm,
en hinn svokallaði „Vinstri
flokkur“, sem er hægfara borg-
araflokkur bætti talsverðu við
sig séu atkvæði klofningsbrots
hans „Liberalt Centrum" tekin
með og einnig bætti Radikali
flokkurinn talsverðu atkvæða-
magni við sig, en sá flokkur
hefur nú um langt skeið veriö
fastur samstarfs- og stuðnings-
flokkur Jafnaðarmanna í ríkis-
stjóm.
Ef atkvæðunum í kosningun-
um er skipt milli hinna sósíal-
ísku flokka annars vegar og
hinna andsósíalísku flokka hins
vegar kemur það x ljós, aö and-
sósíalísku flokkamir hafa enn
atkvæðameirihluta, þó naumur
sé, en þrátt fyrir það hafa
sósíalísku flokkamir tveir,
Jafnaöarmenn og Sósíaliski
þjóðflokkurinn náð naumum
meirihluta á þingi.
Vegna þessa virðist mér ekki
vera hægt að tala um neinn
stórsigur sósíalista í kosningun-
um. Hlutföllin eru ákaflega lík
því sem þau hafa verið þegar
litið er yfir heildina.
Cú breyting sem mestum tíð-
indum sætir í þessum
kosningum er að mikill hluti
vinstri arms Jafnaðarmanna-
flokksins hefur horfiö frá hon-
um og snúizt til fylgis við hinn
Sósialíska þjóðflokk Aksels
Larsens, sem í eru hálfgildings
eða svokallaðir þjóðlegir komm-
únistar, eitthvaö álíka og
Þjóðvamarmenn eða Hannibal-
istar hér á landi.
Og þetta gerðist þrátt fyrir
það, að Jens Otto Krag tæki
upp í seinni hluta kosningabar-
áttunnar miklu róttækari vinstri
stefnu, en hann hefur fvlgt á
undanfömum valdaámm. Sú
stefnubreyting hans kom of
seint til þess að hann gæti frið-
aö aftur þennan vinstri arm
flokksins, — en líka of seint til
þess að hann missti f nokkru
fylgi hægri armsins, sem hélt
tryggð við flokkinn, þó að sjón-
armið fiölmarara f bcim hópi
Frá viðræðum Jafnaðarmanna og Sósalfska þjóðflokksins á Kristjánsborg. Jens Otto Krag Iengst tii
vínstri og Aksel Larsen lengst til hægri. Þegar þeir komu saman, var ,sagt, að ólíklegustu hlutlr
gætu gerzt í Danmörku.
Af sömu ástæðum, hefur sterk
andúð verið í Evrópu á Vietnam-
styrjöld Bandaríkjanna. Hefur
allt þetta hjálpast til aö auka
fylgi Larsensflokksins, en gæti
vel orðið úr sögunni í næstu
kosningum þar í landi.
¥/" rag forsætisráöherra hefur
reynt að hindra flokksflótí-
ann til vinstri með því aö taka
upp róttækari vinstri stefnu og
sérstaka athygli vakti það, að
hann skyldi strax að fengnijim
kosningaúrslitum hefja lanjjar
viðræður við Larsen um stofn-
un samsteypustjómar flokkanna
Með þvf þótti hann ganga furðu
áberandi á bak margyfirlýstra
orða sinna, að hann myndi al-
drei eiga samstarf við Larsen
Auðvitað gerir Krag þetta líka
af þeirri ástæðu, að hann vill
revna að halda í vinstra fylgið
ellegar væri Jafnaöarmanna-
flokkurinn dauðadæmdur innan
fárra ára í þeirri mynd, sem hef
ur sett svo mjög mark sitt á
dönsk stjórnmál, — sem sósíal
Ólíkle
hlutir
i
7 '
Danmörku
séu andvig raunverulegum
sósíalisma.
I þessu er fólgin aðalhreyf-
ingin í kosningaúrslitunum.
Þetta er eina raunverulega til-
færslan f vinstri átt sem lesa
má út úr kosningaúrslitunum.
Og hér er fyrst og fremst um
að ræða innanflokksvandamál
Jafnaðarmanna og vissulega
mjög vandfarið með það. Ef
illa tekst til getur farið hörmu-
lega illa fyrir flokknum, —
hann er nú í mikilli klípu. Það
getur jafnvel farið svo, að allt
hið mikla uppbyggingarstarf
Staunings gamla, er honum
tókst á árunum milli 1920 og
’40 að gera flokkin aö breiðum
þjóðarflokki, renni út f sandinn.
TFjað er einkenni Jafnaðar-
mannaflokka víðsvegar um
lönd, að til þess að þeir geti
blómgast, er eins og þeir þurfi
Hedtoft Hansen og þannig komu
þeir saman upp þeir Viggo
Kampmann og Jens Otto Krag,
sem róttækir byltingamenn, sem
gerðust ábyrgðarfullir þegar þeir
áttu að fara að stjórna. Og
þessi sama saga hefur til dæmis
verið mjög augljós í Verkam.
flokknum í Englandi og liggur
þar beint við að benda á sjálfan
Wilson núverandi forsætisráð-
herra Breta, sem um langt skeið
var órólegasti maðurinn f flokkn
um, en er nú orðinn svo „á-
byrgur", að hann er farinn að
beita lánsfjárhömlum „til aö
skapa atvinnuleysi" f Bretlandi
og þykir jafnvel mörgum íhalds
manninum nokkuð langt gengið
hjá honum.
Vandamál danska Jafnaðar-
mannaflokksins eru nú þau, að
það er eins og þessi þróun hafi
ekki getað oröið f honum síð-
ustu árin. Það hafa engir ungir
að Jens Otto Krag hefur haft
illan bifur á Larsen. í kosninga-
bardaganum nú lýsti Krag þvf
margsinnis yfir áð aldréi kæmi
til greina að gera nokkra samn-
inga eöa eiga nokkurt samstarf
við Larsen. Hvergi var and-
úðin meiri en einmitt milli þess
ara tveggja sósíalísku flokka.
Tjað var að vísu ekkert stór-
fellt fylgi, sem Sósfalfski
þjóðarflokkurinn fékk í kosning
unum núna, lítið eitt meira en
nýnazistaflokkurinn suöur í Bæj
aralandi um líkt leyti. Og auð-
vitað gætu mál þróast þannig,
að í næstu kosningum þurrkað-
ist þetta flokksbrot út aftur.
Ég nefndi til samanburöar ný-
nazistaflokkinn í Bæjaralandi og
það mætti gera enn frekari sam
anburð, þvf að þó einkennilegt
mætti virðast byggist fylgisaukn
ing Larsensflokksins nú á lík-
alltaf að fá nýjan kraft úr rót-
tækum ungum vinstrisinnum,
sem í upphafi ryöjast fram gegn
um æskulýðsfélög flokksins meö
ofsa miklum og predika hinar
mestu umbyltingar, jafnvel þjóð
nýtingu. Og þessi leið hefur jafn
framt verið greiðfærasta leiðin
til áhrifa í þessum flokkum. Síð-
an hefur það verið segin saga,
að þegar þessir ungu menn tóku
að reskjast og fá aukin áhrif
urðu þeir hógværari og ábyrg-
ari. Þeir gerðust áhrifamenn,
sem borgarafldkkar gátu starfað
með vegna þess, að þeir höfðu
sterka ábyrgðartilfinningu, en
jafnframt var hinum róttæku
vel til þeirra sakir liðins
ferils þeirra og hugsjónaeldis í
æsku. Þannig var þetta með
róttækir menn látið að sér
kveða þar upp á síðkastið. 1
stað þess gerðist það upp úr
Ungverjalandsbyltingunni 1956,
að höfuðforingi Moskvukommún
istanna, sem veriö hafði í nær
30 ár, Aksel Larsen, sagöi skil-
ið við Moskvu og stofnaði sinn
þjóðlega kommúnistaflokk eða
róttæka flokk, eða hvað sem
hann er kallaður og virðist sem
stofnun þessa flokks hafi dreg-
ið til sín þá ungu og efnilegu
menn sem annars hefðu getað
skapaö uppreisnarmannahópinn
innan Jafnaðarmannflokksins.
Þnnig eru nokkur ár síðan
það fór að verða ljóst, að flokk
ur Larsens, þótt lítill væri skap
aði stóra bróður alvarlega hættu
og hefur það t.d. verið ljóst
um atvikum og fylgisaukning
nazista suður f Þýzkalandi. Það
sem Aksel Larsen og flokkur
hans hefur helzt aukið fylgí sitt
á er andúðin á Bandaríkjamönn-
um og mótstaðan við NATO, al-
veg eins og nazistamir suöur í
Bæjaralandi. Það er enginn vafi
á því, að þessi andúðarhreyfing
á Bandaríkjunum hefur veriö
stórlega að færast í aukana víðs
vegar í Evrópu og hef ég marg
sinnis rætt um það, að hún staf
ar mikið frá de GauIIe og þeirri
skammsýnu og heimskulegu
stefnu, sem Bandaríkjamenn
hafa fvlgt í Evrópu. Eitt þrepiö
í þeim óförum var m.a. fall Er-
hard-stjómarinnar, en ótrúlega
margir Þjóðverjar hafa litið á
Erhard sem bandarfskan lepp.
iskur flokkur er nýtur stuðn-
ings borgaraafla.
En það er vfst, að það eru
ekki allir jafnánægfSr með þær
viðræður. í fyrsta lagi er nú
ljóst, að Krag er nú búinn að
brjóta allar brýr að baki sér
til samstarfs við Radikalaflokk-
inn og ennfremur ríkir ólga
innan Jafnaðarmannaflokksins
hægri öflin þar eiga mjög erfitt
með að sætta sig viö hina nýju
vinstri stefnu Krags, hvað þá
þann möguleika að stjómarsam-
starf við þessa „kommúnista"
yrði hafið. Mun það m.a. vera
ástæðan til þess, að Kai Lind-
berg samgöngumálaráðherra
gengur nú úr stjóminni, en orð
rómur var m.a. um það að
fóma ætti honum úr embætti
og láta Larsen taka við þvl.
Tjegar viðræðumar milli Krag
og Larsen stóðu vfir á Krist
jánsborg fossuðu mótmælin frá
hægfara stuðningsmönnum Jafn
aðarmanna inn yfir flokksfor-
ingjana. Og ef um nokkuð veru-
legt samstarf við Larsen-hóp-
inn verður að ræða er hætta á
þvf að borgaralega . fylgið, sem
hefur haft svo mikla þýðingu
fyrir Jafnaðarmannaflokkinn
hrynji af honum og þar með
væri áratuga uppbyggingarstarf
Staunings á sínum tíma að engíi
gert.
Að lokum slitnaði upp úr
samningaviðræðum Krags og
Larsens. Var birt tilkynning um
það að megin ásteitingarsteinn-
inn hefði verið landvamamálin.
Larsen sem styðst fyrst og
fremst við atkvæði NATO-and-
stæðinga gerði kröfur um að
stórkostlega yrði dregið úr fjár-
framlögum til landvama og her-
skyldutíminn styttur niður í 8
mánuði, sem myndi gera þjálfun
í nútfma hemaðartækni gagns-
lausa. Kröfur hans jafngiltu þvf
að danskar landvamir væru lagð
ar niður og skuldbindingar Dana
gagnvart vamarsamtökunum að
engu gerðar. Auðvitað gat Krag
Framh. á bls. 4