Vísir - 24.02.1967, Qupperneq 5

VÍSIR. Föstudagur 24. febrúar 1967.
5
*
Tjegar forsetakosningarnar
~ fóru fram í Frakklandi fyr-
ir rúmu ári, gerðust svo mikil
tíðindi, að margir stóðu á önd-
inni af forundran og hneyksl-
un. Hinn mikli de Gaulle náði
ekki kosningu „í fyrstu um-
ferð“. Fylgi hans reyndist
minna með þjóðinni, en nokkur
hafði ímyndað sér.
í seinni umferðinni hálfum
mánuði siðar náði hann sér þó
aftur á strik. Þá gerðist það
að hundruð þúsunda kjósenda,
sem áður höfðu greitt andstæð-
ingum hans atkvæði flykktust
nú aftur undir merki hans og
tryggðu honum sterkan meiri-
hluta. Þeir höfðu fengið skelk-
inn, áður höfðu þeir aðeins litiö
á það sem fjarlægan ómögu-
leika, að de Gaulle gæti hrökkl-
azt frá völdum. Þeim væri ó-
hætt að dreifa atkvæðum sínum
í kæruleysi á hina frambjóð-
enduma. Nú hafði þeim brugðið
í brún og stóðu frammi fyrir
þeirri martröð, hvað myndi
gerast ef de Gaulle yrði að láta
af völdum
Tjrátt fyrir það, höföu þessi
óvæntu úrslit þau áhrif að
efla mjög baráttuhug og vonir
andstöðuflokka de Gaulles.
Fram að þessu var eins og þeir
hefðu talið að öll barátta væri
vonlaus, áhrif og vinsældir de
Gaulles meðal frönsku þjóðar-
innar væru svo sterk, að hann
vrði aldrei sigraður. En nú
kom það greinilega í ljós, hve
mikill tvfskinmingur er í
frönsku þjóðinni í viðhorfum
hennar gagnvart forsetanum.
Víst vill hún ekki vera án
styrkrar persónulegrar forustu
hans, sem hefur gefið ríkis-
stjórn landsins svo óvanalega
festu, að Frakkland skipar nú
sinn sess í heiminum, sem stór-
veldi sem vissulega verður að
taka tilliti til. Hins vegar er það
líka greinilegt, að franska þjóð-
in saknar í öðru mjög síns
gamla nöldurs og flokkadrátta
og yfirleitt eiga ménn all erfitt
með að sætta sig við stórlæti
og ráðríki sterka mannsins í
Elysee-höII. Meðan hann situr
þar veröa ekki til nein raun-
veruleg stjómmál í Frakklandi.
Hann og hin einráða ríkisstjóm
hans taka af mönnum alla slíka
fyrirhöfn og skipa málum eftir
eigin geðþótta.
Vonir stjómarandstöðunnar
hækkuðu svo mjög við þetta,
að sú skoðun er nú allsterk í
þeim herbúðum, að það eigi að
vera hægt, sem áður var talið
óframkvæmanlegt, að brjóta
eða beygja veldi de Gaulles. Og
nú í næsta mánuði þykist
stjórnarandstaðan hafa fengið
mjög hentugt tækifæri til þess.
Þá eiga að fara fram þingkosn-
ingar í Frakklandi.
< Camkvæmt þeirri stjómarskrá
og kosningalögum, sem de
Gaulle gaf frönsku þjóðinni eftir
að hann komst til valda, eiga
kosningar þessar aö fara fram
I tveimur umferðum. Fyrri um-
ferðin verður 5. marz. Ef ein-
hverjir frambjóðendur fá þá
hreinan meirihluta greiddra at-
kvæða þá þarf ekki að endur-
taka kosninguna í þeirra kjör-
dæmum. Náist slík niðurstaða
ekki þá fer önnur atkvæða-
greiðsla fram viku síðar, 12.
marz. Skilyrði til að mega bjóða
sig fram þá eru aö frambjóðandi
hafi fengið að minnsta kosti
10% atkvæða í fyrri umferð-
inni. Kosningu nær í seinni um-
ferðinni sá frambjóðandi sem
mest atkvæðamagn fær og þarf
hann þá ekki að hafa hreinan
meirihluta atkvæöa. En annars
er gengið út frá því, að fleiri
flokkar sameinist þá um fylg-
ismestu frambjóðenduma, svo
að f flestum tilfellum verður um
keppni að ræða milli tveggja
höfuðandstæðinga.
Gaullistar um 40% atkvæða, en
vegna fyrirkomulags einmenn-
ingskjördæmanna nægði þetta
þeim til öflugs þingmeirihluta,
þeir fengu þá 266 af 482 sætum
í þjóðþinginu.
Þegar litiö er á þessar tölur
og þá þróun sem síöan hefur
orðiö eru stjómarandstöðu-
flokkarnir óvenjulega vongóðir
um þaö núna, að þeim megi
takast að hnekkja þingimeiri-
hluta Gaullistanna.
Ctjórnarandstæðingar skiptast
að mestu leyti niður eftir
sömu straumum og stefnum og
áður en de Gaulle komst til
valda. Munurinn er aðeins sá,
að vegna breyttrar kjördæma-
skipunar og sameiginlegrar and-
stöðu þeirra viö risann í stjórn-
málunum hafa þeir orðið að
samhæfa og skipuleggja flokks-
atburður nokkru áður en kosn-
ingabaráttan hófst. Þá gerðu
Jafnaðarmenn og kommúnistar
það bandalag meö sér, að vinna
saman í annarri umferð. í
þeim kjördæmum þar sem
kommúnisti fær í fyrstu umferö
fleiri atkvæði en frambjóðandi
jafnaðarmanna mun sá síðar-
nefndi draga sig í hlé og styðja
kommúnistann og svo vice
versa. Á pappímum gæti litið
út fyrir að þessir tveir flokkar
væm þannig búnir að mynda
sterkasta aflið f frönskum
stjórnmálum, sem ætti að geta
velt Gaullistum úr sessi, og er
þetta bandalag nærri einstakt í
samskiptum þessara tveggja
flokka, sem borizt hafa á bana-
spjótum allt síðan á dögum
hinnar misheppnuðu alþýöu-
fylkingar Leon Blums fyrir
stríð. Og er þetta aðeins eitt
sig tvisvar um áður en þeir
bregða fæti fyrir þann stjórn-
málaforingja, sem virðist vera
orðinn helzti andstæðingur
bandaríska valdsins í heimin-
Ctjórnarandstöðuflokkamir
^ leggja áherzlu á það í kosn-
ingaáróðri sínum, að alræði
eins manns sé ólýðræðislegt og
ósæmandi. Þeir reyna og að hag
nýta sér það, að hér eru ekki
greidd atkvæði um de Gaulle
persónulega. Hann er ekki einu
sinni formlegui meðlimur
Gaullistaflokksins og auðvitað
heldur hann sínu forsetaembætti
hvernig svo sem úrslit þessarr
kosninga veröa.
En þó velta menn því nokkuð
fyrir sér, hvað de Gaulle muni
gera, ef flokkur hans missir
þingmeirihlutann. Slík niöur-

Memles-France
Forustumenn helztu stjómmálaflokka Frakklands, de Gaulle, Waldeck Rochet, foringi kommúnista, Mitterand, foringi Jafnaðarmanna,
Lecanuet, foríngi Mlðflokksins og Mendés Frances, foringi Vinstri fl okksins.
Nú á að leggja de Gaulle að velli!
Samtals hafa um 2200 fram-
bjóðendur boðið sig fram í
keppni um 482 þingsæti. Miðað
við fyrri tíma þykir þetta mjög
lág frambjóöendatala, svo lág,
að menn sem áður botnuöu
hvorki upp né niður í öllum
þeim ólíku nöfnum og flokka-
skammstöfunum sem fyrr
settu svip á franskar kosningar
geta nú auðveldlega skilið hvaða
frambjóðandi tilheyrir hverjum
flokki.
aullistaflokkurinn kallar sig
^ £ stuttu máli „Fimmta lýð-
veldið“. Hann er auðvitað til-
tölulega nýtt afl í frönskum
stjórnmálum og passar illa inn
í hina gömlu stjórnmálaskipt-
ingu frá vinstri til hægri. Aöal-
burðarmagnið í honum er stuðn-
ingur og aðdáun við leiðtogann
de Gaulle. í reyndinni er hann
runninn saman úr tveimur
hreyfingum, annarri vinstri
sinnaðari en hinni milliflokka og
hægri sinnaðri. í fyrstu var
löngum litið á de Gaulle sem
hægrisinnaðan og hálfgildings
fasista, en hægri öflin urði þó
fyrir miklum vonbrigðum meö
Alsír-stefnu hans. Og komm-
únistaforingjamir hafa aldrei
getað hamlað gegn því ein-
kennilega fyrirbæri, að á úrslita-
stundum hefur allt að fjórðung-
ur fylgismanna þeirra greitt de
Gaulle atkvæði. í síðustu þing-
kosningum árið 1962 fengu
starfið betur en áður. Þessa
samhæfingu telja þeir höfuð-
skilyrðiö til að vinna bug á
valdi Gaullismans.
Nú eru úr sögunni öll hin ó-
teljandi smáflokkabrot og
flokksarmaslitur. Nú verður
hver flokkur að koma fram
sameinaöur undir einu heiti og'
að velja sér eina persónu til
forustu, sem þeir telja líklegast-
án til að ganga í augu kjósend-
anna á kjörfundum og í sjón-
varpi. Og þeir hafa líka sýnt
það á þingi síðasta árið, að þeir
hafa getað unnið ótrúlega vel
saman í sameiginlegri stjómar-
andstöðu.
Móti Gaullistum starfa í höf-
uðatriðum fjórir flokkar, komm
únistar undir forustu Waldeck
Rochet, Jafnaöamenn undir
forustu Mitterands (sem ógnaði
de Gaulle í forsetakosningun-
um), þá kemur hinn svokallaði
Miðflokkur, arftaki kaþólska
flokksins gamla undir forustu
Lecanuets og loks Vinstri flokk-
urinn arftaki Radikalaflokksins
gamla undir forustu hins
kunna gamla stjómmálamanns
Mendés-France.
Tjessir flokkar bjóða í fyrstu
umferð fram i flestum kjör-
dæmum. En í annarri umferð-
inni munu þeir hins vegar sam-
einast um vænlegasta frambjóð-
andann móti Gaullistum. I því
skyni gerðist mjög merkilegur
dæmi sem vitnar um breytta
stefnu kommúnista siðan Stalin
gamli féll frá.
T^kki er þó víst, að öll at-
kvæði þessa „alþýðubanda-
lags“ skili sér. Hluti Jafnaðar-
mannaflokksins var algerlega
andvigur slíku bandalagi og
vildi að flokkurinn hefði frjálsar
hendur eftir aðstæðum í hverju
kjördæmi. til að semja við Mið-
flokkinn og Vinstriflokkinn.
Og ef að líkum lætur mun
stór hluti fylgismanna kommún-
ista fvlkja sér yfir á Gaullistana
í seinni umferðinni, hvað sem
flokksforustan segir. De Gaulle
hefur beitt sínum kænskubrögð-
um til aö mýkja þá, til dæmis
með heimboði Kosygins forsæt-
isráðherra Sovétríkjanna, sem
átti aö sýna þessum öflum hina
,,innilegu“ vináttu hins rúss-
neska valdhafa við franska leið-
togann. Og margir fylgismenn
kommúnista munu líka hugsa
staða hlyti óhjákvæmilega að
veikja verulega hina sterku að-
stöðu hans út á viö á sviði al-
þjóðamála. Myndi hann þá
gera samning við einhvern
stjórnarandstöðuflokkinn- Ef til
vill myndi þá nægja að semja
um smávægilega breytingu á ut-
anríkisstefnunni, svo sem vin-
samlegri afstöðu gagnvart Bret-
um og NATO. Eða hann gæti
dregiö úr rikisútgjöldum og hætt
við vetnissprengjuæðiö. Ekki
myndi de Gaulle falla létt að
slá af á þessum sviðum. Kann-
ski hann myndi þá íremur
kjósa að beita 16. grein stjóm-
arskrárinnar sem fjallar um
það, aö forseta landsins sé heim
ilt að stjórna landinu, án þess
aö taka nokkurt tillit til þjóð-
þingsins, ef það getur ekki
vegna flokkadrátta komið sér
saman um stjórnarstefnu, eða
er á öndverðum meiði við for-
seta landsins?
Þorsteinn Thorarensen.
STÉTTARFÉLAG VERKFRÆÐINGA
AÐALFUNDUR
Aðalfundur Stéttarfélags verkfræðinga verð-
ur haldinn í Tjarnarbúð, uppi, þriðjudaginn
28. þ. m. kl. 20.30.
v /
Fundarefni samkvæmt félagslögum.
Félagsmenn, fjölmennið.
S tj ðrnin.