Alþýðublaðið - 20.10.1966, Blaðsíða 7

BORINI munið regl
u
M inningarorð:
i Friðriksson
fiskimálasfjóri
Dr. Árni Friðriksson, fiskifræð-
ingur lézt í Kaupmannahöfn hinn
16. þ. m. 67 ára gamall, og verð-
ur hann borinn til grafar frá
Birkeröd kirkju í dag.
Hann fæddist hinn 22. des.
1898 að Króki í Ketildölum við
Arnarfjörð, en þar bjuggu for-
eldrar hans, Friðrik Sveinsson og
Sigríður Árnadóttir.
Sem unglingur stundaði hann
sjósókn vestra, en brauzt áfram til
náms við þröngan kost og varð
Stúdent frá Reykjavíkurskóla 25
ára gamall, árið 1923. Að loknu
stúdentsprófi sigldi hann til
Hafnar til náms í náttúruvísindum
og lauk magisterprófi frá Hafnar-
háskóla, með dýrafræði sem aðal-
grein, árið 1929. Að námi loknu
réðst hann aðstoðarmaður við
Carlsberg Laboratorium, til próf-
essors Johannesar Schmidt, sem
var einn fremsti fiskifræðingur
síns tíma, og mörgum íslendingum
að góðu kunnur frá ferðum sín-
um við ísland. í árslok 1930 flyzt
svo Árni heim og gerðist ráðu-
nautur Fiskifélags íslands um
fiskifræðileg efni. Er Atvinnu-
deild Háskólans var stofnuð 1937,
varð Árni deildarstjóri Fiákideild-
ar og veitti íslenzkum hafrann-
sóknum forstöðu til ársloka 1953,
er hann gerðist framkvæmdastjóri
Alþjóða hafrannsóknaráðsins og
gegndi því starfi þar til á síðast
liðnu ári. Er hann fyrsti íslend-
ingurinn, sem veitir alþjóðlegri
stofnun forstöðu.
Árni Friðriksson var tvi-
kvæntur. Fyrri kona hans var
dönsk, Ebba Ch. Bagge, er lézt
árið 1957. Síðari kona hans var
Helene Rose, dóttir Jóhanns P.
Jónssonar skipherra, og lifir hún
mann sinn. Naut Árni mikillar
umhyggju hennar í erfiðum veik-
indum. Árni var barnlaus en ól
upp tvær fósturdætur.
Er Árni kom heim frá námi
hafði dr. Bjarni Sæmundsson
lagt undirstöðu að íslenzkum
fiskirannsóknum, en það varð
hlutverk Árna að halda því verki
áfram og koma því á fastari grund
völl. Var í því efni við ýmsa örð-
ugleika að etja, en með þrotlausu
starfi og áhuga vann Árni bug á
þeim erfiðleikum, oð tókst hon-
um að skapa íslenzkum rannsókn-
um góða aðstöðu og mikla
möguleika til víðtækari fram-
fara. Hann hvatti unga menn
til náms í fiskifræði og beindi
námi þeirra á þær brautir, sem
lítt hafði verið unnið að hér
heima. JVleð því móti hefur verið
hægt að sinna flestum þáttum
hafrannsókna hér á landi, þrátt
fyrir iítið starfplið miðað við
það, sem annars staðar tíðkast.
íslenzkar hafrannsóknir eiga fá-
um eins mikið að þakka og Árna
Friðrikssyni, og sérstaklega eig-
um við, íslenzkir fiskifræðingar,
sem yngri erum, honum stóra
skuld að gjalda.
Áður fyrr þurfti Árni að sinna
flestum greinum fiskirannsókn-
anna, en hann var mikil ham-
hleypa til vinnu og kom ótrúlega
miklu í verk. Nafn hans er þó að-
allega tengt íslenzkum síldarrann-
sóknum, en rannsóknir hans á ís-
lenzkri og norskri síld skópu hon-
um mikla frægð á þeim vettvangi.
Árið 1944 gaf Árni i'it hið mikla
rit sitt um „Norðurlandssíldina”
og setti þar fram þá skoðun, að
hún myndi að mestu hrygna við
strendur Noregs og væri megin-
uppistaöa norsku ; vetrarsíldar-
innar. Hugmyndir Árna um hin-
ar árlegu göngur síldarinnar
milli íslands og Noregs þóttu í
upphafi mjög fjarstæðukenndar,
enda kollvörpuðu þær eldri kenn-
ingum. Var þeim mætt með mikl-
um efasemdum erlendis. En það
var fjarri skapi Árna að gefast
upp þótt á móti blési, og árið 1948
skipulagði liann merkingar á síld
við Noreg, sem síðan hefur verið
haldið áfram bæði hér og í Nor-
egi, og notaði við það aðferð,
sem ekki hafði áður verið reynd
í Evrópu. Eins og öllum íslend-
ingum er kunnugt, tóku merking-
arnar af allan vaía um göngur
síldarinnar.
Frá árinu 1938, er íslendingar
hófu þátttöku í störfum Alþjóða
hafrannsóknaráðsins, og þar til
1953, er Árni fluttist af landi
burt, var hann fastur fulltrúi ís-
lands í ráðinu og um tíma for-
maður síldarnefndar ráðsins, auk
margra annarra trúnaðarstarfa
þar. Löngu fyrir stækkun land-
helginnar hafði Alþjóða haf-
rannsóknaráðið mælt með lokun
Faxaflóa, og um árabil var starf-
andi nefnd innan ráðsins, sem
eingiingu sá um rannsóknir í Faxa
flóa og gaf út niðurstöður þeirra
rannsókna, sem flestar studdu lok-
un flóans. Var Árni ritari þess-
arar nefndar og vann þar mik-
ið starf. Hann undirbjó einnig
þau vísindalegu gögn, sem voru
forsendur fyrir stækkun landhelg-
innar 1952. íslenzkur sjávarútveg-
; ur og reyndar öll íslenzka þjóð-
in stendur þannig í mikilli þakk-
arskuld við Árna Friðriksson.
Þrátt fyrir öll þessi umfangs-
miklu störf í þágu íslenzkra haf-
rannsókna, sem hér verða hvergi
nærri fulltalin, vannst Árna tími
til að sinna fjölmörgum öðrum
verkefnum. Miklum tíma og starfs
kröftum varði liann til þess að
kynna íslendingum ríki dýranna,
enda var hann mikill og skemmti-
legur fræðari. Hann stofnaði, á-
samt Guðmundi G. Bárðarsyni,
tímaritið „Náttúrufræðinginn” og
var ritstjóri hans um tíma. Auk
greina þar samdi hann og þýddi
fjölda ritgerða fyrir almenning,
auk nokkui’ra bóka, sem hann
samdi um dýrafræði. Munu fáir
íslenzkir vísindamenn hafa skrif-
að jafnmikið fyrir alþýðu manna
sem hann. Árið 1952 dvaldist Árni
um tíma í Brasilíu við skipulagn-
ingu fiskirannsókna þar. Eftir
heimkomuna hélt hann nokkra
fyrirlestra í útvarp um Brasilíu,
og mun það hið síðasta, sem
hann samdi fyrir almenning.
Ýmis félagsstörf, flest skyld
lífsstarfi hans, hlóðust á Árna
Friðriksson. Árum saman sat hann
i stjórn Hins íslenzka náttúru-
fræðifélags, var um sinn forseti
Vísindafélags íslendinga, formað-
ur Skógræktarfélagsins og fé-
lagsins „Germania.” Hann var
heiðursfélagi Hins íslenzka nátt-
úrufræðifélags og Félags íslenzkra
Framhald á 14. síðu.
Mímir kominn út
Út er komið blað stúdenta í
íslenzkum fræðum, Mímir 2. tölu-
blað 5. árgangs. Efni Mímis er
að vanda fjölbreytt og frá’gangur
vandaður, en þar rita norrænu
nemar um viðfangsefni sín í fræð
Unum, og önnur hugðarefni. Af
efni Mímis að þessu sinni má
nefna viðtal við Guðna prófessor
Jónsson um Hið íslenzka fornrita
félag, en hann er útgáfustjóri fé
lagsins, fjögur bréf Jóns Vídalíns
með skýringum Svavars Sigmunds
sonar, grein eftir Örn Ólafssqn.
um vísur Fiðlu-Bjarna, Helga Þor
láksson um Njálu, Jónas Finnboga
son um kvennanöfn og Helga Þor
láksson um vísur Bersa Skáld-
Torfasonar í Ólafs sögu Helga.
Fleiri greinar eru í ritinu, ritdóm
ar og tvö sænsk ljóð í þýðingu
Hjartar Pálssonar.
Lesið Aíþýðubiaðið
HAGBARÐUR SKAL HEIM
Verið er að ganga frá síðustu
upptökum á kvikmyndinni um
Hagbarð og Signýju í Stokk-
hólmi, en þar eru tekin öll inni
atriði, en meginhluti myndar
innar var tekinn á íslandi í
sumar. Myndatökunni hefur
seinkað nokkuð vegna erfið-
leika bæði á íslandi og í útlönd
um. Kostnaður við gerð mynd
arinnar er kominn langt fram
úr áætlun en samt sem áður
verður henni væntanlega lokið
fyrir næsta vor.
Varla hefur farið fram hjá
blaðalesendum á íslandi að hlut
verk Hagbarðar er í höndum
rússneska leikarans Oleg Wid
ow, og er hann nú ásamt öðr
um leikurum myndarinnar í
Stokkbólmi. Þar hverfur hann
úr kvikmyndaverinu á vissum
tíma á hverju kvöldi og held
ur til rússneska sendiráðsins í
borginni. Þar verður hann að
láta sjá sig að minnsta kosti
einu sinni á dag. Þessarvarúðar
ráðstafanir eru gerðar, að gögn
blaða í Stokhólmi til að koma
í veg fyrir að leikarinn verði
síður heimfús að kvikmyndatök
unni lokinni. Þegar sérstaklega
stendur á er þó látið nægja að
Widow hringi í sendiráðið, en
það eru undantekningar frá
ófrávíkjanlegri reglu.
Oleg Widow fær álitlega fjár
upphæð fyrir leik sinn í kvik
myndinni, en launin ganga þó
ekki til leikarans heldur til
iKvikmyndastofnunarlinna'r í
Moskvu, þar sem hann stundaði
nám. Af upphæðinni fær leikar
inn aðeins óverulega vasapen-
inga, en engin hætta er á að
Widow svelti í Svíþjóð.
20. október 1966 - ALÞÝÐUESl.AÐÝÐ