Vísir - 06.11.1968, Blaðsíða 9

VISIR . Miðvikudagur 6. nóvember 1968.
• VIÐTAL
DAGSINS
; J»að yrðu án efa margir, sem
f hugsuðu sig um tvisvar
1 áður en þeir fjárfestu 3 — 4
milljónir króna í einbýlishús,
ef til væri verðbréfamarkað-
ur, kauphöll hér á Iandi. Það
mun vera meginregla, að
fjárfesting í fasteign eigi að
gefa af sér um 1% á mánuði
til þess að fjárfestingin geti
talizt hagkvæm, þó að þessi
regla virðist ekki hafa gilt
hér á Iandi. Þrjár milljónir í
hús þvða því 30 þús. krónur
í húsaleigu á mánuði. Flest-
um myndi blöskra ef þeir
þyrftu raunverulega að
greiða hana í beinhörðum
peningum, en vegna verðbólg
unnar verður niðurstaða dæm
isins ekki alveg þessi hér-
lendis.
Þannig mæltist Gunnari J.
Friðrikssyni, formanni Félags
ísl. iðnrekenda og forstjóra.
Sápugerðarinnar Frigg, í við-
tali við Vísi. Hann hefur
lengi verið mikill áhugamað-
ur um opnun kauphallar hér
á landi og því eðlilegt að leita
tii hans til aö fræðast um
gildi kauphallar hér.
Jþað er engan veginn hægt að
tala um kapitalisma hér á
landi, fyrr en kauphöll tekur til
starfa, hélt Gunnar áfram. —
Ég spái því að miklu meira fé,
en flestir ímynda sér, myndi
Islenzka þjóðin er nýkomin af sauðskinnsskónum. Því eyð-
um við fjármununum um leið og við öflum þeirra.
hlutafélög undanfarin ár. Til
þess að þau geti orðið aö raun
veru'.eika tel ég nauðsynlegt að
opna kauphöll, þar sem almenn
ingur getur keypt hlutabréf i
þeim fyrirtækjum, sem hann
hefur áhuga á, í þess stað að
elta uppi sjálf fyrirtækin til
að kaupa hlutabréfin.
Teljið þér að margir atvinnu
rekendur myndu vilja gefa al-
menningi kost á því að fjárfesta
í fyrirtækjum sínum. Vilja þeir
ekki helzt vera kóngar í eigin
ríki?
j^/£eöan atvinnufyrirtækin
þurfa að byggjast upp á
fjármunum einstaklinga og fjöl-
skyldna, er lítil von til þess aö
þau geti náð þeirri stærð, sem
æskileg er talin i nútíma þjóðfé
lagi. f>að er sennilega rétt, að
margir atvinnurekendur myndu
ekki vilja opna fyrirtæki sín
a.m.k. fyrsta kynslóð. Með ann
arri kynslóð eigenda fyrirtæk-
isins breytast sjónarmiðin aftur
á móti mjög oft. Það geta t. d.
verið 4-5 systkini, sem erfa fyr
irtækið. Oft hafa aðeins einn
eða tveir áhuga á því aö halda
rekstri fyrirtækisins áfram. Hin
vilja selja sig út úr fyrirtækjun
um, sem oft hefur valdið veru-
legum vanda. Fjármunir fyrir-
tækisins hafa minnkað, þannig
að það verður óstarfhæft
vegna rekstrarfjárskorts. Meö
verðbréfamarkaöi gæfist erfingj
unum kostur á að selja sig út
úr fyrirtækinu án þess að rekst
ur þess yrði settur í hættu.
Atvinnurekendur, sem viidu
að fyrirfæki sín næðu fljótt hag
kvæmri stærð myndu að sjálf
sögðu ekki setja það fyrir sig,
JT /F
ENGINN KAPITALISMI A ISLANDI
FYRR EN VIÐ FÁUM KAUPHÖLL
renna til uppbyggingar atvinnu-
veganna, ef verðbréfamarkaður
tæki til starfa. Það eru áreiðan-
lega mjög margir, sem vildu fjár
festa í góðum fyrirtækjum með
kaupum á hlutabréfum eða verð
tryggðum skuldabréfum, ef slík-
ur markaður væri starfræktur
hér.
Það er auðvitaö frumskilyrði
þess að fólk vildj fjárfesta í
fyrirtæi.jum að þau sýndu góðan
arð, þ.e. ekki minna en banka-
vexti um 10% á ári og að nokk-
ur verðtrygging væri í hlutabréf
inu. Á verðbólgutimum er það
algjörlega nauðsynlegt að
tryggja fé gegn rýrnun verð-
bólgunnar, en gott fyrirtæki,
sem á miklar eignir á móti hluta
fénu, veitir einmitt slíka verð-
tryggingu.
Verðbréfamarkaöur myndi
hafa afar heppileg áhrif á upp-
þyggingu íslenzks atvinnulífs.
Með því fyrirkomulagi, myndi
fjármagnið leita inn í þau fyrir
tæki, sem vel eru rekin og bezt
an hagnað sýna, en eins og á-
standið er nú, valda annarleg
sjónarmið því oft hvert fjár-
magninu er beint. Almenningur
gætj tekið beinan þátt i upp-
byggingu atvini’Mlffsins i staö
þess eins og nú er að það eru
pólitísk öfl. sem ákvarða,
hvemig atvinnulífiö er byggt
upp.
Þrír aðalbankar landsins eru
ríkisbankar og þaö segir sig
þá sjálft að það eru að miklu
leyti pólitískar ákvarðanir, sem
ákveöa hvemig þeir lána út þá
fjármuni. sem þeir hafa yfir-
i«tö ynr. Miklum hluta fjármagns
ins hefur t.d. verið varið til
að halda uppi taprekstri, en
— segir Gunnar J. Friðriksson / viðtali við
V'isi. Með kauphóll fengjum við miklu meiri
fjármuni til uppbyggingar atvinnuveganna
og minni sóun i þjóðfélaginu
þama þyrfti að komast betri
jöfnuður á. Með .opnun kaup-
hallar myndi fólk sennilega síð-
ur setja sparifé sitt í banka, en
fjárfesta i þess stað í mörgum
litlum hlutabréfum (til að dreifa
áhættunni). Það yrði ekki aðeins
að fjármagnið myndi renna til
beztu fyrirtækjanna, heldur
yrði einnig mun meira fé varið
í uppbyggingu atvinnuveganna.
þar sem veruiega myndi draga
úr óarðbærri fjárfestingu al-
mennings. Menn myndu sætta
sig við að byggja smæra, aka
'tm i ódýrari bílum, evða minna
í glingur á móti þeirr' pármála
tryggingu. sem fælist í eign
góðra hiutabréfa.
Verðbréfamarkaður yrði þvi
til þess að minnka þá óhóflegu
eyðslu. sem hér hefur ríkt und
anfarna áratugj og sérstaklega
undanfarin ár. Þessi ótrúiega
eyðsla almennings á eflaust ræt
ur sínar að rekja til vantrúar
almennings á krónunni.
Hvemig myndu atvinnurek-
endur bregðast viö opnun kaup
hallar?
Tjað yrði óneitanlega mikii
hvatning fyrir þá, sem
vildu selja verðbréf og hluta-
bréf á veröbréfamarkaði, aö
reka fyrirtæki sín vel. Rekstur
kauphallar krefst þess aö fyrir
tæki, sem seldu á markaðinum,
birtu reikninga sína tvisvar á
ári, en það yrði vonlítið með
sölu þeirra, nema reikningamir
sýndu góðan rekstur. Það hef-
ur verið mikill áhugi meðai at
vinn.'.rekenda, að hér yröi opn-
uð kauphöll, þó að ef til vill
megi segja að vantaö hafi þrýst
ing frá þeim í Seðlabankanum
til þess aö hleypa þessu af
stokkunum. Samkvæmt lögum
um stofnun Seðlabankans, er
gert ráð fyrir því, að hann hafi
það hlutverk að opna kauphöll.
begar hann teldi það tímabært.
Lögin voru samþykkt fyrir um
10 árum og mun ýmislegt valda
því að ekki er enn búið að
hrinda þes?u máli í fram-
kvæmd.
Sumir hafa sagt að ekki sé
enn tímabært að koma upp
kauphöll fyrr en verzlun með
hlutabréf hefur aukizt eitthvað
frá því, sem nú er. — Ég held
því aftur á móti fram. að verzl
un með hlutabréf mum ekki
aukast fyrr en komið hefur ver
ið upp kauphöll. Það hefur ver
ið mikið talað um almennings-
þó að öörum yrði gefinn kost-
ur á að fjárfesta í því. Með auk
inni sjálfvirkni krefjast ný iðn-
fyrirtæki aukins kapitalskostn-
aðar. Vélakostur nútíma fyrir-
tækja er margfalt meiri, en
hann var og eykst í sífellu. Tii
þess að unnt sé að vélvæða fyr
irtækin verður að koma til
meira kapitai en áöur fyrr. Það
má taka einfalt dæmi til aö
sýna fram á þetta. Trésmíða-
verkstæði fyrir stríð þurfti vart
á öðrum tækjabúnaði að halda
en handverkfærum. Framleiðslu
kostnaðurinn byggðist fyrst og
fremst á launum starfsmann-
anna. Nú eru stórvirk tæki not
uð til þess að auka afköst hvers
manns, sem aftur eykur vel-
megunina í þjóðfélaginu. En til
þess að unnt sé að láta tækin
vinna fyrir okkur, þurfum við
að hafa fjármagn til að afla
þeirra. Þetta á eftir að koma
enn betur í ijós á næstu árum,
þegar við verðum í síauknum
mæli að koma okkur upp nýj-
um iönfyrirtækjum.
Það má segja að vandamál
fjölmargra íslenzkra iðnfyrir-
tækja hafi stafað af fjármagns-
skorti fremur en nokkru öðru.
Vegna þess hve lítiö fjármagn
hc verið til í þjóðfélaginu til
uppbyggingar atvinnuveganna,
hefur féð sem til er, dreifzt á
milli allra og útkoman hefur ver
ið að enginn eða fáir hafa
fengiö nóg. Þetta hefur lejtt til
bess að fyrirtækin hafa orðið
vanfjármögnuö og hafa ekki
getað fjárfest i tækjabúnaði
nema að ganga á eigið rekstrar
fé. Þetta hefur valdíð því í
fyrsta lagi, að lengri tíma hef-
10. síða
© Nektarkúltúr.
Það er eitthvert óeðli kom-
iö upp í mönnum hér á Vest-
urlöndum í afstöðu til nektar-
innar. Margir virðast telja það
sér helzt til frægðar að tolla í
einhvers konar striplingatízku.
Þetta hefur „grasserað" í Sví-
þjóö og Danmörku og senni-
lega líka í Bretlandj og Banda-
ríkjunum. Erlend blöð og tíma-
rit bera það með sér, og einnig
hérlendis er farið að bera á
þéssu. Fyrir nokkrum árum
voru ýmsir furðufuglar, sem
stripluðust um á heimilum sín-
um, innan lokaðra dyra, og ef
til vill með nokkrum kunningj-
um. Nú dýrkar æskan Bítlana,
sem gera nekt sína heims-
fræga, að því er virðist til að
gegna einhverju forystuhlut-
verki meðal ungu kynslóðarinn-
ar. Þeir halda víst, að þetta sé
vilji unga fólksins. En væri
þessum blessuðu mönnum
ekki nær að fylgja því gamla
snilliyrði, „að fegurð hríf-
ur hugann meir ef hjúpuð
er“? Svo eru þeir hreint ekki
svo faliegir, þegar öllu er á
botninn hvolft.
Fyrrverandi Bítladýrkandi.
® Nýbaðaður
VÍSIR tók í gær hressilega
máistað okkar, sem förum leið-
ar okkar gangandi í umferðinni
og fáum stundum „óvænt bað“
vegna tillitslausra ökumanna,
símaði einn nýbaðaður í gær.
Nú hefur margra ára reynsla
sýnt okkur að það er tómt mál
að tala yfir hausamótunum á
nefndum ökumönnum. Þeir
skipas' ekkert við þaö. Hitt
væri frekar reynandi, aö borg-
aryfirvöld sæju til þess, aö
hreinsað yrði úr niðurföllum og
ræsum, strax og gerir hláku,
svo vatnselgurinn eigi greiða
leið, en safnist ekki í tjamir.'
Manni sýnast það seinleg vinnu-
brögð, að senda af örkinni einn
og einn karl meö skóflu og þá
helzt ekki fyrr en seint og um
síðir, til þess að moka frá niöur-
föllunum.
© Skrúfað fyrir
kaffið?
Ef þeir ætla nú að skrúfa fyr-
ir kaffiö til okkar, þessir þless-
uöu kaffiinnflytjendur, þá
finnst mér þaö íhugunar-
vert, hvort ekkj beri að koma
á fót ríkisfyrtrtæki. sem annazt '
gæti þá þjónustu fyrir okkur,
kaffikerlingamar, sagði kona,
sem átti erindi við ritstjómina
I gær.
Alla vega finnst mér, aCj þau
yfirvöld, sem annast veitingu
verzlunar- og innflutningsleyfa,
ættu í framtíðinni að athuga
betur sinn gang, áður en þau
veita þeim síðar einhverjum og
einhverjum, sem bregðast svo
viö, eins og nú er komið fram,
þegar eitthvað harðnar á d*le-
Þess skal getiö að þessu mált
var siglt farsællega f h(5fn og
við fáutn áfram okkar Kaaber-
og Braga-kaffi — ríkiskaffið
fær vonandi að bíða um sinn.