Vísir - 14.12.1968, Blaðsíða 2

/
V fS IR . Lau--jardagur 14. desember 1968.
OCIr Þ
Við lind hinnar fagnandi gleði
Kirkjusíða Vísis er í dag helguð gömlum og góðum Reyk-
víkingi — Sigurbimi í Vísi. Um langt skeið hefur hann verið
í hópi áhugasömustu leikmahna í bænum. í eftirfarandi grein
ræðir sr. Helgi Tryggvason við þennan glaða, síunga afkasta-
mann um starf hans í þágu kirkjunnar, KFUM o. fl. - Allir,
sem Sigurbjörn þekkja, vita að trúin er honum uppspretta
daglegrar gleði.
jyjeð því að stundum er kvart-
að yfir því, aö leikmenn
sinni ekki skyldum sínum og
réttindum til að uppbyggja
kristna kirkju sem „góðir ráðs-
menn margvíslegrar náöar
Guðs“, eins og segir í helgum
fræðum, þá er vel viðeigandi
að kynna á kirkjulegum vett-
vangi þá leikmenn, karla og kon
ur, sem hafa lengi leitazt við
það af óvenjulegri alúð að á-
vaxta talentur sínar í hinum al-
menna prestdómi, sem Lúther
ásamt postulunum forðum tal-
aöi um.
1 þetta skipti skal minnzt eins
sliks manns stuttlega, en það er
Sigurbjörn Þorkelsson „í Vísi“,
sem nú er á 84. aldursári við
ágæta heilsu.
Nýlega var þess minnzt á ýms
an hátt, að hundrað ár eru liöin
frá fæðingu sr. Friðriks Friðriks
sonar, æskulýösleiðtogans óvið
jafnanlega. En þá skal einnig
að því hyggja, að til þess að for
ingjaefni geti orðið góður for-
ingi þarf örugga liðsmenn, eins
og listaskáldið góða orðaði það:
„Fríður foringi stýrir fræknu
liði. Þá fylgir sverði sigur.“ —
Þannig er einnig um andlega
foringja og andans sverð. Eins
og foringinn Friðrik tók dreng-
ina aö sér, þannig tóku þeir
einnig hann aö sér, gerðu hug-
sjónir hans að sínum og börð-
ust fyrir þeim af tryggð og
tápi. Einn meðal þessara öruggu
drengja á fyrstu starfsárum
séra Friðriks í Reykjavík var
Sigurbjörn Þorkelsson (,,í Vísi”)
Séra Friðrik segir á fimmtugs-
afmæll Sigurbjörns, að ýmsir
hafi spáð miður vel fyrir hinu
unga félagi hans, sem stofnað
var (árið 1899) að miklu leyti
af unglingum, óreyndum og ét.
ráðnúm, og var Sigurbjörn
litli nefndur sem dæmi, enda
var hann einna yngstur, aðeins
ófermdur. En hin örvandi hönd
margra þessara æskumanna
reyndist foringjanum vel. Ýms-
ir urðu þá ungir sveitarstjórár
undir handarjaðri sr. Friöriks,
þar á meðal Sigurbjörn. Árið
1911 var hann kosinn f stjórn
KFUM (eöa strax og hann varð
myndugur á þeirrar tíðar mæli-
kvarða, þ.e. 25 ára). Þar starfaði
hann ötullega í 56 ár, en baöst
eindregið undan endurkosningu
nú síðastliðið ár.
Margháttuð voru störfin, sem
mynduðu landnámssögu þessar-
ar félagshreyfingar, og margir
unnu ötullega. Þar kom Sigur-
björn víða við sögu, tók drjúg
an þátt í mörgum þeirra, og oft
í forustuhlutverki, alltaf brenn
andi í anda. Hin fágæta sam-
félagsgáfa hans og skipulags-
gáfa nutu sín rnæta vel við öll
þessi störf. Og ekkj vantaöi
vinnuþolið né sannfæringuna
um gildi málstaðarins.
Hér skulu talin nokkur sýn
ishom starfa hans og umsvlfa
fyrir kirkju og kristni. í sunnu-
dagaskóla KFUM, sem aðallega
ruddi braut þeirri starfsemi hér
á landi og Knútur Zimsen veitti
forstöðu, var Sigurbjörn dyggur
orðsins þjónn í fullan aldar-
fjórðung. Hann ástundaðj einn-
ig þá skyldu kennarans að við-
halda þekkingu sinni og auka
hana. Þess vegna var hann frá
upphafi og ávallt stöðugur mað
ur í biblíulestrum sr. Friðriks,
en þeir hófust 1903 í Melsteds-
húsi. Þegar sr. Friörik var fjar-
verandi fyrr á árum (hann var
t.d. boöinn til Ameríku 1913 og
var þar í 3 ár), kom ekki til
mála annaö en aö halda uppi
biblíufræöslunni eins og áður, í
bókmenntafélags og gjaldkeri
þess. Það gaf út ýmsar merkar
bækur um tíu ára skeið, þar á
meðal var Trúrækni og kristin
dómur. Or heimj bænarinnar
Skaphafnir manna, Hallar-
kirkjan, skáldsaga sem gerist á
dögum frönsku byltingarinnar.
I viðbót við ofanritað er stutt
viðtal viö Sigurbjörn.
— Eins og þú veizt hef ég
sérstaklega verið að seilast eft
ir að nefna nokkur störf þín
fyrir kirkju og kristnl, svona
í stórum dráttum. Hvað varstu
lengi í sóknarnefnd?
í 23 ár í dómkirkjusöfnuð
inum, kosinn 1917. Ég hafði auð
vitað verið lengi fastur kirkju-
gestur. KFUM-fólk sótti kirkj-
una mjög vel, til sr. Jóhanns og
sr. Bjarna og lét sér annt um
málefn; hennar. Sr. Friörik
Sigurbjörn Þorkelsson.
tveimur flokkum, annar var á
mánudögum, en hinn á þriðju-
dögum. Sigurbjörn var einn af
þeim sem þetta starf hvildi á.
Félagsstörf og fundahöld á
vegum kirkju landsins í heild
með almennri þátttöku hafa
jafnan veriö áhugamál Sigur-
björns. Þegar efnt var til kirkju
funda fyrir um það bil fimmtíu
árum, bar þar hæst nafnana tvo
Sigurbjörn Á Gíslason og Sig-
urbjörn Þorkelsson og báöir
hafa sótt þá fundi dyggilega alla
áratugi síðan, einnig unnið að
undirbúningi margra þeirra. —
Þetta veröur að nægja um hið
talaða orö, en það er mjög tengt
hinu ritaða oröi og leggur á-
samt þvi grundvöll að krist-
inni t»á og byggir hana upp. —
Um forústustarf Sigurbjörns á
þeim fræðslusviðum' þar sem
- treyst er eingöngu á lesmál má
a.m.k. nefna þetta þrennt: i
mörg ár hvíldi á honum mikið
og erilsamt starf viö bókasafn
fyrir drengina í KFUM, en þaö
var stofnað 1903. Hann var einn
af stofnendum Bjarma árið 1907
og í ritnefnd hans í mörg ár.
Það blað breiddist fljótt um
byggðir landsins. Þá var hann
einn af stofnendum Kristilegs
fannst, að við ættum aö sækja
jöfnum höndum kirkjuna og
KFUM.
— Var ekki mikiö að starfa í
sóknamefndinni?
— Oft var það, enda var þetta
eini þjóðkirkjusöfnuðurinn í
bænum lengi vel, og hafði meö-
al annars á hendi rekstur kirkju
garðsins. Þar kynntist ég vel af
eigin raun slíkum rekstri.
— Hvað er þér sérstaklega
minnisstætt úr starfi þinu í dóm
kirkjuhúsinu sjálfu?
— Minnisstæöar eru náttúr-
lega fermingarnar, ég held ég
hafi verið viðstaddur allar ferm
ingarathafnir þar í nokkra ára-
tugi, allt frá 1916. Ég átti að
hafa umsjon með því að allt
gengi þar sem liðlegasf, þótt
þröngt væri á þingi. Auövitað
eru mér mjög minnisstæðar hin
ar miklú sorgarathafnir í troð-
fullri kirkjunni, svo sem þegar
Dettifoss og Goðafoss fórust,
og fleiri skip. Mitt var að yndir
búa kirkjuna og reyna að koma
öllu fyrir sem skipulegast. 1
— Mátíðlegustu og viðhafnar
mestu stundir þar?
— Auðvitað álitamál. Margar
voru vígslurnar, presta og
birkupa, ég held ég hafi notiö
mín bezt við vígslu séra Bjarna.
Það er líklega mín allra minnis-
stæðasta stund f dómkirkjunni
fyrir utan fyrstu jólin í kirkj-
unni 1894, sem ég hef lýst ann-
ars staðar. En fyrst þú spyrð um
hátíðlegar messur, er kannski
kurteisi að muna eftir konungs
messunum. Þær voru líka há-
tíölegar, og viö reyndum að
skreyta kirkjuna konunglega eft
ir föngum.
— Svo fórstu úr sóknamefnd
dómkirkjunnar og beint í Hall-
grímskirkjusókn. Hve lengi
varstu þar í safnaðarstjóm? Var
ekki nóg að gera þar?
— Jú, þar kallaði margt að.
Kirkjubyggingin kom fljótt á
dagskrá, hugmyndin jókst og
byggingin hófst. Við urðum að
heyja snarpa baráttu fyrir þessu
máli.
— Stjóm kirkjugaröanna er
líka kirkjustarf. Hve lengi
varstu forstjóri þeirra? Einhver
sagði mér á sfnum tíma, að þú
hefðir alltaf haft nýjatestament-
ið hjá þér á borðinu i kirkju-
garðsskrifstofunni og það hefði
komið sér vel til að flytja syrgj
endum huggun.
— Já, ég hafði alltaf biblíuna
hjá mér á borðinu, og fólk dró
oft hjá mér texta. Guðs orð
flytur huggun, það er rétt. En
síðustu fimmtíu ár hef ég nýja-
testamentið alltaf á mér, hvar
sem ég er. Það hefur oft komið
sér vel, meöal annars f þessu
starfi. Ég þurfti oft að vera við
kistulagningu og stundum fyr-
irvaralítið.
— Segðu mér Sigurbjöm,
varstu ekki stundum vakinn um
miðja nótt til að slökkva bál?
— Nú ertu kominn út í aðra
sálma. Starf mitt í slökkviliðinu
er varla kirkjulegt starf.
— Ég á vitanlega við eld' ó-
sættis og rifriidis. Starfaðir þú
ekki í sáttanefnd um langt
skeiö?
— Aldrei var ég í sáttanefnd
en margir héldu þó, að svo væri.
Jú oft og iðulega var kallað á
mig, og ekkert síður á nóttu
en degi, en ekki reyndi ég að
hella köldu vatni á þá elda, og
ekkf predikaði ég heldur alltaf
heita trú. Það þýddi ekkert í
þeim kringumstæðum. Jú, svona
slökkvistarf tilheyrir kristni
og kirkju. Sálgæzlan er nauð-
synleg. Ég eyddi miklum tíma í
hana, og sá stundum árangur,
öllum viðkomandi til gleöi. Það
var líka nokkuð' almennur siður
að leita til mín beint i Vísi. —
Þetta kom niður á verzluninni,
sem von var, bæði tafir og
fleira. En ég segi þetta ekki með
söknuði, eða heyrist þér það.
— Sfður en svo, en sjálfan
hefði mig ekki langað til að
brenna þykkan bunka af skulda
reikningum viðskiptamanna
minna, strika skuldirnar út!
— Tímarnir voru stundum
erfiðir, margir áttu erfitt með
að borga. En farðu nú ekki að
hlaupa með þetta í blööin, en
lestu Faðirvorið þitt.. .Gef oss
upp skuldir vorar!
— Hvað viltu að lokum leggia
áherziu á viðkomandi uppeldi
þínu?
— Ég tel upp það sem ég met
mest. Ég átti trúaða foreldra.
Móöir min var hetja á því sviði.
Hún kenndi mér svo margt gott
frá blautu bamsbeini. Hún vildi
að ég fengi sem beztan og ræki
legastan undirbúning undir
fermingu, til þess að fræðslan
og áhrif hennar mættu festast
f mér. Ég var heila tvo vetur i
spumingum, einum vetrf lengur
en venja var til, og hausttíma
f viðbót, fermdur 1. október.
Einn af fermingarbræörum mín
um var dr. Árni Ámason. Um
hann á ég fleiri minningar en
önnur af mínum fermingarsyst-
kinum enda átt margt sameigin
legt síðan. Hann var sjóður af
námsgáfum og öðlingsdrengur
eftir því.
Fræðslan var ýtarleg og
hvergi slakað á. Sr. Jóhann Þor
kelsson fékk sr. Friðrik Friðriks
son til bamafræðslunnar fyrir
sig um þetta leyti. Áriö 1897,
skömmu eftir heimkomu sr.
Friðriks, var ég í skóla hjá hon
um í tvo vetur. Eiginlega má
kalla það kirkjulegan skóla. —
Hann kenndi kristin fræði, reikn
ing, lestur og skrift, eins og
löngum var kennt á vegum kirkj
unnar.
Kristin fræði hjá honum vom
alltaf númer eitt. Ég las auð-
vitað talsvert í heimahúsum
ungur að aldri. Þess vegna var
ég lfka settur í það að vera
kennarf í þessum skóla, sem ég
var hreykinn af.
Ekki má ég gleyma að ég
sótti heilmikið bamaguðsþjón-
ustur hjá sr. Jóni Helgásyni síð-
ar biskupi sem hafði þær f mörg
ár í dómkirkjunni ásamt síðdeg-
ismessum. Þá var hann dósent.
Hann var heitur trúmaður á
yngri árum.
Látum svo að lokum sr. Frið
rik Friðriksson, stofnanda
KFUM, segja nokkur orð. Eftír-
farandi em gefsur úr fyrmefndri
afmælisgrein (aðeins stytt):
.. .Kristindómurinn, sem er
grundvöllur félagsins, er bans
hjartagrónasta sannfæring og á
þeim grundvelli hefur allt félags
starf hans verið unnið, bæði í
stjóm félagsins, og með miklum
áhuga í málum ýmissa deilda
þess og starfsgreina. Það gat
verið hætta á, að verzlunarvísir
hans, ef hann ætti þroska fyrir
höndum, mundi verða hættuleg
ur fyrir starf haijis f félaginu.
Verzlunin Vísir var stórt og
umfangsmikið starf, en ómögu-
legt var aö merkja, að það
drægi nokkuð frá félaginu, frem
ur á hinn bóginn. Hann kvænt-
ist og fékk afar stóra fjöl-
skyldu. Aldrei starfaði hann
betur en eftir það. Hann varð
gripinn af áhuga fyrir lands-
málum og tók ósleitilega þátt
f stjórnmálastarfsemi, og varð
heitur og ötull f því, en ekki
gat þáð dregiö hann burt frá
einlægri starfsemi fyrir félagið.
Hvað heitur sem hann kann að
hafa verið í stjómmálunum,
varö ég aldrei var við, að hann
reyndi til að færa þann áhuga
inn í félagsmálið og starfið. Og
ef ég hefði ekki frá öðmm
heyrt, í hvaða stjórnmálaflokki
hann væri, hefði ég vfst ekki
þann dag i dag haft hugmynd
um, að hann gæfi sig aö þeim
málum ...“ Þannig hélt séra
Friðrik áfram máli sínu, en
þetta verður að nægja sem svip
mynd og sýnishorn.
Þessa vfsu fékk Sigurbjörn
eitt sinn á afmælisdegi:
Þreytti löngum málið margt
maður dáða-hraustur.
Veitti röngu höggið hart,
hraöur, ráða-traustur.