Vísir - 15.05.1968, Blaðsíða 9

V1 S I R . Miðvikudagur 15. maí 1968.
MARGT ER VERRA EN AÐ
VEIÐA FUGL Á FLEKA
SEGIR ÖRN GEIRDAL / VIÐTALI DAGSINS
TVyrsta byggt ból á Islandi
liggur norðan við heim-
skautsbaug. Þar blása svalir
vindar allra átta og þar er lang
degi meira en annars staðar og
skammdegisnóttin svört.. Þeir
sem þar búa skynja víðari sjón-
hring en flestir aðrir Islending
ar. Ungi maðurinn, sem ég á
tal við kynnir sig með eftirfar-
andi orðum:
T>úinn til I Málmey, fæddur
1 Hrísey en uppalinn
í Grímsey? •
— Er ekki einangrað í Gríms
esy.
— Einangrað — Guð hjálpi
þér. Þar er hægt að anda að
sér hreinu svölu úthafslofti,
vera frjáls eins og fuglinn lifa
lífinu sem sjálfstæður persónu-
Ieiki. Vakna þegar maður vill
vakna — Sofa þegar svefninn
kallar og borða þegar sulturinn
sker. Allt frjálst og óbundið,
en þó innan ramma þjóðfélags
legrar staðfestu.
Hér í Reykjavík. — Ég vona
að þá megi ég heldur eyða æv-
inni noröan við heimskautsbaug.
I Reykjavík finn ég til innilok-
unar — get ekki hugsað mér
að lifa í kommóðuskúffu alla
mína ævi.
— Hvar áttu heima hér I
borginni? er spurt.
— I blokk nr. þetta á 7. 8.
hæð ibúð E. B. D. dyr til hægri
eða vinstri eftir atvikum. Vinn
í verksmiðju og er númer 3 — 10
eða eitthvað annað. Ég — ein
staklingurinn þurrkast út, er
aðeins sem skrúfa I einhverri
gangvél — aðeins ómissandi á
þann hátt, að 'falli ég út þarf
aðra í staðinn, ekki endilega
mig sem slíkan — Ég borgarbú-
inn fer á þetta bíó i kvöld —
þetta veitingahús næsta kvöld,
kaupi mér þannig skemmtun
eigi ég ,,klink“.
Skammvinn augnabliks gleði,
tilbúin af öðrum, seld fyrir pen-
inga. Engin uppbygging hins
innra lífs, — enginn félags-
þroski.
— k hverju lífa íbúar Gríms-
^ eyjar?
— Fiskveiðum 8 mánuði árs-
ins — fuglafangi — eggjum.
Á veturna dunda útvegsbænd
ur við að hirða 40—50 rollur
og undirbúa það sem þarf undir
næsta athafnatímabil. Heyfóður
handa þessum búpeningi hafa
konur og krakkar reyta saman
og hirt yfir sumarið, meðan karl
fólkið fékkst við aörar athafnir
Veturinn er á vissan hátt hvíld
ar og fræðslutími. Þá er mikið
lesið, ýmsir grúska í gömlum
sögnum. í^ssi fámenna úteyjar
byggð verður alls ekki einangr
uð. — Þar er maður manns
gaman. Tómleiki og einmana
kennd er aldrei yfirþyrmandi.
Sá sem finnur snert af slíku hið
innra með sér, getur óhindraður
hlaupið út á bjargið og æpt i
goluna — fengið ferskt loft
í lungun. Ekki þrumandi olíu-
reykjarstroku aftan úr strætis-
vagm.
Tlvernig getur 27 ára maður
litiö svona á málið?
— Hvernig? Heldur þú að ungt
fólk geti ekki átt persónuleika
og hugsað sjálfstætt. Uppeldis-
Örn Geirdal. „Búinn til í Málmey, fæddur í Hrísey,
en uppalinn í Grímsey“.
hættir yztu byggða gera menn
frjálsa. Fjötur fjölbýlis hefur
váfizt um alltof marga, en þá
bl-otna þeir og fórna sálarheill
sinni fyrir gylltan leir. Lgirinn,
þ. e. gullið, og baráttan fyrir aö
eignast það, mótar lífsviöhorfið.
Viðmiðun — stærri hús, ffnni
bfll, meiri munaður til aö
drekkja tómleika tímans sem
líður.
Grímseyingurinn vinnur fyrir
sínu brauði vegna þess að það
er nauðsyn. Eignast peninga til
að geta skapaö sér notalegt
heimili. Fer gjarnan í land, tvisv
VIÐTALf
DAGSINS
ar þrisvar á ári, til að sjá það
nýja í uppbyggingu móðurlands
ins, á þá jafnan nóga seöla til
aö gera sér glaðan dag. — Kem
ur aftur heim og er þá ennþá
ljósara en áöur, hve eyjan hans
er yndislegur og mannbætandi
staður.
— fj’r ekki leiðinlega óstöð-
■*^ugt veðurfar í Grímsey.?
— Leiöinlegt veðurfar f Gríms
ey? — Nei. Ég hef farið víða
um heim á öllum árstímum -en
hvergi séð eða lifað yndislegra
sumar en þar. Þú veizt, að það
er stundum hægt að verða fyrir
áhrifum og finna til á þann hátt,
að venjulegan mann skorti mál
til að lýsa svo vel sé því sem
hann skynjar — Farðu sjálfur
út á björgin um vorsólstöðurn
ar, þegar lognslétt norðurhafið
speglast í litadýrð hnígandi sól-
ar, og vftt sér til allra átta —
og þegar hún svo aftur hækkar
yfir fjarlægu fögru landi —
okkar landi, þvf að við Gríms-
eyingar erum Islendingar, ég
vona ekkert lakari en ýmsir þeir
sem byggja stórhýsi suðvestur-
hórnsins. — Ég hygg að þér
gæti orðið ,,tregt tungu að
hræra“, ættir þú að lýsa þínum
hughrifum á slfku augnabliki.
— Tj'r þá gott aö lifa f Gríms
^ ey?
— Já, þar er gott að lifa
sem heilbrigt náttúrubarn og ef
við fengjum aðstöðu ti! að lifa
samkvæmt þeiq? möguleikum,
sem þar eru fyrir hendi, þá
væri :,:argt á annan veg en nú
er og byggð mundi aukast allt
að því marki, sem eyjan gæti
borið.
— Hver . 'drar þá þróun?
— Ráðamenn þjóðarinnar.
Þeir skertu tekjumöguleika
Grímseyinga a.m.k. um einn
fjórða — jnfnvel meira.
— Á hvern hátt hefur það
skeð?
— Ég veit ekki hvort þú
skilur minn "lutning, þar
sem þú ekki e f Grímseyingur.
Ef tii vill ertu einhver dýra-
verndunarpostuii. sem heldur
þig einan vita alla hluti bezt
á því sviði. Það sem rýrt hefur
tekjur þeirra sem Grímsey
byggja svo mjög, er bann við
að veiða fugla á fleka. Satt sagt,
virðist mér þessi ráðstöfun og
lagasetning þar að lútandi
byggð á ótrúlegri vanþekkingu *
viðkomandi vinnubrögöum
Grfmseyinga í sambandi við
þennan veiðiskap.
Flekaveiði var þannig hátt-
að, veiðarfrrri voru lögð fram
kl. 3 dag hvern þegar veður
gafst og legið yfir fram til kl.
6, þá var flékinn tekinn upp.
Jafnskjótt og fugl festi sig var
hann tekinn og aflífaður. Sé
þetta ómannúðleg veiðiaöferð
getur sjálfsagt margt sem nú
er látið óátalið heyrt þar undir.
— Er ástæða til að Grfmsey-
ingar gjaldi þess í atvinnuhátt-
um, þótt þeir sem stunda
„hobby" veiði við Málmey og
Drangey láti sína fleka liggja
og vitji þeirra eftir því sem
vindur blæs, missi þá jafnvel
með lifandi fugli. Ég lít svo á
að það sé ranglátt áð láta mis-
notkun á möguleikum ákveða
atvinnuhætti i landinu og
skerða til stórra muna lífsaf-
komu heillar byggðar, þött fá-
menn sé.
Megum við kannski vænta
þess, að rauömagaveiði við
Grímsey verði bönnuö næsta
vor, vegna þess aö netatrossur
með einhverjum leifum af skepn
unni hafi rekið á fjörur? Rauð-
magi er víst lifandi dýr og án
efa ekki tilfinningalaus.
Lög þau sem gilda f landinu
þurfa að .iðast við þarfir
þeirra, sem þar búa, þótt á yztu
nesjum og í úteyjum sé. Eða
er kannski tilgangurinn að fá
'fólkið, sem flest, til að gerast
íbúar á svæði ÍSAL og kfsilgúr.
— Á vissum árstímum má
skjóta fugl í Grímsey eins og
hver vill. Þá hleður maður
hlunkinn, svo ef skotið i hóp-
inn — sex — átta fuglar falla
í sjóinn. Hve margir fljúga særð
ir burt og hvar falla þeir til
jarðar? Eru líkur til að dauöa-
stríð þessara fugla verði skamm
vinnara en hinna, sem kafna á
flekanum, ef svo ilia tekst til
að hann slitnar upp, en þess
munu fá dæmi við Grímsey. Ef
til vill mætti einnig taka tillit
til þess, að þaö er eingöngu
geldfugl, sem veiöist á fleka.
En hver verður fyrir skotinu —
kannski ungamóðir í fæðuleit.
Hér er ungur maður sem tal-
ar. Maður, sem óskar að þurfa
ekki að yfirgefa sína heima-
-byggð. Hann segist heita Örn
Geirdal og hafa átt Höliu frá
Laugabóli fyrir afasystur.
Greint fólk — gott kyn.
Þ.M.

GISLI SIGURBJÖRNSSON:
HORFT UM ÖXL
Nýlega var ég í Hveragerði
og rakst þá á nokkur minnis-
blöð, sem ég hafði skrifað f
marz 1958, eða fyrir tfu árum.
— Ekki er nú tfminn neitt sér-
staklega langur, en nú gengur
allt með svo miklum hraða að
við verðum að herða okkur Is-
Iendingar, ef við eigum ekki að
verða langt á eftir á svo ótal
mörgum sviðum. Formaður iðn-
rekenda, Gunnar Friðriksson,
komst svo að orði í ágætri ræðu
á ársþingi iönaðarins fyrir nokkr
um dögum, að við yrðum að
hlaupa hraðar en aðrir og veitti
sannarlega ekki af þvf, held ég.
Minnisblöðin mfn voru skrifuð
í marz 1958 og eru menn beðnir
að minnást þess við lesturinn,
en ég birti þau hér til þess að
vekja athygli á óleystum vanda-
málum — erv það eru þau flest
enn. Á sfnum tíma átti ég tal
um þau öll við ýmsa ráðamenn
og ótal sinnum sfðan. Árangur-
inn hefur veriö sáralftill — en
þó er farið að vinna að sumum
beirra. Ýmsir ágætir menn höfðu
rætt og ritað um sum þessara
mála áður — og farið var að
hreyfa þeim sumum löngu áður
en minnisblaðið var skrifað og
dettur mér ekki f hug aö reyna
að eigna mér hugmyndina um
þau, — hitt skiptir mestu máli
að þau verði sem flest fram-
kvæmd.
Áætlun um framkvæmdir
verður ekki rædd frekar að
sinni — en seinna gefst tæki-
færi til þess að skýra hana nán-
ar.
Áætlun um framkvæmdir:
Sameina og samræma alla þá
starfsemi, sem vinnur að því aö
rannsaka náttúruauðæfi lands-
ins — og koma föstu skipulagi
á þau mál öll.
Gera þarf áætlanir (projekti-
erung) um eftirfarandi m. a.:
1. Saltvinnsla/sjóefnaverk-
sröiðja.
2. Þangvinnsla.
3. Jámbræösla, framleiösla á
gaddavír.
4. Steinull (hraunplötur).
5. Brúnkol (gas) rafmagn.
6. Málmgrjót.
7. Postulínsleir.
8. Jarðefni til iönaðar (máln-
ing o. fl.).
9. Brennisteinsnámur (gufa).
10. Hagnýting hverahita, gróð-
urhús o. fl. nýjar leiðir.
11. Hveraleir.
12. Heilsulindir.
13. ölkeldur.
14. Lýsi til lýfjagerðar.
15. Fiskimjölsverksmiðjur/
endurbætur.
16. Heymjölsverksmiðja.
17. Komrækt.
18. Fiskrækt f vötnum og lón-
um.
19. Loðdýrarækt — minkar —
20. Orkuver/stqriöja.
Unnið verði skipulega og
markvisst að þessum málum.
Framkvæmdir ekki hafnar fyrr
en fjárhagsgrundvöllur er feng-
inn.
Löggjöf um erlent fjármagn,
en um leið reynt með sérstökum
lögum að fá fslenzkt fjármagn
til þessara framkvæmda. t. d.
meö því að veita sérstök skatt-
frfðindi um ákveðið árabil.
Framkvæmdalán.
Otvegað verður erlent lán til
Framkvæmdabankans, sem end-
urlánar í nýjar framkvæmdlr.
Meginregla verði:
Nægur Iánstfmi, nægilegt
fjármagn — en þar á móti kem-
ur — persónuleg ábyrgð for-
stjóra og/eða stjórnenda við-
komandi fyrirtækja.