Vísir - 27.02.1968, Blaðsíða 5

V í SIR . Þriðjudagur 27. febrúar 1968.
GEIR R. ANDiRSEN:
* &
HVERJIR FARA MEÐ VOLD A ISLANDI?
Cem svar við ofannefndri
spumingu, sem höfð er sem
fyrirsögn, mætti setja: Allir. —
Enginn. — Þetta er bezt útskýrt
með því að taka til athugunar
og fylgjast með viðbrögðum
fólks síðustu mánuðina, eink-
um frá því að raunverulega fór
aö bera á afleiðingum verðfalls
útflutningsins, svo og fyrir síð-
ustu gengisfellingu og eftir að
ljóst varð á hvem veg hún
verkaði, eða réttara sagt, á
hvem veg hún verkaði ekki.
Ekki hefur liðið svo dagur,
undanfama mánuði, að blöð eða
útvarp birtu ekki kröfugerðir,
áskoranir og alls kyns sam-
þykktir undirritaöar af einstakl-
ingum eða samtökum um íviln-
anir til einstaklinga og félaga
eða aukið rekstrarfé til handa
fyrirtækjum, og lánsfé til handa
væntanl., jafnvel hafa hótanir
rekið endahnútinn til árétting-
ar. Og ekki hefur verið látið
sitja viö orðin tóm, hótanir hafa
verið framkvæmdar og viðkom-
andi fengið sitt fram.
Engar krókaleiðir em famar
1 kröfugerðunum, þær em gerð-
ar beint til ríkisstjómarinnar
og úr ríkiskassanum á að greiða
hverjum og einum, sem hefur
nógu mikla óskammfeilni til að
bera, til þess að krefjast slíks,
jafnvel þótt fullkunnugt sé, að
viðkomandi reki og hafi rekið
gjaldþrota iðju lengi, og sé auk
þess óhæfur til að standa fyrir
rekstri.
Það skeður alltof sjaldan, að
hiklaust svar komi fram fyrir
augu almennings frá stjómend-
um landsins um algera synjun
á fyrirgreiðslum til handa rekstr
arlega dauðadæmdum fyrirtækj-
um, sem engan arð hafa sýnt
frá byrjun, eða til handa hinum
ýmsu aðilum, sem hyggja á
stórframkvæmdir með tvisýnum
árangri.
Það virðist stundum sem rík-
isvaldið sé það eina í landinu,
sem á að gera kraftaverk,
hvemig sem á stendur og sem
hægt sé að gera hverja kröfuna
til á fætur annarri, með góðum
árangri. — Maður les um hinar
og þessár kröfugerðir til ríkis-
valdsins eða heyrir langa áskor-
unarlista lesna í útvarp, síðan
heyrist ekkert um málið í nokk-
um tíma, en um síðir er ljóst
orðið, að viðkomandi krefjandi
hefur fengið sína kröfu' upp-
fyllta, því lesa má um nýjar
stórframkvæmdir hins sama með
tilheyrandi viðtali og mynd-
birtingu.
Enn er þv£ svarið við spurn-
ingunni um það, hver með völd-
in fari nokkuð á huldu.
Nú nýskeð hafa öfyrirleitnustu
samtök á landinu, samtök
útgerðarmanna og frystihúsa-
rekenda setið á rökstólum um
það, á hvern hátt bezt væri að
knýja fram lán og eftirgjafir til
áframhaldandi starfsemi, án
þess að nokkur skerðing kæmi
tií hjá þeim sjálfum, eða breyt-
ing á l’fnaðarháttum. — Eftir
hótanir og framkvæmd þeirra
hefur 'ríkisvaldið nú látið undan,
að vlsu með nokkrum hömlum,
enda létu útgerðarmenn og
frystihúsaeigendur strax uppi
nug sinn gagnvart þessari að-
stoð, sögðu, sem sagt, að hún
væri hvergi nærri nóg og héldu
á lofti slagorðinu ,,ég vil meira.
ég fæ aldrei nóg“.
Nú hefur ríkisstjómin lofað
upp í ermina, því eftir er að
finna leiðir til að afla fjár til
efndanna. — Varla er hægt að
sjá fyrir hver þau ráö verða, en
eitt er víst, nú er úr sögunni
að tala um tímabundna erfiö-
Ieika vegna verðfalls og sölu-
erfiðleika, erfiðleikarnir eru
orðnir langvarandi, svo lang-
varandi, að enginn heilvita mað-
ur er bjartsýnn á lausn, sem
færir þjóöarbúinu neinar skyndi-
tekjur til úrbóta í bráð. Auðvit-
að er hægt að þykjast bjartsýnn
og haga sér eins og þeir, sem
fjölmenna í biðraöir bankanna
á morgnana til að fá lán fyrir'
næstu útborgun starfsfólks síns,
en þess konar bjartsýni á ekkert
skylt við raunveruleikann, og
þær raunhæfu aðgerðir að draga
saman seglin og vinsa úr þá
einstaklinga og fyrirtæki, sem
sýnt hafa og sannað að arð-
vænleg eru, en gera hin upp án
tafar, svo ekki sé haldið áfram
að sóa fé til einskis.
Nú er andúðin 'og tortryggnin
orðin svo megn hjá almenningi
í garð þeirra, er fást við útgerð,
að hér eftir mun enginn taka
mark á útburðarvoli þeirra eða
þótt greiða þurfi vegatollinn,
sem gildir þó báðar leiðir? —
Sannleikurinn er sá, að ef nokkr
ir möguleikar væru á að gera
sams konar ak'veg annars stað-
ar um landið, ætti strax að
hefjast handa og skattleggja
síðan umferðina, en fyrirsjáan-
legt er nú, að næstu árin verður
ekkert af slíkum framkvæmd-
um, svo neinu nemi, því miður,
og er það ekki hvað sízt vegna
þess, aö þjóðin er ósamstæð
innbyrðis og óráöþæg, ef svo
má að orði komast, þ.e. getur
ekki sætt sig við, að neinn á-
kveðinn meirihluti ráði gangi
mála, jafnvel þótt viðkomandi
stjórnendur hafi verið kosnir
lögmætri, lýðræðislegri kosn-
ingu, til þess að fara með fram-
ítvæmdavald á þann bezta við-
unandi hátt, sem mögulegt er á
hverjum tíma.
Vitaö er, að fyrir síðustu
gengisfellingu var stór hópur
manna, sem beinlínis vænti
gengisfellingar sem allsherjar
hjálparmeðals vegna einka-
skuldasöfnunar eöa rekstrar-
skulda, voru jafnvel búnir að
liti til samskipta við aðrar þjóð-
ir og sem nánar er vikið að hér
á eftir,
Á meðan. stjórnarvöld láta
dragast að taká ráðin í sínar
hendur og sýna áþreifanlega
fram á, í þess orðs fyllstu merk-
ingu, að mark verði ekki tekið á
kröfugerðum þeim, sem í upp-
siglingu eru, heldur staðið föst-
um fótum fyrir í varðveizlu
þess, sem þegar hefur verið
bjargað og þeir fáu sjóðir, sem
til eru verði ekki tæmdir til að
uppfylla kröfur ævintýra-
manna, verður að líta á sem
sannleika ummæli þau, er einn
ungur nýskipaður ræðismaöur
landsins erlendis lét eftir sér
hafa um viðhorf sitt til innan-
landsmála á Islandi, en á þeim
hneyksluðust margir, eins og
frægt er orðið, og óþarfi að end-
urtaka, en heyrt hef ég marga
mæta menn segja, að þeir væru
þessum ummælum algerlega
sammála, eins og nú sé umhorfs
í landinu.
Cem dæmi um það annars veg-
ar, hve óskammfeilnin get-
Hugleiðingar um ufdrifurík örlög smáþjóður, sem bersf
innbyrðis við sjúlfu sig — Sundruð og ómótuð ufsfuðu
ulmennings gugnvurt erlendum ríkjum
kveinstöfum, allra sízt, þegar
vitað er, að þeir menn hafa
aldrei til þessa látið í þaö skína,
að þeir skammti sér naumar,
þegar ver árar, eða augljósir
erfiðleikar steðja að. — Engir
hafa verið jafn óskammfeilnir
í bankaviöskiptum og þessi út-
gerðaraðall og engum hefur ver-
ið veitt eins líkulegar yfirdráttar
heimildir í lánastofnunum, jafn-
vel út á blekkingar einar, og
engin stétt hefur haldið sig rík-
mannlegar en þessir sömu menn.
— Það er því engin furöa, þótt
fólk taki ekki lengur mark á
kappræðufundum þessara
manna um lánsfjárkre'ppu og um
aukna aðstoð ríkisins til fram-
halds þessum endalausa tap-
rekstri.
Einhver forsvarsmaður þess-
ara samtaka kom fram £ einu
opinberu viðtalinu fyrir stuttu
og minntist þá á ÁHÆTTU-
VEXTI, sem þessi hópur
manna hefur reiknað sér i
rekstrinum. Hvaða vextir eru
þetta eiginlega, hve mörg pró-
sent eru þeir og hvaðan kemur
fordæmi um þessa vextí og
hvaðan leyfi til að reikna sér þá?
— Þessu væri fröðlegt að vita
deili á. Það er ekki að undra,
þótt litiö sé í alvöru fram á
veginn og svipast um eftir
nokkrum möguleikum á fjöl-
breyttari atvinnuháttum, sem m.
a. gætu leyst af hólmi útgerð-
ina að mestu leyti. Allir eru
nú sammála um aö vel sé af
stað fariö, þar sem álverksmiðj-
an er I undirbúningi, svo og
kisilgúrverksmiðjan, þótt deilur
stæðu um tíma um nauðsyn
þessara framkvæmda, en það er
orðið siður hérlendis að deila
meira og minna um alla ný-
breytni, jafnvel þótt fyrirsjáan-
legt sé, að hún gefi þjóðarbú-
inu árð. — Eða hver vildi i dag
vera án nýja Keflavíkurvegar-
ins. af þeim, sem eiga að nota.
lýsa yfir á opinberum vettvangi,
að hún (gengisfeliingin) væri
það eina rétta, áður en ákvöröun
brezku stjómarinnar var kunn.
Siöan, eftir aö gengisfelling
hér var tikynnt og hliðarráð-
stafanir vegna hennar, finna
sömu menn allt til foráttu þess-
um aðgerðum og nú á þann
veg, að taka hafi átt til athug-
unar hverja starfsgrein fyrir
sig, og allt að þvi skrá sérstakt
gengi fyrir hverja einstaka.
Cíðustu fréttir um fyrirhugað-
ar hótanir AÍþýðusam-
bandsins um aö fylgja eftir
kröfum sínum með verkfalli 1.
marz eru óhugnanlegar og næst-
um vitfirrtar, því ljóst er, að ef
af slíkum aðgerðum verður og
þjóðin öll tekur ekki á sig þær
byrðar, sem framundan eru
líða ekki margir mánuðir, þar til
að lokauppgjöri kemur um til-
veru þjóðarinnar sem sjálfstæðr-
ar. — Dæmi em um aðrar þjóð-
it, mannfleiri og meö meiri
möguleiká en ísland þó hefur,
sem hafa orðið að lúta í lægra
haldi vegna innbyröis togstreitu
og ósamkomulags og loks orðið
að gefast upp og tengjast ann-
arri stærri að nokkm eða öllu.
Um þessi alvarlegu mál verð-
ur ríkjandi stjóm nú að taka
fasta og raunhæfa ákvörðun og
standa síðan með henni, án þess
að láta bilbug á sér finna, og
ekki láta einstaka starfshópa
eða eiginhagsmunasamtök setja
stólinn fyrir dymar á þeirri leið,
sem farin er hverju sinni til
lausnar aösteðjandi vanda, en
falla að öðrum kosti og kemur
bá annað stærra til með að falla
um leiö, því vitaö mál er, að
þannig er málunum komiö, að
það er ekki á færi sundrungar-
aflanna, sem hlupust brott frá
stjórnarstörfum á sínum tíma
aö taka upp þráðinn hér og
sporna við fæti, einkum með til-
ur gengið langt hjá fámennum
hópum um kröfugerðir, og híns
vegar um það, hve linlega af-
stöðu stjómarvöld taka til mála,
er Keflavíkursjónvarpið, sem
almenningur hafði til afnota hér
á Suðurlandi, öllum aö kostn-
aðarlausu og öllum til ánægju,
en engum til ama. Afstaða þeirra
tveggja ráðherra, sem mest
koma þar við sögu um meöferð
mála er æsta aumkunarverð,
með því að láta fáliðaðan hóp of-
stækismanna þvinga sig til að
gefa fyrirheit um að vinna að
lokun stöövarinnar fyrir fullt
og allt, þótt þeim aðgeröum
hafi verið þrásinnis mótmælt
og þær hafi verið framkvæmdar
í óþökk almennings, nærri því
á öllu Faxaflóasvæðinu. —
Þetta kostaði ekki fé úr ríkis-
sjóði, og var þvi engin ástæða
til fyrir ráðherra að taka málið
upp á nokkum hátt, eða fyrir
almenning að láta það afskipta-
laust, þótt fámenn öfgasamtök
með sjálfskipaða menningar-
frömuði með staðnaðan þroska
f fararbroddi vilji skammta
þjóðinni að sjá ög heyra, sam-
kvæmt einræðis-fyrirmynd. —
Skorar allur almenningur nú á
viðkomandi ráðherra að taka
upp þráðinn, þar sem hann var,
áður en Keflavíkursjónvarpinu
var lokað og hefja frjálsar út-
sendingar á ný, án þess að taka
hið minnsta tillit til öfgaafl-
anna.
Annað dæmi um óskamm-
feilnina er það, að þegar minnzt
er á að skera niður fjölskyldu-
bætur með t.d. einu eða tveim
börau n, til þess annars vegar
að spara ríkisútgjöld og hins
vegar til að hafa úr meiru að
dreifa til þeirra, sem raunveru-
lega þyrftu á aðstoð að halda,
ætlar allt um koll að keyra af
hamslausum kröfugerðum um,
að hver haldi sinu, sem hann
hefur áður haft. Sannlevkurinn
er hins vegar sá, að aldrei hefðu
neinar fjölskyldubætur átt aö
eiga sér stað meö þeim hætti
sem nú eru, og er raunar skylda
hvers manns, sem heilbrigður
er aö hann sjái um sín böm
sjálfur, en þurfi ekki að þiggja
ríkisstyrk. til uppeldis í heima-
húsum. — Þessi dæmi sýna
glögglega, hver það raunvem-
lega er, sem ræöur gangi mála,
fáliðaöur hópur kröfufrekra of-
stækismanna, sem stjórnarvöld
fá.ekki viö ráðið, eða vilja ekki
einhverra hluta vegna ganga
í berhögg við, nema I orðaskaki
f þingsölum.
'p'inn er sá þáttur, sem fróð-
legt er að ræöa í sambandi
við afkomu lands og þjóðar og
er raunar rannsóknarefni i
sjálfu sér, en það er afstaða
landsmanna gagnvart hinum
ýmsu erlendu þjóðum, sem við
höfum átt hvað mest samskipti
og viðskipti við síðastliðna ára-
tugi.
Það er óvefengjanleg stað-
reynd, að afkoma þjóðarinnar
byggist að stórum hluta á því,
að eiga sem bezt samskipti við
allar þær þjóðir, viðskiptaleg og
menningarleg. —Þessu er raun-
ar fariö á sama hátt og fyrir-
tæki, sem hefur aflað sér hóps
viðskiptamanna, hverjum verð-
ur að sýna fyllstu tillitssemi og
kurteisi í samskiptum og líður
ekki einstaka starfsmönnum,
fulltrúum eða afgreiðslumönn-
um að spilla fengnú sambandi
með óráðvendni eða beinni eða
óbeinni andúð í umgengnis-
háttum, enda er þjóðfélag ekki
annaö en stækkuð mynd af fyr-
irtæki, sem við eigum aö venj-
ast aðeins meö mismunandi
stjórharfyrirkomulagi.
Bandaríkin em sú erlend
þjóö, sem óumdeilanlega hefur
sýnt Islandi hvað mestan skiln-
ing og stuðning efnahagslegan,
svo og hvað mesta kurteisi og
nærgætni i almennum samskipt-
um, enda þjóðin öll, þótt blönd-
uð sé af þjóðflokkum einhver
sú urngengnisbezta og heilsteypt
asta, sem um getur. Sést það
bezt á því, hve langt sú þjóð
hefur náö efnahagslega og tækni
lega, boriö saman við hinar eilíft
sundruðu og stríðandi þjóðir í
Evrópu.
Tvisvar hafa Bandaríkjamenn
komið sárþjáðum, sveltandi og
stríðandi þjóðum Evrópu til
hjálpar á örlagastund, þegar
þær voru að þrotum komnar
vegna styrjaldarreksturs og ekki
látið þar við sitja, heldur bein-
línis reist viðkomandi þjóðir,
vinveittar sem óvinveittar upp
úr rústunum á ný, bæði með
tæknilegri aðstoð og beinum
matargjöfum og síðar með stór-
felldum lánum.
Þaö er því kaldhæðni forlag-
anna, aö siðar, í þessum fyrmm
sundurtættu löndum skuli fyrir-
finnast einstakir menn og hópar
manna, sem ala á úlfúð og jafn-
vel hatri í garð bandarísku þjóð-
arinnar og hafa aö yfirskiiii
stjómmálastefnu Bandarikjanna
annars vegar, og hins vegar,
a. m. k. eins og á stendur í dag,
styrjöldina í Viet-Nam. —
Bandaríkin höfðu alveg sömu
stjórnmálastefnu, þegar þeim
var fagnað sem bjargvættum
Evrópu í heimsstyrjöldinni fyrri
og síðari, jafnvel í sjálfu upp-
hafsríki styrjaldarinnar, þegar
13. síða.