Alþýðublaðið - 27.11.1966, Blaðsíða 7

Sunnudags ALÞÝÐBLAÐIÐ -- 27. nóvember 1966
7

1. október 1960 var Nígería lýst sjálfstætt ríki ínnan
brezka samveldisins. Þá höfðu átt sér stað umræður
og deilur um væntanlega stjórnarskrá ríkisins í heik
an áratug, og sú stjómarskrá sem tók gildi á sjálf-
stæðisdaginn var sú fjórða sem samin hafði verið á
átta árum. Og þessi stjómarskrá varð heldur ekki
langlíf. Strax árið 1963 var hún numin úr gildi og ný
stjórnarskrá lögleidd, og þremur síðar, í byrjun yfir-
standandi árs var gerð stjómarbylting í landinu og
stjórnarskráin upphafin.
Af þessu sést a'S stjórn Nígeríu
hlýtur að vera mörgum vand-
kvæðum bundtn. En við nánari
atliugun þarf það ekki að koma á
óvart, því aS Nígería er að mörgu
leyti mjög óeðllleg ríkisheild. Þar
búa þjóðir sem eiga mjög ólíka
sögu að baki og lifa við mjög mis
jafna menningarhefð og eiga lítiö
sem ekkert sámeiginlegt að öSru
leyti. Það gefur auga leið að
mjög erfitt hlýtur að vera að
mynda þjóö úr jafnósamstæðum
hópum og fyrirfinnast innan
landamæra ríkisins.
íbúar Nígeríu skiptast í fjöl
marga þjóðflokka, sem tala marg
vísleg tungumál, og aðhyllast ým
isleg trúarbrögð. Þessum þjóð
flokkum má þó skipta í höfuð-
dráttum niður í þrjár meginþjóð
ír: Joruba í vesturhluta landsins
Hása- og Fullanimenn í norðurliér
unum og Ibo austantil í landinu
úti við ströndina. Öllum þessum
þjóðum er það framandi hugs
um að þær eigi að búa í sömu rík
isheild og liinar þjóðirnar, og
það er aðeins vegna þess að Bret
ar réðu þessu landi öllu á ný-
lendutímabiiinu, að þeim er gert
að lifa saman á þennan hátt.
Land það sem Joruba-þjóðin
lifir á, afmarkast af Lagosflóa
að sunnan, landmærum Dohomey
að vestan og Níger að austan
og norðan. Fyrstu Evrópumenn
sem komu á þessar slóðir voru
Portúgalar ,sem byrjuðu að venja
komur sínar þangað á síðari hluta
15 .aldar. Þeir tóku strax upp
verzlunarsambönd við lands-
menn og voru einir um hituna,
þar til 1553, en þá kom fyrsta
enska skipið á þessar slóðir.
Áhugi Evrópuþjóða á Afríku
færðist mjög í vöxt á þessum
tíma .Ástæðan var fyrst og fremst
aukin eftirspurn eftir þrælum.
Portúgalar og Spánverjar hófu
að flytja blökkuþræla til Amer
íku og með aukinni byggð þar
vestra jókst eftirspurnin eftir
þessum ódýra vinnkrafti jafnt
og þétt. Á fyrri hluta sextándu
aldar þyrptust evrópskir kaup
menn til Afríku til að krækja sér
í skerf af þessari ábatasömu verzl
un. Fyrsti Englendingurinn, sem
með vissu flutti þræla vestur um
haf, var Sir John Hawkins sem ár
ið 1562 fór með farm af „lifandi
fílabeini" frá Sierra Leone til
Haiti, og eftir það tóku Englend
ingar síaukinn þátt í þrælaverzl
uninni.
Áhrif þrælaverzlunarinnar á
þjóðlíf í Afríku urðu mjög djúp.
Þjóðflokkar þeir, sem næst
bjuggu ströndinni, urðu að sjá
evrópskum kaupmönnum fyrir sí
auknu þrælamagni ,ef þeir ættu
að fá í staðinn þann evrópska
varning, sem þá munaði sem mest
í. Höfðingjar frá strandhéruðun
gerðu því tíðar herferðir á nær
iiggjandi þorp annarra þjóð-
flokka til þess að hernema fólk
er þeir gætu síðan selt i þrældóm
Sumir höfðingjar gengu jafnvel
svo langt að ráðast á samlanda
sína í þessu skyni. Á sumum land
svæðum voru íbúarnir upprættir
með öllu, gamalmenni, sem litið
verð var í drepin, en fullfrískir
karlmenn, ungar konur og börn
flutt niður að ströndinni og höfð
þar í hlekkjum, þar til útskipun
gat farið fram. Þúsundir manna
létu lífið í þessum hrakningum,
annað hvort í sjálfum árásunum
og nauðungarflutningunum tll
strandar eða á leiðinni vestur yf
ir hafið, en aðbúnaður þrælanna
um borð í flutningaskipunum var
mjög slæmur. Þrælasaiarnir
tróðu eins mörgum um borð og
þeir frekast gátu: allt rými í skip
unum var notað til hins ítrasta
til þess að farmurinn gæti orð
ið sem mestur og þar með ábat
inn af kaupíerðinni. Afleiðingin
varð þó oftast sú að meira en
helmingur þrælanna, sem skipað
var um borð í Afríku, komst ekki
lífs á leiðarenda, en þrátt fyrir
þau áföll var gróði þrælakaup
mannanna geysimikill.
Eins og fyrr segir kom það í
hlut Afríkumanna sjálfra að afia
þrælanna, og þess vegna vissu
Evrópumcnn mjög lítið um land
megin Nígeríu fyi'r en á 19. öld
að landkönnunarferðir hvítra
manna hófust fyrir alvöru. En all
an tímann stóð þrælaverzlunin
í miklum þlóma og sá ættbálka
ófriður, sem var óhjákvæmileg
afleiðing þessara viðskipta. En
smám saman fór samvizka manna
að vakna gagnvart þessari verzl-
un með lifandi fólk, og í byrjun
19. aldar, 1808, bönnuðu Bretar
þrælaverzlun , í öllum nýlendum
sínum og brezkum skipum var um
leið bannað að flytja þræla, þótt
fyrir aðra væri.
Er þrælaverzlunin hafði verið
bönnuð tóku margir kaupmenn
upp lögleg viðskipti við Afríku
menn, létu þá hafa evrópskan
varning fyrir pálmaviðarolíu , pip
ar og fílabein. En eftir sem áður
urðu Afríkumennirnir sjálfir að
sjá um að koma varningi sínum
Þrælaverzlun var gerð ólögleg í Bretaveldi 1808 og eftir það reyndu brezk herskip að hafa hendur I
hári þrælaskipa.
niður til strandarinnar. Það voru
aðeins mjög fáir kaupmenn sem
áræddu að halda skipum sínum
upp eftir ánum inn í landið, og
staða þeirra örfáu verzlunar-
stöðva sem þar var komið á fót,
var mjög ótrygg.
Þrælaverzlunin hélt liins vegar
áfram, þrátt fyrir bannið. Kosoko
konungur í Lagos, hélt uppi um
fangsmikilli þrælaverzlun um 18
45, og tók fjarri öllum tilmælum
Breta um að láta af þeirri verzl
un. 1851 sendu Bretar því her
til Lagos og sigruðu konunginn
eftir skamma orrustu. Akitoye
sem áður hafði verið konungur
í Lagos, var nú aftur dubbaður
upp í hásætið og 1. janúar 1852
undirritaði hann samning við
Breta, þar sem hann lofaði að
banna þrælaverzlun en efla í
staðinn löglega viðskiptahætti í
landinu Þetta var hinn fyrsti fjöl
margra samninga, sem smám sam
an leiddu til þess að Bretar tóku
að öllu stjórn landsins í sínar
hendur.
Eftir því sem á öldina leið
færðu brezkir kaupsýslumenn út
kvíarnar. Strax eftir miðja öld
ina fóru þeir að halda gufuskip
um upp eftir Níger, en áttu fyrst
í stað iðulega við a0 stríða fjand
samlega íbúa á árbökkunum. Til
þess að vernda hagsmuni sína
tóku kaupmennirnir þá að gera
samninga við höfðingja Afríku
mannanna um að þeir fengju að
vera í friði, og einnig reyndu
þeir með samningagerð við
þá að koma í veg fyrir að kaup
menn annarra ríkja tækju að
venja þangað komúr sínar. Þeg
ar Berlínarráðstefnan var haldin
1885 til að fjalla um skiptingu
S-Afríku milli stórvelda Evrópu
,höfðu Bretar komið sér svo vel
fyrir umhverfis Níger, að ráðstefn
an viðurkenndi að þessi lönd
skyldu vera brezk verndarsvæði.
En brezka ríkisstjórnin hafði
hins vegar enga iöngun fyrst í
stað til að taka að sér stjórn á
þessum löndum. Árið eftir ráð
stefnuna, 1886, var Hinu konung
lega Níger-verzlunarfélagi þess
vegna veitt vald til að ráðskast
með landið. Verzlunarfélagið setti
landinu lög og réð yfir lögreglu
og dómstólum til að framfylgja
þessurn lögum, og það hélt stöð
ugt áfram samningagerð við inn
fædda höfðingja til að færa út
yíirráðasvæði sitt.
Þótt Níger verzlunarfélagið
fengi mikil lönd. náði yfirráða
svæði þess ekkj til landa Hésa-
manna og Fullananna í norðri
Hása -þjóðirnar höfðu sterkt kori
ungsríki. Þá strax hafa menn af
Fulanakyni tekið að flytjast til
Jlásalands, og um langan aldur
lifðu þess tvær þjóðir saman
í friðsemd og blönduðust á marg.
víslegan hátt. En 1804 gerði Oth
man dan Fodio, Fulanahöfðingi,
sem hafði farið í pílagrímsför til
Mekka uppreisn gegn konungi
ríkisins, sem auðvitað var Hása
maður, og sigrað hann. 1807 var
Othman húinn að leggja mestallt
Hásaland undir sig.
Þetta Fulanaríki blómstraði í
nokkra áratugi. Ekki var hróflað
við því stjórnarformi, sem Hása
menn höfðu tíðkað, en með tím.
anum magnaðist óstjórn og upp
lausn í ríkinu, þannig að það v^r
orðið fremur máttlítið í lok 19.
aldar, þegar Breta komu á vett
vang.
Framhald á 15. síðu.
Dr. Nnandi Asikiwe, núverandi
forseti Nígeriu.