Vísir - 03.12.1968, Blaðsíða 8

8
V1SIR . Þriðjudagur 3. desember lð68.
VÍSIR
Otgetandt Reykjaprent bJ.
Framkvœmdastjóri Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjórl: Jónas Kristjánsson
AOstoðarritstjóri: Axel Thorsteinson
Fréttastjóri • Jón Birgir Pétursson f
Ritstjómarfulitrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingar: AOalstrœti 8. Simar 15610 11660 og 15099
AfgreiOsla: Aflalstræti 8. SímJ 11660
Ritstjóra: I tugavegi 178. Simi 11660 (5 linur)
Áskrittargjald kr. 125.00 á mánuði innanlands
I lausasölu kr. 10.00 eintakiö
PrentsmiOja Visis — Edda hi.
Að loknum fullveldisdegi
fullveldisdagurinn 1. desember var lengi eiginlegur (
þjóðhátíðardagur íslendinga. Síðan lýðveldið var (
stofnað, hefur hann fallið í skugga lýðveldisdagsins (
17. júní. Deila má um, hvort þetta sé sanngjarnt, því )
að leiða má gild rök að því, að endurheimt fullveldis- j
ins hafi verið merkari atburður í íslandssögunni en \
endurheimt lýðveldisins, því að í fyrra sinnið varð (
ísland sjálfstætt og fullvalda ríki. jj
Jafnan má deila um mikilvægi slíkra merkisatburða. \\
Því væri jafnvel hægt að halda fram með nokkrum ((
rétti, að stofnun innlends ráðherraembættis árið 1904 í(
hafi verið merkasti atburðurinn í sjálfstæðissögu okk- (
ar. Líklega er það söguleg tilviljun, sem mestu ræð- )
ur um, hvaða atburða er minnzt með veglegustum )
hætti. \
Þótt fullveldisdagurinn sé jafnan haldinn á hóg- \
værari hátt en lýðveldisdagurinn, hefur hann sterkari (
áhrif á marga unga menn. Stúdentar hafa gert þennan (
dag að sínum degi og gefið honum virðulegan svip. (
Dagurinn hefur öðlazt hefð sjálfskönnunar í sjálf- )
stæðismálum. Þetta hefur verið meginefni margra j
frægra 1. desember ræðna. \
í þetta sinn var óvenju mikið um að vera á fullveld- (
ísdaginn, enda 50 ára afmæli íslands sem sjálfstæðs (
ríkis. Aukaútgáfur fylgdu dagblöðunum og sérstakar (
dagskrá'r voru í útvarpi og sjónvarpi. Ræður og grein- )
ar flæddu yfir landsmenn. j
Margir höfundanna leituðust við að svara því, hvort \\
við höfum gengið til góðs götuna fram eftir veg í í(
þessi 50 ár. Svörin voru mörg og ólík. En flestir voru ((
sammála um, að sjálfstæði geti ekki unnizt á einum ;y
degi og síðan haldizt vökulaust. Sjálfstæðið verður að V)
rækta á hverjum degi, svo að það fölni ekki. í(
Sjálfstæði án landvarna er eins og strá í vindi. Á (
þessu sviði hafa íslendingar syndgað upp á náðina. (
Við höfum sparað okkur útgjöld og fyrirhöfn vegna )
landvarna. í stað þess höfum við samið við vinveitt jj
stórveldi um varnirnar. Þessi samningur veitir okk- V\
ur töluvert öryggi gagnvart öðrum aðilum. En hann ((
er langt frá því að vera æskilegasta lausn landvarna- {(
mála okkar. Eigin varnir eru jafnan hollastar. En við (
kvörtum yfir fátækt okkar og getuleysi til slíkra at- )
hafna. j
Þar er komið að því, sem jafnt vinstri og hægri j
menn eru sammála um, að sé undirstaða sjálfstæðis- \
ms. Það er traustur efnahagm* þjóðarinnar. Að vísu (
heyrast enn á fullveldisdegi ráddir, sem gera gys að (
hagvexti og hagræðingu. En í raun og sannleika eru (
þessi hugtök lykill sjálfstæðisins. í fullveldisræðu j
sinni lagði forseti okkar réttilega áherzlu á að treysta j
þyrfti undirstöður efnahagslífsins, því að á því hvíldi (
menningarþjóðfélagið. Og á því hvílir einnig sjálf- (
stæðið. (
Byltingin í
J
Hætt við samyrkjufyrirkomulag og
rikisrekstur á verksmibjum
□ Fyrir skömmu var gerð
liðsforingjauppreisn í
Mali, sem áður var frönsk ný-
lenda. Modibo Keita forseta
var steypt, en hann hafði
stjómað landinu sem einræð-
isherra í 14 ár.
Vikuritið NEWSWEEK minn-
ir á, að heim kominn að aflok-
inni ferö tii Moskvu sagði Keita:
Ekkert gerðist í fjarveru minni,
og það hlýtur að merkja, að
staða min sé traust.
En hann varð að strika yfir
þessi orð, því að nú hefur hon-
um verið steypt. Mali hefur
bætzt í tölu þeirra blökkuríkja
Afríku, þar sem byltingar og
gagnbyltingar hafa verið geröar.
Það voru ungir liösforingjar,
hlynntir vestrænum þjóðum,
sem geröu þessa byltingu án
blóðsúthellinga. Þeir fóru þann-
ig að, að þeir fóru um borö í
forsetafljótsbátinn, er Keita var
að koma úr feröalagi, og hand-
tóku hann, en samtímis fóru
skriðdrekasveitir, sem hafa sov-
ézka skriðdreka af gerð T-34 ti!
umráða, um götur Bamako —
höfuðborgarinnar — og tóku
flugvöllinn, loftskeytastöðina og
símastöðina í sínar hendur. Og
helztu stuðningsmenn Keita
voru „rifnir upp úr rúmunum"
og handteknir. Og innan stund-
ar var búið að afvopna „rauða
varðliðið“, sem stofnað var að
kínverskri fyrirmynd.
Og þegar Mali-búar voru aö
núa stírurnar úr augunum
næsta morgun kom forsprakki
liðsforingja fram í útvarpi, til-
kynnti fall Keita og myndun
hernaðarlegrar stjómar, þar til
nýjar kosningar hefðu fariö
fram. Forsprakkinn heitir Mous-
sa Traore, og hann var svo lítt
kunnur, að sendiráð Frakklands
og Bandaríkjanna í Bamako
vissu ekki einu sinni aldur hans.
Moussa sagði, að Keita myndi
verða örugglega gætt.
Newsweek segir þetta lítt
glæsileg lok á valdatíma fyrir
hinn metnaöarríka Keita, sem á
sínum tíma hiaut friðarverðlaun
Lenins, og var um skeið vara-
forseti frönsku fulltrúadeildar-
innar (það var áður en Mali fékk
sjálfstæði).
En fall Keita kom ekki óvænt
— liðsforingjar höfðu um hrið
haft miklar áhyggjur af vaxandi
áhrifum kínverskra kommúnista
— og allt orðið stöðugt meira í
anda Maos eftir að forsetinn
kom heim úr Kínaför 1964. En
enn meiri gremju hafa valdiö
misheppnuð áform hans um sam
yrkjubú og rikisrekstur á verk-
smiðjum, en erfiöleikarnir leiddu
til skömmtunar, kaupbindingar
og verðbólgu. Viku fyrir fall for-
setans gengu menn í fylkingum
um götur og hrópuðu: „Lengi lifi
herinn, niöur með Modibo Keita,
niður með hátt verðlag!“
I kröfugöngunhi var aðallega
ungt fólk. Og það kom ekki ó-
vænt, þegar liðsforingjastjórnin
boöaði „frjálsan rnarkað" — og
MALI
að „samyrkjufyrirkomulagið
væri úr sögunni".
Og talsmaöur stjómarinnar
bætti viö:
„Þelr eiga landlð, sem erja
það.“
— — En hefur kínverskum
kommúnistum misheppnazt að
koma sér örugglega fyrir í Af-
ríku, fá þar „áhrifasvæði". —
Newsweek bendir á, að á und-
angengnum þremur árum hafi
kínverskir kommúnistar orðið
að fara úr eftirtöldum Afríku-
Iöndum, vegna þess að stuðn-
ingsmenn vestrænna ríkja
náðu þar völdum: Daho-
mey, Ghana, Gurundi og
Mið-Afríkulýðveldinu. í Bamako
hefur kínverska alþýðulýðveldið
afar fjölmennt sendiráð og mikl-
ar birgðir af Mao-hnöppum, sem
„áður voru mjög vinsælir“, og
eru menn nú að velta fyrir sér,
hvort sendiráðið kínverska verði
beðið að fara.
Þótt allt þetta geti virzt frem-
ur uppörvandi fyrir vestrænar
þjóðir, segir Newsweek að lok-
um, er þess að geta, að bylting-
in fór í rauninni í öfuga átt við
lýðræðislega þróun.
Blökkuríki Afríku eru nú 36
og hernaðarleg stjórn í níu. I öll-
um níu var gerð bylting. í öllum
níu var lofað frjálsum kosning-
um. í engu þeirra hefur það lof-
orð verið efnt.
I grein á 8. síðu 28/11 um vax-
andi þjóöemisáhrif á Skotlandi,
hefur fallið úr oröið „Rhodesiu",
þ. e. einhliða yfirlýsingu slíka
sem í Rhodesiu.
STÚDENTAR VÍÐA UM HEIM hafa lagt undir sig háskólabyggingar og neitað að fara, nema
þeir fengju umbótakreíum framgengt, og hefur það oft leitt til blóðugra átaka eins og kunn-
ugt er af fréttum, en þessi mynd er af mæðrum í Fíladelfíu, sem lögðu leið sína inn í stjórn-
arskrifstofur sambandsríkisins Pennsylvaníu, og hótuðu að halda þar kyrru fyrir, unz fallizt
yrði á kröfur þeirra um styrk, í tilefni jólanna, er næmi 56 dollurum á hvert bam.
----—------- -----------------— na—Ulllil II