Vísir - 15.07.1968, Blaðsíða 8

8
V IS IR . Mánudagur 15. júlí 1968
VISIR
Útgefandi: Reykjaprent h.f.
Framkvæmdastjóri Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Aöstoðarritstjóri: Axel Thorsteinson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjómarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri: Bergþór Úlfarsson
Auglýsingar: Aöalstræti 8. Símar 15610 11660 og 15099
-'ugieiðsla: Aöalstræti 8. Sími 11660
Ritstjóm: Laugavegi 178. Sími 11660 (5 línur)
Áskriftargjald kr. 115.00 á mánuöi innanlands
í lausasölj kr. 7.00 eintakið
Prentsmiöja Vísis — Edda h.f.
Kal / stjórnmálunum
|Jm þessar mundir verður mönnum tíðrætt um kal í
túnum, sem er alvarlegt vandamál. Ekki er minna
rætt um annað kal, sem er líklega enn alvarlegra, en
það er kalið í stjórnmálunum.
Sífellt verða meiri brögð að því, að ungir kjósendur
vilji ekki taka þátt í starfi stjórnmálaflokkanna og
líti á stjórnmálamenn sem eins konar Grýlur. Þetta
á almennt við um flokkana, ekki einn frekar en ann-
an. Þar sem þjóðfélagsskipan okkar gerir ráð fyrir, að
stjórnmálaflokkar og -menn séu burðarásar lýðræðis-
ins, er þessi þróun alvarlegt umhugsunarefni. Hvað
er það, sem gerir stjórnmálin svona fráhrindandi?
Öllum’ stjórnmálaflokkunum er of mikið stjórnað
að ofan. Að nafninu til eiga flokksmennirnir sem heild
að ráða stefnunni, en í framkvæmdinni eru nærri öll
völd í höndum örfárra manna. Þeir ákveða; segja svo
hinum minni höfðingjum, hvað gera skuli; og hinir
síðarnefndu segja síðan hinum óbreyttu flokksmönn-
um, hvað sé búið og gert. Hinn almenni flokksmaður
hefur ekki annað hlutverk en að samþykkja, — af
misjafnlega miklum áhuga.
Líklega mundi bæta úr skák að setja lög, sem tryggi
lýðræðislegt skipulag innan flokkanna, svo að al-
mennir flokksmenn hafi beinni áhrif á val forustu-
manna sinna og þingmannsefna. Ef flokkarnir eiga að
vera burðarásar lýðræðisins, verður að skylda þá til
að hafa í heiðri lýðræðisleg form.
Kosningalögin eru að ýmsu leyti óheppileg. Lista-
kosningamar hindra að töluverðu leyti, að kjósendur
geti valið um persónur, leiðtoga. Afleiðingin er sú, að
þingmannasveitin verður æ litlausari. Svipleysi og al-
ger jámennska einkenna marga hinna nýju stjórn-
málamanna, sem mestar vonir ættu að öllu eðlilegu
að vera bundnar við. Kosningarnar þurfa að verða
persónubundnari eins og áður fyrr, svo að fólkið geti
valið menn með raunverulega leiðtogahæfileika, menn
sem það treystir, í stað flokkastarfsmannanna.
Er ekki djúp gjá að myndast milli atvinnustjórn-
málamannanna og hinna almennu borgara? Flest
bendir til þess. Sívaxandi hluti kjósenda, einkum hinir
yngstu, hafa óbeit á stjórnmálamennsku og flokka-
kerfinu í heild. Þetta er hættuleg þróun og hún er fyrst
og fremst flokkunum og stjórnmálamönnunum sjálf-
um að kenna.
Unga fólkið er fremst í fylkingu hinna óánægðu.
Það vill stjórnmálamenn með nýjar hugmyndir vís-
inda- og menningaraldar. Það vill starfsglaða, hrein-
lynda, opinskáa, mannlega og alþýðlega leiðtoga. Ef
til vill bíður það eftir sínum Trudeau eða Kennedy.
Það er á valdi hvers stjórnmálaflokks fyrir sig að
gera sér grein fyrir þessari þróun og velja um, hvort
hann vill taka þátt í henni eða kala alveg og víkja
fyrir nýjum gróðri. Fyrr eða síðar fær fólkið vilja sín-
um framgengt.
Viðburðirnir í
T ékkósló vakíu
Tékkneskir leiðtogar fúsir til að ræða vanda-
málin, en vilja ráða stefnu sinni án shlutunar
Samkvæmt fréttum, sem bár-
ust laust fyrir helgina átti brott-
flutningur sovézku hersveitanna
frá Tékkóslóvakíu að hefjast
s.l. laugardag. Liöiö var flutt
þangaö og liö frá öörum Var-
sjárbandalagslöndum til heræf-
inga og var tekiö fram um þaö
bil og æfingamar voru að hefj-
ast, aö þaö yrði flutt, er þeim
væri Iokiö. Þaö varö ekki af
því. Hartnær hálfur mánuöur
var liðinn, er ofangreint sam-
komulag náðist
Að því er sumar fregnir
hermdu var talið, að flutning-
amir myndu fara fram stig af
stigi, og að einhver hluti liðsins
mundi verða sendur heim alla
leið til Sovétríkjanna.
Það er augljóst mál að jafnan
eru fyrir hendi skilyrði fyrir
Sovétríkin, eða yfirmann Var-
sjárbandaherjanna, að flytja lið
skjótléga á vettvang — frá ýms-
um stöðvum bandalagsins, ef á-
stæða þykir til, en æfingar slík-
ar sem nú hafa fariö fram
hafa oft farið fram áður, ' án
þess ókyrrð vekti eöa ólgu, eins
og nú varö reyndin, og var þaö
vitanlega vegna þeirra árása
sem umbótamennirnir í Tékkó-
slóvakíu verða fyrir í æ ríkara
mæli í Sovétríkjunum, og er
kunnugt af fréttum hvert kapp
sovézkir leiötogar leggja á að
beina þessum öflum aftur inn á
sínar brautir, með heimsóknum,
orðsendingum og símaviðtölum.
M. a. var reynt að koma á
fundi æðstu manna bandalags-
ríkjanna til þess að ræöa þróun
ina í Tékkóslóvakíu, en þeirri
tillögu var hafnað, þótt tékkn-
eskir Ieiðtogar neiti ekki að
ræða málin, en þeir virðast ekki
hafa viljaö ræða þau á ráð-
stefnu, þar sem þeir stæöu ein-
ir uppi. Vitað er, aö lagt er
mikiö kapp á það af andstæð-
ingum þeirra, að koma því til
leiðar, að þeir menn í miöstjórn
tékkneska kommúnistaflokks-
ins, sem fylgja MoskvuleiBtog-
um, fái sem sterkasta aðstööu
á landsfundinum í haust.
Eitt af því, sem reynt hefur
verið, til þess að breyta gangi
mála í Tékkóslóvakíu, er að
reyna með bréfaskriftum frá
hinum konnúnistalöndunum, að
hafa áhrif á þróunina, og hvíldi
mikil leynd yfir bréfum þessum,
þar til einn hinna frjálslyndari
leiðtoga Cestmir Cisar, staðfesti,
að þau hefðu verið eina málið
á dagskrá á löngum miðstjórn-
arfundi s.l. mánudag. Cjsar
sagði, aö í bréfunum hefði kom-
ið fram stuðningur við tékkn-
eska kommúnistaflokkinn, og
„ákaflega mikil áhugi fyrir aö
ástandið í landinu breyttist ekki
hættulega, og fjandsamleg öfl
þannig knúiö oss af brautinni
að settu marki".
Hann kvað tékkneska leiðtoga
hafa lýst sig fúsa til þess að
ræða vandamálin viö „bróður-
flokkanna" en þeir heföu lagt
áherziu á það grundvallaratriði,
að hver einstakur kommúnista-
flokkur hefði rétt til þess að
finna sína eigin leiö tii sósíal-
ismans.
Cisar kvað ekki hægt aö birta
bréfin opinberlega án samþykk-
is bréfritaranna. Tilefni þeirra
hafi verið grein í blöðum í Prag
27. júní, sem birt var undir
fyrirsögninni „Tvö þúsund orð“.
Greinin var skrifuð af tékkn-
esk- slóvakiska rithöfundinum
Jakobovski.
Ludvik Vaculik, og rituðu undir
hana sem samþykkjendur henn-
ar um eitt hundrað mennta-
menn. I henni var hvatt til mik-
illar baráttu til upprætingar í-
haldssemi (konservativisma) og
til þess að stöðva starfsemi
stuðningsmanna fyrrverandi for
seta (Antonins Novotny). Grein
inni eða ávarpinu var mótmælt
kröftuglega í Moskvu.
S.l. þriðjudag var birt í blöö-
unum yfirlýsing frá Oldrich
Kaderka, leiötoga alþjóðadeildar
tékkneska kommúnistaflokks-
ins. Hann kvgð svo aö orði:
Sovétríkin, Austur-Þýzkaland
og Pólland hafa látið í ljós mik-
inn efa og alvarlegan ótta okk-
ur varðandi. Ungverjar láta í
Ijós mesta samúð með okkur,
minnugir reynslu sinnar frá
1956.
Það væri hyggilegt af okkur,
segir ennfremur í ávarpinu, að
hafa þetta allt til hliðsjónar,
gera okkur grein fyrir öllu af
raunsæi og öfgaiaust. Stefna
okkar er okkar eigið mál, en
við erum fúsir til þess að ræða,
en hins vegar ekki til að falla
frá henni.
Hann hreyfði einnig fram-
haldsdvöl æfingaliðsins. Hann
sagðj eins og Cisar, aö ekki
mundi líða á löngu, áður en
liðið færi.
Mikill kvíði ríkti meðal al-
mennings vegna þess, að liðið
kom til landsins við þessar að-
stæður, en stjórnarvöidin héldu
því fram að ekki væri um mik-
ið lið að ræða og engar skrið-
drekasveitir.
En fréttir bárust um þaö síð-
Dubcek.
ar, aö langar raðir sovézkra
brynvagna heföu sézt suðaustur
af Prag, og þegar fólkið lét
kvíðann í Ijós, voru birtar mynd
ir í blöðum af tékkneskum her-
mönnum, sem föðmuðu að sér
sovézka skriðdrekahermenn við
komu þeirra.
Samkvæmt vissum heimild-
um sendu Sovétrlkin hvorki
fleiri né færri en 50.000 her-
menn til Tékkóslóvakfu — og
sovézkum ferðamönnum á veg-
um sovézku fréttastofunnar
Intourist hefur mjög fjölgaö —
hver langferðabillinn af öðrum
hefur komið yfir landamærin —
og farþegarnir hurfu svo — og
það er eins og enginn viti hvaö
af þeim hafi orðið.
Það virðist litlum vafa undir-
orpið aö sovétstjómin ætlaði sér
að koma þvf svo fyrir, að hún
gæti haft liðiö áfram f Tékkó-
slóvakíu, eða hluta þess, og
Jakobovski yfirhershöfðingi lét
óskir f ijós um þetta við Al-
exander Dubcek, flokksleiðtog-
ann, en hann hafnaði þeirri ósk
eindregið.
Jakobovski rökstuddi ósk sfna
meö þvf, að efla yrði vestur-
landamærin gegn NATO.
Þótt Dubcek tæki fyrrgreinda
afstöðu til óskar Jakobovski yf-
irhershöfðingja girðir það ekki
fyrir að Sovétríkin treysti að-
stöðu sína þar með því að hafa
þar tengslaliðsforingja, hemaö-
artæknilega leiðbeinendur og
þjálfara o. s. frv.
(Eftir fréttapistlum tii Noröur
landablaða).

© George Ball, aðalfulltrúi
Bandaríkjanna á vettvangi Sam
einuðu þjóðanna, kom til Lond-
on nýlega og heimsækir mörg
lönd á næstu vikum þ.á.m. tsra
el og Jórdaníu — til kynna
á mönnum og málum.
® í Víetnam hafa Bandaríkja
menn skotiö niöur tvær MIC
þotur í þéssari viku.
Q Miklir yatnavextir eru i y
Pakistan og Suður-Víetnam. I
þessum löndum er númonsún
vindatíminn.