Vísir - 23.12.1966, Blaðsíða 9

V1SIR . Föstudagur 23. desember 1966
® Viðtal við Jakob Einarsson •
'É’g er fæddur að Finnastöðum
í Suður-Þingeyjarsýslu 25.
febrúar 1894. Fátækt foreldra
minna olli því, að sex vikna
gamall var ég sendur í fóstur
til hjónanna í Yztu-Vík, Jónasar
Jónssonar og Hólmfríðar Einars-
dóttur. Þessi hjón voru mér
mjög góð og frá þeim varð ég
þess aldrei var á hvem hátt var
fyrir uppeldi mínu séð. En
drengimir f nágrenninu, sem
vom nokkm eldri en ég, höfðu
þetta að gamanmálum og þó
einna helzt méðan ég var svo
ungur, að ég gerði mér ekki
grein fyrir hlutunum eins og
þeir voru. Þeir sögðu mér með-
al annars, að væri ég spurður
hver ég væri skyldi ég segja
til nafns míns þannig:
— Ég heiti Jakob Einarsson
Þ og 7, en Þ. 7 var hrepps-
brennimarkið.
Tjegar ég var 8 ára tóku við
búinu 1 Yztu-Vík, fóstur-
systir mfn Guðrún Jónasdóttir
og maður hennar Sigurður
Guðmundsson. Þá var fóstri
minn látinn og fór ég til þeirra.
Tveim ámm seinna fluttu þau,
ásamt mér og fóstm minni að
Þorsteinsstöðum í Höfðahverfi,
en það er næstur bær prests-
mikilúðlegur með brimhvítt
skegg. Spyr hann mig, hvort ég
vilji ekki ráðast til sín háseti,
en ég segist þegar vera ráðinn á
TALISMAN og um það verði
engu breytt. Ygglist hann þá
mjög og þrífur til mfn. Mig hafði
áður dreymt draum ekki ósvip-
aðan og hreppti þá skömmu
seinna versta veður á sjó. Ég
var þá háseti á AGLI frá Akur-
eyri og var frændi minn Guð-
mundur frá Garðshomi skip-
stjóri á þvf skipi. Við komumst
við illan leik vestur fyrir og inn
til ísafjarðar. Var þá allt ofan
þilja orðinn einn klakastokkur.
'X’ALISMAN lagði út frá Akur-
eyri um 18.—19. marz.
Man ég, að mér þótti það ekki
spá góðu, að skipið féll á hliðina,
þegar því var hmndið úr nausti
og féll sjór yfir gaflhomið að
aftan. Á Akureyri tókum við
sfldarfarm f skipið, átti hann að
fara til Vestmannaeyja, var
ferðinni þess vegna hraðað svo
sem mögulegt var, enda þótt
veðurútlit væri ekki sem tryggi-
legast. TALISMAN hafði um 50
ha.hjálparvél og var að því tals-
verð bót f logni og hægum mót-
vindi. Þegar út úr Eyjafirðinum
niður f hælinn, slær jafnframt
flötu og yfir það ríður gmnn-
brot. Við vorum strandaðir —
en hvar? Lfklega hefur verið út-
fall þegar skipið kenndi gmnns,
þvf að heldur dró úr kvikunni,
er jókst svo aftur með útfall-
inu og skrúfaði skipið lengra
upp á hleinamar.
1 fiömnni var hár kiettur og
var skipið komið fast að honum
og slitnaði þá vanturinn, sem
hélt formastrinu. Hásetaklef-
ann urðum við að yfirgefa kl.
2 um nóttina, þvf þá var kom-
inn mikill leki að skipinu. Ég
reyndi samt að komast niður,
þar sem ég átti ekkert tóbak
nema f kofforti niðri f klefa.
Þegar ég kom niður flaut það
á móti mér og náði ég f nef-
tóbaksdós og munntóbaksbita.
Á leiðinni upp aftur rakst ég á
pott, sem staðið hafði á elda-
vélinni. 1 honum var grjónavell
ingur, en við höfðum orðið að
yfirgefa hásetaklefann án þess
að borða neitt. Ausa var f pott-
inum og þreif ég til hennar og
saup eins og ég þoldi. Vafa-
laust hefur verið kominn sam-
an við þetta sjór, en að þvi
leiddi ég ekki hugann, aðeins
að hinu ,að vera mætti að mér
ykist eitthvað þróttur við að
„Oft er
setrinu Laufási. Þar var þá
prestur séra Bjöm Bjömsson.
Kona hans var Ingibjörg Magn-
dóttir, systir Jóns Magnússonar
ráðherra. Dálftið útræði var
stundað frá bæjum f Höfðahverf
inu og fór ég því nokkrum
sinnum á sjó fermingarárið mitt
og þóttist maður að meiri, þegar
ég gat sjálfur greitt prestinum
ferminguna, en hún kostaði þá
6 krónur.
Ég hafði sjálfur átt það sem
ég veiddi, þegar ég fór á sjó,
Iherti ég nokkum hluta þess og
fékk kr. 1,50 fyrir fjórðunginn
af harðfiskinum, en fyrir blaut-
fiskinn hausaðan og slægðan 2
aura pundið. Vorið sem ég
fermdist réðist ég vinnumaður
til séra Bjöms og vegnaði þar
vel en ílengdist þó ekki nema
árið, fluttist þá til Akurevrar og
stundaði sjó, samt ekki að stað-
aldri. Á vetrum lærði ég og vann
við bólstmn hjá þeim bræðmm
Jóni og Friðrik Kristjánssonum.
Á árinu 1922 átti ég eftir
að lifa örlagaríkan atburð, sem á
vissan hátt hefur sett sitt mark
á mína ævi. Þann 18. marz
var ég skráður háseti á segl-
skipið TALISMAN frá Akureyri.
Skipstjóri var Micael Guð-
mundsson, mikill vinur minn og
félagi. Hann hafði komið aö
máli við mig snemma vetrar og
| beðið mig að ráðast til sín há-
seti, hvað ég gerði. Þegar fram
á vetur kom og nálgast fór ver-
tíðin kom yfir mig einhver ó-
kennileg óeirö. Mér fannst ég
hvergi geta verið kyrr og alltaf
vera önnum kafinn. Kæmi ég til
kunningja, fannst mér ég engan
tíma h&fa til viðdvalar, en haföi
þó f raun og vem ekkert við-
bundið. Það var sem 1 undirvit-
Iund minni vekti einhver uggur
um voveiflega atburði. Nótt
eina um veturinn dreymdi mig,
að til mfn kæmi maður all-
kom, gerði á okkur suðvestan
storm og sigldum við sem
tók vestur undir Skaga,
en snemm þar við og fórum
inn til Siglufjarðar. Aðalástæð-
an fyrir þvf var sú, að sfldar-
farmurinn þoldi ekki sjóa og
lá undir skemmdum. Á Siglu-
firði dvöldumst við f einn eða
tvo daga. Þá gekk vindur til
norðausturs og var þá aftur
lagt út, enda þótt ennþá væri
veðurútlit mjög tvísýnt. Nú
var siglt vestur á Húnaflóa
og fór veður versnandi. Þegar
út af Homi kom var kominn
stórsjór og dimmviðrishrfð.
Þama var lagzt til og legið fram
á næsta dag. Veður fór sífellt
versnandi og fóm að ganga
sjóar á skipiö.
Fyrst brotnaði bugspjótið rétt
við stefnig og reif niður klíf-
inn. Þegar hér var komið fórum
við að revna að slá undan, en
nú var skipið orðið þungt af
klaka og lét þvf ekki vel að
stjóm. Við höfðum uppi þrírifað
stórsegl og þegar loks var búið
að ná skipinu undan, mátti segja
að reka yrði á reiðanum, því
ekkert sást fyrir stórhríðarlát-
um. Einu sinni fengum við á
okkur allstórt brot og töldum
að þá væmm við f Straumnes-
röst, fyrir þvf höfðum við þó
enga vissti. Helzt bundum við
vonir við að komast inn f lsa-
fjarðardjúp.
Svo var það að kvöldi til, aö
okkur virtist sem við yrðum
varir við land fannst okkur að
vestan við væri Ijósara skyggni
og álitum að þar mundi vera
um fjarðarmynni að ræða. Þeg-
ar við komum móts við þar, sem
okkur virtist helzt rof. beygð-
um við inn og urðum fljótt
varir við að heldur dró úr bár-
unni. Skipstjórinn lét þá rekja
niður vað til að mæla dýpið,
en meðan á því stóð tók sicipið
nærast. Ég fann aldrei til neins
verulegs ótta, og nú var sem
allt það eirðarleysi, er jafnan
hafði ásótt mig um veturinn og
ég hef áður minnzt á, hyrfi. Nú
fannst mér ekkert liggja á og
var sá síðasti, sem yfirgaf flet-
ið mitt. Við vorum 16 á skip-
inu og ennþá allir lifandi. Yfir
hleinamar ultu stórbrotnir sjó-
ar, en við höfðumst við á dekk-
inu og reyndum að hanga þar
í þvf sem hönd varð á fest. —
Möstrin hjuggum við niður og
nú fór að brjóta á flakinu.
Það mun hafa verið um það bil
klukkan 5 um morguninn, aö
skipið slæst á klettinn og fer í
tvennt. Hásetaklefinn fór fram-
an af og með honum matsveinn
inn. Eftir þetta varð skammt
stórra högga milli. Fljótlega
fór askjan undan dekkinu og
fór þá skipshöfnin að slitna frá
skipinu í sjóinn. Einhvem veg-
inn var eins og maður dofnaði
fyrir þessu öllu f svipinn. Ég
man, að mér tókst að ná í keðj-
una, hékk þar eitthvað fyrst, en
missti fljótlega taksins og kom
upp langt fyrir ofan flak. Með-
an ég var í kafi, var sem mér
fyndist ég vera að brjóta heil-
ann um það hvort ekki mundi
vera bezt að dmkkna strax,
þar m ég var ósyndur og því
engin björgunarvon, aðeins
lengra strfð. En þá er sem ein-
hver dulin rödd hvísli: „Er þér
ekki sjálfrátt, ætlarðu að drepa
sjálfan þig?“ Ég tek viðbragð
þama í sjónum og kem upp aft
ur, þá skammt frá flakinu. Ein
hvem veginn get ég náð til
þess og skreiðzt upp, sé þá að
nokkrir skipverja eru komnir
upp í fjöru, hve margir gat
ég ekki greint. Nú ríður kvika
yflr skipið og ég féll aftur f
ájólnn. Naeet þegar mér •kýtur
upp, tekst mér aS uá f *pftna-
brak og halda mér þannfg á
flotf. Ég *é ennþá mennina f
landi og reyni að hrópa til
þeirra. Þeir verða mín varir og
einn þeirra gengur fram í fjör-
una, en þá dregur útsogið mig
til baka. En með nýrri kviku
berst ég rétt aö fótum manns-
ins, sem í fjörunni stendur, Ar-
inbjörns Ámasonar frá Skriöu-
landi. Hann grípur til mín og
vill reisa mig á fætur, en þá er
ég svo dofinn, að ég má mig
hvergi hræra. Arinbjörn var
hraustur maöur, tekur f axlir
mér, reisir mig upp og styður
upp í bakkann. Fannst mér ég
þá L..-ðu hress. Við vorum 4
staddir þa*ma í víkinni en 3
farnir eitthvað áleiðis í leit aö
byggð og mannhjálp. Viö vor-
um þvf 7, er þama vorum á
faralds fæti, en sfðar kom f ljós
að 8. maöurinn, stýrimaður
skipsins hafði einnig komizt lif-
andi til lands. Nokkra menn
sáum viö á ferli út í skeri
skammt undan landi, en við
höföum engin björgunarúrræði
önnur en þau að leita byggða,
ef takast mætti að komast í
samband viö fólk, er veitt gæti
hjálp. Við vorum svo kaldir og
aðþrengdir, að við mundum
fljótlega hafa gefiö upp öndina
hefðum við haldið kyrru fyrir.
Við leggjum því af staö og höld
um undan veörinu, en þaö geröi
gæfumuninn, hér var í öfuga
átt snúið og burt frá næstu
byggð. Við höfðum strandað á
Sauðanesi milli Súgandafjarðar
og Önundarfiarðar, ekki langt
utan viö Staðardal, sem liggur
suðaustur frá Súgandafirði utar
Iega. VindstaÖa er þar oft óviss
vegna hárra fjalla og þó sér-
staklega Spillisins sunnan fjarð
arins, en austan Staðardals. 1
stað þess að halda þvi inn f átt
tH , fjarðarins og byggðarinnar
tengum við áleiðis út fyrir
Mc. Veðriö skánaði þegar leiö
á daginn og þegar út fyrir
Sauðanesið kom sáum við inn
í önundarfjðrð og til byggð-
anna sunnan fjarðarins. Vitan-
lega vissum við ekkert hvar
við vorum staddir.
Tjessi leið var mjög torfær og
urðum við stundum að
ganga upp f fjalli vegna þess
að brimið gerðj ófæra leiðina
f fjörunni meðfram ströndinni.
Þegar útfallið kom gátum við
aftur gengið með sjónum. Ferð-
in inn til Flateyrar var pfslar-
ganga. Erfiðast var þó að skilja
við Micael vin minn, því af öll-
um hans viðbrögðum gat ég
markað, að hann hugði sér ekki
lengra lff. Hann bað mig fyrir
skilaboð til reiðarans, Ásgeirs
Péturssonar á Akureyri og tek-
ur svo af sér giftingarhringinn
og biöur mig að færa konunni
sinni.
Þegar við erum komnir nokk
uð áleiðis mættum við Páli H.
kaupm. og Kr. Kr. frá Flateyri.
Þeir eru þá á leið til Súganda-
fjarðar og höfðu snúið frá heið-
inni vegna veðurs og komu þeir
með alla mögulega hluti okkur
til aðhlynningar. Við héldum
áfram ferð okkar samkvæmt
þeirra ráði. Verða þær móttök-
ur og öll sú fyrirgreiðsla, er við
þar nutum aldrei viðurkennd
og þökkuð sem vert er.
Við vorum 4, sem lifðum af
þessa svaðilför. en 12 misstu
lífiö. Allir sem fórust fundust,
af þeim hlutu 9 legstað að Stað
í Súgandafirði, en 3 að Flat-
eyri.
Þetta var vorið 1922, hinn
22. mars, að TALISMAN fórst.
Hver sem lent hefur f skipreika
og lifað af þau augnablik, getur
án efa gert sér Ijósa þá svip-
mynd, sem þau sldlja eftir f Mfl
manna og aldrei st út. Hinir
ar heyra, mcga bamingjutmi
þakka, að tfl þcirra «kuH aífc M
aðgnin aks.
>. AL
.
On e