Vísir - 19.05.1967, Blaðsíða 9

V1 S IR . Föstudagur 19. maí 1967.
Frjáls heimsverzlun hafði sigur
Camkomulagi því, sem tókst
síðastliöið þriðjudagskvöld í
alheimstollaviðræðunum x Genf
hefur verið lýst sem stórum og
allt að því heimssögulegum við-
burði. Ekki er þó auðvelt að
koma auga á að þetta samkomu-
lag hafi nein áhrif fyrir smáþjóð
eins og okkur Islendinga, því
að þar var fjallað nær eingöngu
um hagsmuni stórþjóðanna og
stóriðjunnar, enda áttu fulltrúar
„stórveldanna" hlut að þessum
þætti viðræðnanna, það er að
segja fulltrúar hinna „fjögurra
stóru“ eins og það er kallað,
Bandaríkjanna, Efnahagsbanda-
lags Evrópu, Bretlands og Jap-
ans.
prátt fyrir það skiptir sá
árangur, sem þarna náðist allar
þjóöir heims stórmiklu máli. Þar
var komið í veg fyrir allsherj-
ar viðskiptastyrjöld aðallega
milli Bandarikjanna og Efna-
hagsbandalags Evrópu, og hefðu
margar smáþjóðir mátt líða
mjög, ef ekki hefði verið hægt
að hindra þá rimmu.
\ ðalatriði samkomulagsins var
að lækka tolla á framleiðslu
stóriðjunnar um 35% bæði í
Ameríku og Evrópu. Þessa lækk
Wyndham White framkvæmda-
stjórl alþjóðatollamálastofnun-
arinnar, sem átti mikinn þátt í
að samkomulagið tókst. Sagði
fulltrúi Japana á eftir, að hann
ætti skilið að fá friðarverðlaun
Nóbels.
un á að framkvæma stig af stigi
á fimm ára tímabili 1968-73. En
tvær stóriðjuþjóðir til viðbót-
ar munu njóta mjög góös af
þessum ákvæöum, Bretland og
Japan, því að einangrun þeirra
utan hinna stóru heildanna verð
ur ekki eins mikil og áður.
Það var Kennedy forseti
Bandaríkjanna sem bar tillögu
fram um þessar víðtæku tolla-
lækkanir fyrir um fimm árum.
Tilefni hans til að bera hana
fram, var þá oröiö mjög brýnt.
Evrópuþjóðir voru þá að sam-
einast til nýrra átaka í stóriöju-
framleiðslu með stofnun Efna-
hagsbandalagsins. Til þess að
styrkja eigin fyrirtæki gegn öfl-
ugri samkeppnisaðstöðu banda-
rísku stóriðjunnar ákváðu Evr-
ópuþjóðir að fella tolla niður
sín á milli, en viðhalda tollmúr
út á við gagnvart Bandaríkjun-
um. Sáu Bandaríkjamenn fram á
að markaður þeirra fyrir iönað-
arvörur í Evrópu mundi smám
saman hrynja niður vegna þess-
arar ójöfnu aðstööu og jafn-
framt því sem Kennedy bar
fram sína vinsælu tillögu um
tollalækkanir hafði bann lika i
pokahominu hótanir um að taka
upp harðvítuga verndartolla-
stefny, sem heföi eyðilagt mark-
aö Evrópumanna vestan hafs.
Þar með hefði skollið yfir heim-
inn harövítugt verzlunar-
og~ tollastríð, sem ómögu-
legt hefði verið aö sjá fyr-
ir endann á og hefði jafnvel
getað endað með tollamismun-
un og sundrungu heimsins í af-
mörkuð viöskiptasvæði stórveld
anna, þar sem öll Suður Amer-
íka hefði oröið mjög háð Banda-
ríkjunum og yfirleitt heföi mátt
gera ráð fyrir, að smáríkin í
heiminum hefðu orðið mjög illa
úti í þeim hamförum.
Camkomulagið í Genf er vissu-
lega stórviðburður vegna
þess, að komið varð í veg fyrir
slíka hugsanlega upplausn al-
heimsviðskiptanna. Með því er
jafnframt slegið fastri þeirri
reglu, að stóriðju eigi sem
minnst að byggja upp með
vemdartollum og kemur þaö
meðal annars fram í því, að á-
kveðið er að lækka tolla á ýms-
um höfuðframleiðsluvörum stór
iðjunnar um 50% eða um helm-
ing, og á sú lækkun að gilda
um vörur eins og bifreiöir, hjól-
baröa, þvottavélar, ritvélar og
ýmsar klæða og rafmagnsvör-
ur. Um þetta varö mjög fljótt
samkomulag £ Kennedy-viðræð-
unum, en í síöasta þætti þeirra,
sem fór fram i nærri því stanz-
lausum viöræðum síðustu tíu
daga, var hins v^gar nær þyj
einungis fjallað um fáein vanda-
mál, sem ágreiningur var um •
og hafa þrjú atriði einkum ver-
ið nefnd:
Tjað fyrsta var tollun á svo-
kölluðum efnavörum, en
það er sívaxandi stóriðjugrein
sem nær yfir hin ólíkustu svið,
litarefni, gerviefni, svo sem
plast og nælon, lyfjavörur, til-
búinn áburð. Höfðu Bandaríkja-
menn heimtaö að Evrópuþjóð-
irnar lækkuðu toll á þessum vör
um um 50%, en þær voru ó-
fúsar til þess, þar sem þær eru
einmitt að reyna á þessu sviði
að leggja skorður við bandarísk-
um ofurráðum. En sjálfir hafa
Bandaríkjamenn líka i gildi
mjög óvenjulegar vemdaraðgerð
ir í þessum efnum til að hindra
innflutning á slíkum vörum og
Stærstu gagnaðilamir í Genfar-samningunum, Wllliam Roth full-
trúi Bandaríkjanna, og Jeán Rey fulltrúi Efnahagsbandalagsins.
: ^4 ' ■ • •
Wyndham White, mjög þakkaö
það áfrek að samkomulag tókst
í? að lokum. og sagt að hann hafi
oft unnið að því að sætta hinn
1 bandaríska ög evrópska fulltrúa
með þvi aö bjóöa þeim heim
til siri og halda veglegar veizlur
á Interkontinental Iíóteli, glæsi-
legustu veizlusölum borgarinnar
Og ennfremur er sagt , aö hann
hafi fneira að ségja látið veita
samníngamönnum viski-lögg á
síðustu fundum, sem er talið
hafa verið mestá héillaráð til
þess að milda skap manna og
gera þá félagslyndari og á það
að hafa verkað vel.
Enn er eftir að ganga frá ótal
vandamálum, svb sem ákvörð-
un um tolla á laridbúnaðarvör-
um í|ogv,jMmfufðurn,. en þó
mikii|l ágréíriinguf ríki þár á
mörgixmifeí’ýföiim eriek® tálið;;aö
þaö geti oröiö nein hindrun í
veginum, eftir að stóru ríkin
eru búin að semja um málefni
stóriðjunnar. Geta þessi mál
æxlazt á ýmsa vegu, en taliö
er til dæmis, að tollar á fryst-
um fiski muni aðeins lækka um
tæplega 20% og Evrópuþjóð-
irnar þannig halda áfram vernd-
artollastefnu til að stvðia sjáv-
arútveg sinn.
A ðalatriðiö er, aö lögmál al-
mennra beztukjarasamn-
inga mun ríkja áfram í heims-
viðskiptunum, þannig að engin
þjóö má ívilna annarri með ó-
jafnri tollaafstöðu. Þó smáþjóð-
irnar ímyndi sér, að þær geti
grætt á slíkum ívilnunum, get-
ur slíkt, ef það breiðist út haft
geigvænleg áhrif fyrir þær, því
þvi til, aö þeir væru ekki énn
komnir inn í Efnahagsbandaiag-
ið og yrðu þeir tilbúnir aö fram-
kvæma tollalækkun á stáli um
leið og þeir fengju aöild að
Efnahagsbandalaginu, en fyrr
ekki.
| þriðja lagi var deiJt um al-
þjóðavíðskipti með korn, ekki
þó um tolla á því, heldur um
það, hvernig ákveöa skyldi hið
fasta heimsmarkaðsverð. 1 þeim
samningum stóðu aöalkornvöru-
framleiöendurnir, Bandaríkin,
Kanada, Argentína og Ástralía
á móti tveimur helztu kominn-
flytjendunum Bretlandi og Jap-
an og urðu þeir síöarnefndu að
beygja sig fyrir mikilli verð-
hækkun, sem; nemur um '35fl,
króhum á tonriið. Er þessi hækk
un talin talsvert áfall fyrir
Breta, einfaldlega vegna þess
að hún mun hafa alvarleg áhrif
á vöruskiptajöfnuöinn í framtíð-
inni. En bins vegar er sú góða
hlið á málinu, að hér er ein-
faldlega um að ræða skref í átt
ina til inngöngu Breta i Efna-
hagsbandalagið, en eins og de
Gaulle tók fram á blaðamanna-
fundi sínum nú í vikunni er hið
lága kom og landbúnaöarvöru-
verð í Bretlandi ein helzta hindr
unin fyrir inngöngu þeirra í
Efnahagsbandalagið. En afstaða
þeirra í samningunum í Genf
bendir til þess, að þeir ætli sér
að bergja þann bikar i botn.
Jþetta voru helztu deilumálin
sem mtt var úr vegi í
Genf nú I vikunni og er því
kröfðust Evrópumenn þess að
þær yrðu afnumdar. Ekki hefur
enn verið tilkynnt, hver niður-
staöan varð, en samkomulag
náðist og er talið að Evrópu-
menn hafi samþykkt að lækka
toll sinn á þessu sviði um 30—
35% og Bandaríkjamenn að af-
nema innflutningshindranirnar.
Annað deilumál voru tollarnir
á stáli, vegna þess að brezk
stálframleiösla hefur dregizt
aftur úr stálframleiðslu megin-
landsins og voru Bretar því
mjög stífir á því að lækka ekkí
stáítolla aö sinni og fengu sínu
framgengt í því. Urðu þeir fyrir
ákúrum fyrir þetta og var sagt:,..
að ékki sýndi þetta mikinn vilja
til að samlaga sig Efnahags-
bandalaginu. En þeir svöruðu
hvarvetna fagnað að samkomu-
lag skyldi takast. Um tíma var
útlit talið óvænlegt, svo að
búizt var við að kalia þyrfti til
ájálfan Dean Rusk utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna til að sitja
ráðstefnuna. Stóð deilan þá aðal
lega milli Belgíumannsins Jean
Rey, er var fulltrúi Efnahags-
bandalagsins og þótti standa sig
mjög vel í samningáumleitun-
um, svo að hann náði betri á-
rangri gagnvart Bandaríkjunum
en búizt hafði verið viö, — og
hinsvegar stóö bandaríski full-
trúinn William Roth, sem mörg-
um þótti mislyndur samninga-
maöur ög beita of mikiö hótun-
; um og. úrslitakostum.
Er . framkvæmdastjóra al- r
þjóða - tollamálastofriunaririnar
brezkum manni að nafni
aö með tímanum fara slíkar íviln
anir mest eftir því hve miklu
afli þeir búa yfir, sem þröngva
þeim fram Það er þvi mikið
hagsmuna og réttindamál, að
verzlunar]afnræði mun haldast
í heiminum.
Samningarnir viröast einnig
stuðla að því, aö draga fremur
úr ofríkisstefnu Efnahagsbanda-
lagsins. Það skal að visu ekki
dregið í efa aö tollvemdarstefna
sú sem Efnahagsbandalagið tók
upp út á við, hafi veriö nauð-
-ynleg til sameiningar og til
þess að treysta kraftana gegn
ofurefli Bandaríkjanna á ýms-
um sviðum En hitt var
alvarlegrá. að þessi stefna
bitnaði á‘ritt5rgum tíðrúm aðilúni
smáum og veikum, sem sízt
máttu við þvf.' Og í raunirini
væri þaö furðulegt ástand, et
eitt öflugasta samsafn fjármagns
og stóriðju sem lil er í heimin-
um, sem á allt undir þvi komið
að heimsmarkaðurinn sé sem
frjálsastur, ætlar að ganga
fremst í ströngum tollverndar
aðgerðum.
jKað er að visu ánægjulegt, aö
stórveldin og þai ineo tal-
m hin nýja efnahagssamsteypa
Evrópu haldi áíram ao etiasi
og taka upp æ fullkomnari og
s rkostlegri framleiðsluaðferð-
tr, sem stuöla að bættum lífs-
kjjrum. En sú skuggahlið er
á málinu, að eftir því sem þess-
ir storu aðiljar eflast, þvi stærra
veröur bilið milli þeirra og fá-
tækra þjóða út um víöa veröld,
sem sökkva æ dýpra i tátækt
og eymd. Þetta eru þau lönd,
sem almennt eru kölluð þró-
unarlönd, en því miður hefur
sú þróun viðast veriö þróun
aftur á bak, meðan tæknistór-
veldin rísa æ hærra í sínum
framförum.
Það var þvi óhjákvæmilegt í
Kennedy-viðræðunum aö taka
til meðferðar vandamál van-
þróaðra ríkja og var meðal ann-
ars tekin ákvöröun um það, aö
rtku löndin, skyldu gefa fátæk-
um þjóðum á hverju ári 4,5
milljónir tonna af korni til þess
að afstýra hungursneyðum. En
athyglisvert er, að þarna var
valin nær alger lágmarksupp-
hæð, höfðu verið á lofti til-
lögur um að gefa 4-10 millj-
ónir tonna og endanlégt magn
var eins nálægt lágmárksupp-
hæðinni og hægt var. Enn er
eftir fram í júnímánuð að gera
ótal samninga og taka fjölda
ákvaröana sem sérstaklega
snetra framleiðslu og verzlun
þróunarlandanna, en sagt er aö
flestar þær ákvarðanir séu svo
á veg komnar, að þær veiti sára
litla úrlausn.
Tjaö er því miöur ein afleiðing
” af eflingu Efnahagsbanda-
lagsins, að æ minna tillit viröist
vera tekið til þarfa fátæku land
anna. Stundum er því haldiö
fram, að þetta stafi af því að
Evrópumenn séu harðari í hom
að taka en hinir örlátu Banda-
rikjamenn. Hitt er þó líklegra
að þetta sé fremur afleiðing
þeirrar hörðu samkeppni sem
hafin er milli þessara stóm aö-
ilja, þar sem þeir einblína hvor
á aðra, en gleyma að taka til-
lit til þeirra smáu. Er það miöp
alvarlegt, ef svo heldur áfram
og ekkert verulegt átak veröur
gert til að styöja framfarirnar
fátæku löndunum.
Eitt atriöi hefur vakið nokkra
athygli í tollaviðræðunum í
Genf, og það er að tvö austur-
evrópsk lönd hafa tekið þátt i
þeim, Pólland og Tékkóslóvak-
ía og munu þau sem undan-
tekningartilfelli fá að njóta hags
muna af tollalækkununum. Þau
eru að vísu ekki ennþá reiðu-
búin að opna utanríkisverzlun
sína en hafa þó í staðinn skuld-
bundið sig til að auka innflutn-
ing sinn frá Vesturlöndum um
ákveðið magn á ári. Virðist
þessi ákvörðun stuðla mjög að
áframhaldandi viðskiptasam-
starfi vestur og austur Evrópu
Þá munu einnig verða settar
nýjar og strangari reglur en í
gildi hafa verið til aö hindra
undirboð eða dumping á heims-
markaðnum.
Þorsteinn Thorarensen
• aa